Bah RM Shabong
Khyndiat sngi mynshwa, nga leit ban sakhi ia ka jingrakhe ba 50 snem jong ka Shillong Records Collection Centre, kaba dei ka matti jong U Rangbah Gilbert Shullai (bam kwai ha dwar U Blei), uba dei u khraw pyrkhat jong ka jaitbynriew Hynniewtrep bad kaba utei u rangbah, ula lum ula lang ia ki jingthoh ba kynsai, kiba sah kynmaw pateng pa kit ha ka jingiaid lynti jong ka jaitbynriew hi baroh kawei.
Ha katei ka thup, kaba la pynbeit da ki khun jong U bah Gilbert Shullai, ki don baroh jait ki jingtip, lada dei ha ka rwai ka siaw, ha ki kam ialehkai phutbol bad khamtam ha ka jinglong jingman jong ki Khasi State, ha shwa ka jingiasnoh jongki bad ka India bad nangta ka jingwan iuhkjat ki mishoneri sha Ri Khasi bad kumjuh ia ka jingiaid lynti jong ka jaitbynriew, ha kaba pynioh ia ka jylla rilum Meghalaya.
Ban buddien shaphang ki kam radbah jong U bah Shullai, nga sngew ba ngam pat kot satia ka rta jongnga, ka jingshemphang jongnga bad ka jingtip jongnga shaphang jong utei u rangbah, namar ba ha ka por ba nga long Editor bad nga seng ia U Rupang, nga dang shu shylluit shen, ha ka kam thoh khubor, katba u bah Shullai, ula ihbha ha ka sain pyrkhat jongu, lada dei ha ka sain pyrthei, ha ka kam balang, ha ka imlang sahlang bad khamtam, ha kaba pynsah kynmaw ia ka jaitbynriew.
Kaba nga ia kynduh bha ia utei u rangbah, ka dei ha ki snem 1988, ha ka por ba dang shu pynmih shen ia U Rupang, nangta ka iai bteng haduh ha ki snem 90 lane shwa u snem 2000.
Khyndiat katba nga kynmaw, ka long ba nga shait ioh ia ki enbelop, kiba kham rben, namar ba ki dei kiba la tah ar sien, ia ka address bad nangta ki enbelop ruh ki dei kiba la tah skhem, nangta ki dak kiba la thoh shai bad khuid bha bad katei ka pyni, ba ka dei ka jingthoh, kaba dei ban pule bad ban peit beit tang u Editor. Ynda la plied ia ki jingthoh, ki don hi kiba la tah ar ban, tangba kiba khuid bha, ha ka jingpynwan ia ki senten da u nongthoh bad ki mat kiba nga shait lap, ki dei kiba la thoh shaphang ki Khasi State, nangta shaphang ka jingiateh kawei ka jaitbynriew, lane kaba la tip, ha ka kyntien Hynniewtrep, ha kine ki sngi (wat la ha katei ka por, katei ka kyntien, ka dei kaba ym ju don ba bang satia).
Ki jingthoh U bah Gilbert Shullai, kim da dei ki jingthoh kiba ki briew ki bang bha ban pule ha kito ki por, namar ba ki ia syriem kawei ia kawei pat bad kim dei ruh kiba kynthah iano iano, hynrei ia ngi ki kotkhubor, ngi shait pynmih, namar ba ngi ioh ban pyndap ia ki editorial peij jongngi.
Na bynta kitei ki artikel, U bah Gilbert Shullai, um ju phah ai satia hano hano, hynrei u shait wan rung hi sha ka ophis jongngi, kaba don ha Mawkhar, ha katei ka por bad ynda la rung ha ophis, lada nga don hi hapoh, kumta ula ieng shipor ban iakren bad ka shatri ha kti lane ula shong ban iathuh khana, tangba um ju shong slem satia bad haba iakren shipor arpor, kaba nga kynmaw, ka long ba U bah Shullai, u ju kren bha ba U Laloo, u ba don ha Nongstoin, hynrei haba don ka ia iap ia duh, kumta un leit ban beh sha ka shnong ba u don uwei pat U Laloo, uba sah ha Jowai bad katei ka pyni, ba kitei ki ar ngut ki Laloo, ki ia dei shikur bad kawei kaba u shait iathuh, ka long ba mangi ki Shabong, ngi ia dei shikur bad ki Shallam, kiba bun ha Jowai.
Ha kaba tih tyllong ia ki jingtip, kiba dei shaphang ka jinglong ka jaitbynriew, U bah Shullai, u dei uba ia beh bha bad u shait shim bynta ha ki prokram pyllait kot, ki prokram jong ki nongthoh kot bad u shait shim bynta ruh ha ki prokram kiba kynmaw burom ia u Myllung Soso Tham, U Thomas Jones nalor kiwei pat.
Haba iathuh khana bad U bah Gilbert Shullai, um ju kynthoh satia ia ka sain hima sima (ha kato ka por), um ju wohnia satia ia kiwei pat ki nongialam paidbah lane ki sorkar kiba don ha katei ka por, hynrei u pyniaid ia u khulom ksiar jongu, halor ka jing iatylli jong ki kur ki jait Khasi, halor ka jinglong kawei jong ki it ki hima Khasi bad nangta ia ka jinglong kawei jong ka jaitbynriew Hynniewtrep, kaba ngi ia kynmaw pyrto ha kine ki sngi.
Nga la iakynduh ia U bah Gilbert Shullai, naduh ka por, ba u dang sah ha Riatsamthiah bad hadien kata, ynda ula sah ha Nongthymmai bad u iathuh ia nga, ba man ka sngi, haba u wan sha ka lain Mawkhar, ban wan donkam, u ju wan bad leit phai ruh da ka kjat. Utei u rangbah nongialam, ula khlad noh, ha u snem 2002, ha kaba ula iehnoh shadien ia ka bynta kaba dang sah ia ka pateng kaba bud, ba kan iai kynmaw tympang.
Phi don ban ong eiei?