Shillong:U Bah Bindo Mathew Lanong u Myntri sorkar barim jong ka sorkar jylla bad u MDC ba mynta ha Khasi Hill Autonomous District Council, u ba la long ruh u Editor bad u trai jong kotkhubor khasi ba pawnam bha ha ki por ba mynshwa ba la tip kyrteng kum u “Lum Shyllong”.
Haba iakren bad une u riewrangbah, u la ïathuh, ia ka jingai kyrteng jong u ia ka kotkhubor ba u Lum shyllong, u dei u ba bun bha ki khana, ki histori bad u wei na ki lum u ba jrong tam ha jylla Meghalaya bad u ba don ruh ha pdeng sor Shillong, u ba ki niam tynrai na jylla ki juh lehniam leh rukom ban duwai phirat ha u lei Shyllong manla u snem.
U bah Bindo u la ong ruh ba ym tang kita ki kynhun niam, kiba kheiñkor ia u Lumshyllong, hynrei baroh ki kheiñkor namar ki khyndai umdih umtong hi ki mih na u Lum shyllong, kiba ki briew ha ki bynta jong ka sor Shilllong ki ioh ia ka um bam umdih.
Kum u wei na ki nongthoh khubor u ba la rangbah bad shemphang, wat la u la sahngeh noh ia ka kam thoh khubor, hynrei u la ïathuh pat ba ka jingpynmih jong u ia ka kotkhubor ka long beit ban kyntiew ia ka thoh khubor, ha kaba ula pynmih ia U Lum Shyllong, ha u snem 1977 bad u iathuh, ba ha kitei ki snem, ki kot khubor, ki bun kiba wan na bar, kum ki khubor ha ka ktieñ, Hindi,Assamese, phareng bad ki khubor khasi ba don ha katei ka por ki ba kham mih bha hi ki dei dei tang ar tylli, kata u Nongsaiñhima bad U pyrta u Riewlum.
U bah BM Lanong u la ïathu shuh shuh ruh ba u la pynmih ia ka kotkhubor u Lumshyllong ha u snem 1977, hynrei ha ki snem 90 khlieh u la hap ban sahngeh noh ia katei ka kam namar ka jingbun kam bad dei ruh ha kitei ki snem ba u la long kum u MLA.
Haba phai sha ki jingthoh, ba la mih ha u Kotkhubor Lum Shyllong ki artylli ki kolom ba la thoh Kak shi kak bad ka Nia Motphran ki dei kiba la khring bha ia ki nongpule, ha kaba u editor jong kane ka kotkhubor u la batai ba ka jingbuh ia kine ki Column ar tylli ka dei ban pynbang pynthiang ia ka kotkhubor.
U la batai shai ruh ba ka nia Motphran, ka dei, ha kaba ha motphran hi ki briew na kylleng jong ka ri Khasi Jaiñtia ki poi ban thied bad ka ju don ia ka jingiatai nia ki rangbah Khasi, ha kaba ki la ju kren sin, da u tmaiñ bad u tmoh.
Haba iadei bad ka jingjah noh jong kiba bun ki kotkhubor u bah Lanong u la ïathuh ba ka daw ba kongsan hi ka dei ka jing iaid sted jong ka por namar ha kane ka pyrthei ba thymmai, ki juk ba thymmai kaba pynsuk,kaba kloi bad kaba shai ruh.
U la ong ruh ba ka jingjah noh jong kiba bun ki kotkhubor. hi ka dei ka dei ka jingduh kaba khraw ia ka jaitbynriew bad ka jingpynjah noh jong u ia u Lumshyllong, ka dei namar ba u khlem shim kum ka kam ba pura, hynrei tang kum ka kam ba shipor, khamtam lei hadien ba u la shah jied kum u MLA.
Haba kren shaphang ka saiñ hima sima u bah B.M Lanong u la ong ba u lajop haduh hynriew sien kum u MDC bad ar sien kum u MDC bad kumba 40 tylli ki snem u la ai ka jing shakri ia ki paidbah.
Kumta ban bate ia ka por sha ka kam thoh khubor u khlem lah shuh, dei na kata ka daw u hap jied kawei na pdeng kine ka kam thloh khubor bad ka kam shakri paidbah.
Ha ki snem ba u bah Lanong u dang thoh khubor ia u Pyrta u Riewlum ba ka la wan ka Emergency ha ri India, kaba u la ñiew kum kawei na ki por ba u kynmaw sah namar ha katei ka por ym shem la don shuh ka sorkar ne ki District Konsil.
Kum u nongthoh khubor, u iathuh, ba ula iakynduh ia ka jingthaw bad khyllem sorkar, ka jingthaw bad pynduh ia ki seng sain pyrthei bad kawei na kita, ka dei kaba la thmu da u bah Martin Narayan Majaw, ban pynduh noh ia ka seng PDIC, kaba la kam trai da U bah GG Swell bad katei ka la pynlong ia u Bah G.G Swell, uba don ha Burma, ba un thoh sha u bah Martin N Majaw ba um dei ban bun ktien than “Namar lada nga wan shato, ngan ai tang da kawei ka back kick, ia U bah Martin, ka la biang”.
U Bah Bindo, u la ñiew ia u bah Bring Buhai Lyngdoh kum u wei na ki rangbah u ba la btin bad ialam lynti ia u ha ka sain pyrthei, namar ha ka por ba u rung sha ka saiñ hima sima ha u snem 1972 u bah BB Lyngdoh u lah don ha ka saiñ hima sima bad kum u wei na ki nongialam.
U bah Lanong u la ong ruh ba u dang burom ia u bah B.B Lyngdoh, namar u dei u briew u ba la aiti ia lade hapdeng jong kiba bun ki jingtynjuh, ki jing pyrshang ban pynthame, pynshoi hynrei u ne u riewrangbah u khlem khih.
Ha kaba u la kdew ruh ba ha u snem 1976, ka Myntri Rangbah duh barim jong ka ri india ka Indira Gandhi, ka la pynbor ia u bah B.B Lyngdoh ban rung noh sha ka parti Congress, ha katei ka por, ha kaba ki nongialam na rilum Garo kum u Capt W Sangma u la leit ban rung noh sha ka parti Congress, katba u bah BB Lyngdoh pat u pyneh beit triang.
Dei na ka jingleit rung jong u Capt W Sangma sha ka Congress parti ba ka seng APHLC ka la jah ha u snem 1976, ha kaba saw ngut ki nongialam ki la iehnoh kam myntri, kum ki jong u bah BB Lyngdoh, u SDD Nichols Roy, PR Kyndiah bad DD Pugh ki la iehnoh kam, ha katei ka por, ha kaba u ba lam khmat ban iehnoh ia ka kam myntri ha ka sorkar u dei u bah BB Lyngdoh.
U bah Lanong u la ong ruh ba kine ki lai ngut ki nongialam ki la shim ia u bah BB Lyngdoh, kum u nongialam bad u dei ruh u nongialam u bym juh kylla ka nongrim, naduh ba u la don ha ka saiñ hima sima haduh ba un da khlad noh bad u dei ruh u briew bym pat juh rem ha ka elekshon.
Kum u wei na ki dkhot jong ka ïingdorbar thawaiñ KHADC u ba la long kum u dkhot la hynriew u bah Bindo Mathew Lanong, u la ïathuh “Lada kam don ka District council ki briew jong ngi kin ym long kumne kumba ngi long mynta, hynrei ngi la jah bad ngi la kylla Manipur shwa ma ngi”.
U bah Lanong u la ong ruh wat la ka aiñ bat ia ka khyndew ka shyiap jong ka sorkar lane kata ka Meghalaya Land Transfer Act ka don, hynrei ki jaka ha nongkyndong hi ki dei ki nongsynshar lem bad ka District council kiba iada.
Ka Meghalaya Land Transfer Act jong ka sorkar jylla, ka la don lypa, hynrei dei ki District Council, kiba la pynjanai bad pynbha shuh shuh bad ban wanrah pat ia ka rukom bat khyndew da kaba ki jaitbynriew riewlum ki jong ngi ki pyndonkam na ka por sha ka por bad la slem bha.
Haba ïathuh ia kiba bun ki kam ba ka District Council ka la leh ban iada bad pynsuk ia ki jaitbynriew ritpaid u bah Bindo u la kdew kum ka jingshim bishar ha ki shnong ki thaw, ka jingiada ia ka jingtuh jait bad jing shim jait jong kiwei pat ki kynhun jaitbynriew ki bym dei ki khasi.
Phi don ban ong eiei?