Da I DONALD NONGKYNRIH, PDENGSHNONG,SOHRA.
U jamyrdoh ne ha ka ktien botany baki stad science kila ai kyrteng kyntang ia u u “Houttuynia cordata”, u long uwei naki jynthung uba kynrei bha ha ka ri khasi – jaintia jong ngi .
Une u jingthung u mih ha kipor lyiur. U dei ruh uwei ba ngi ha ka ri khasi – jaintia jong ngi ngi iabam bha bad ha teng teng u long ruh u dawai kynbat ba naduh ki pa kulong kumah jong ngi ki la pyndonkam ia u ha kiba bun ka liang. Kumban shu ktait tok ha kane ka juk stad jong ngi. une jait jingthung uba la ioh ia ka kyrteng kyntang jong u na uwei u stad jong ka subjek biology naka ri Sweden uba kyrteng Carl Thunberg haka snem 1784. Kum hakine ki por baka khlam covid 19 kala wan iuh kjat ha kane ka ri khasi- jaintia jong ngi .
Kum ka jinglong briew,ngi dap daka mynsiem syier,mynsiem pisa kaba u myllung Soso tham u la thoh ha I poitri Duitara ksiar “Ka jongno kan lait, Ka jongno kan dei” .Kumta ngi ruh kum ka jinglong briew ngi phai sha kamon, phai sha kadiang bad ha ka khim khait ngi pan ka jingiarap na u nongbuh nongthaw jong ngi ban wad ka lad iarap ne ka jingiada ban iada iangi nakane ka khlam kaba ki stad saian ki jer ki thoh ka khlam covid 19.
Khyndiat ngin ia phai kumno une u jingthung ba ki stad naka subjek biology uba la ai ka kyrteng kyntang ia une jingthung “u Jamyrdoh” ne haka ktien jong ka botany “Houttynia cordata” u lah ban ai ka jingiada ne kum ka stieh uba lah ban ai ka jingiada nakane ka khlam covid 19.
Kumba ki stad saian kila lap bana kot lyngkdop ne ka journal jong ka Ethnopharmacology 2008,ki bthah bad ki shem ba une jait jingthung u don ia kita dawai kiba don hapoh jong u ne haki ktien nongwei baki ong active biomolecules ba ki lah ban iada ne ai ka bor jingkhlain ia ka met jongngi (immunity), namar kumba ngi shem hi ka jingkhlain jong ka met ka long kaba donkam tam bha ha kane ka saw ka sian, ban iakhun ia kane ka khlam mangkariang kaba kila jer la thoh iaka ka khlam covid 19. Haba ngi pynher ia u sawar haka liang jong ki bor dawai , une u jait jingthung u long uba iarap shibun hakiba bun bynta naka liang jong ka kpoh ne ha ka jingkiew jong ka hypertension ne ha ka liang jong ka jingduna snam. Khamtam ha ka dewbah China, ka um jong une jingthung la ju pyndonkam ha kaban pynkhiah ia ki briew kiba don ka jingpang tor ne ha ki jingpang shadem. Kumta um lah ban len u long uwei naki jingthung uba donkam tam bad nga kyrpad jur la man la ki thliew iing ha ka ri khasi – jaintia jong ngi ban leh dur -iap ban pynrung ne ai bynta lem ia une kynja jingthung ha ka pliang ja kaba man ka sngi ka jong ngi.
Kumba ngi la shem ka bynta ba une u kynja jingthung u don lakabor kaba kyrpang ba u lah ban ai ka jingshakri ia ngi .Kumta kum ka jinglong briew ruh ngi dei ban don ka mynsiem kitkhia ia une u kynja jingthung uba don ka spah bah kaba pun ha u . Kumta nga kyrpad da ka mynsiem barit ba ngi dei ruh de ban shim ka jingkitkhlieh ban iada ia u , laka long haki shnong haki thaw ne halaki iing ki sem bad ngan jin da dap da ka mynsiem kmen lada hala ki iing ki sem jong ngi ngin thung ia u ne ngin ai jaka lem ia u ba un don bynta lem la ha phyllaw ne ha I kper barit jong ngi . Namar niuma ha kawei ka sngi ngi hap ban shem ia u ha ka kot kaba ki khot ka “Red data Book ” ne ka kot kaba thep iaki jingthung kiba la jan duh jait ne lngaid noh na kane ka sla pyrthei jong ngi .
Kyntang iawai kum ban shu pashat jingmut “Haba ka kti kamon ka pyndonkam,to ai ba ka kti kadiang kan don ka jingkitkhia.”
Phi don ban ong eiei?