B.M.Lanong
Ha u Risaw jong u snem 1998 ynda la dep leit jngoh u Minister R.L. Tariang ia ki kam ki jam hadien ka jingialang bad ki ophisar, ngi poi leit khwai pyngngad noh sha wah Lukha, ka lynti leit Silchar, East Jaintia Hills.
Shuwa ban ianoh sha wah, ngi la dihsha na ki dukan lynter ba don harud surok ha Sunapur, marjan bad ka jingkieng Lukha, kaba bun da ki dukan mynder ri. Katba ngi dang iadon hapoh dukan, ngi la iohi ia ki trai shnong ba ki kit dieng teh-khum bad leit ai ha ki dukan sha, sa ki nongkit um, kiba leit ai um ha kita ki dukan.
Para ma ngi, ngi kynmaw kynsan ia ki jingiathuh lypa u Myllung Soso Tham, uba la maham ban husiar, ioh ngi kylla long ki nongthohdieng bad ki nongtong um ki nongwei. Mar ia iohi ia kitei ki jingjia, ngi la iakren para ma ngi ba, lah da kup ki jingsneng u myllung donnam bad ngi la iapur khana ha ki paralok ruh. Ka neh sah ha ka jingmut jong nga, ia kaei kaba nga la iohi ha Lukha.
Jingle Bell
Katba ngi nang lapmiet ka khwai sympat ha Lukha, ynda la janmiet wan hiar kynsan sa ka trok sha shiliang wah, kaba tem jingrwai Krismas. ‘Jingle Bell, Jingle Bell…’ bad kaba dap da ki nongwei suda, kiba dei ki nongtrei kompani, dewbilat, kiba la wan pynngam um ia ka blei thaw Durga, namar ka dei ka lehniam Durga Puja bret blei ki Hindu.
Ka jingiashad kita ki nongkit blei, kaba la lynguh hi thuit, kata ruh da kaba tem jingrwai Krismas, ha ka Phareng.
Shiphang ngim lah kun shuh ba ngi la sngew sammut palat, hynrei ngi sngewthuh ba la don uei-re u trai shnong uba ai khnang da ka jingrwai Krismas ia ki, ne tip.
Don uwei pat u Phareng uba la wan bad ka kynhun rung krem pubon, uba shongkai hajan jong ngi, ynda u sngewthuh ba ngi iarkhie pashait, ula wan tur shajan bad ula kynthoh, “O, shane ki lah da tem jingrwai Krismas naduh u bnai October?” Ngi pynsgewthuh ia u, ba ki nongbret blei thaw ki dei ki Hindu nongwei, u iapler sa ma u, ba imat uba la ai ia ka jingrwai Krismas, u dei lehse uba kham bieit shisha ban ia ki, lane u stad uba la shet ia ki.
U kynthoh ‘Fantastic! Child Jesus birth anniversary song, in Mother Durga’s deadly immersion?’ (wow, ka jingrwai kha khyllung Jisu, pyntem pynban ha kaba pynngam ia ka blei Durga ha um?)
Ka khwai doh ha kitei ki por ka dang biang bha namar ka um ruh ka khuid, ki dohkha ruh ki dang bun. Ka daw ka long ba dang don tang katto-katne tylli ki karkhana dewbilat.
Mynta te ka um ka la kylla rong, ki dohkha ruh bun ki la iap, lane phet iap sha Bangladesh, nongkhwai ruh ym don shuh, ba la dap da ki karkhana dewbilat bad kiba thang rnga dewiong ruh (coke).
Ka Nongrim Bah Bring
Ka jingsngeng u Soso Tham ka la makna lut, ha ka kwah spah kyrkieh. Katba ka nongrim u Bah B.B. Lyngdoh Chief Minster barim ka long, tih tip briew, dei ban nang ruh ban tyngkan kumno bad katno yn tih, da kaba pyrkhat lem ia ka lawei ki khun ki kti bad ia kiwei kiban dang wan de.
Ha thain Sohra, ki kham tyngkan ki nongtih dewiong, da kaba tih toit-shi-toit da u briew. U Bah S.P. Swer MLA, u ju kren hapoh Assembly, naduh ki snem 1972 ter-ter ba u dewiong Sohra ula sdang lut wat la ki briew ki nang bad phikir ban tih. Hynrei u Bah Phain u don la ka buit, namar u pan de ia kiwei ki jingiarap Sorkar.
Ka pher shisha ka rukom tih dewiong ha thain Sohra, haba ianujor bad kiwei. La 50 snem u Bah Phain ula swar ba la jan lut u dewiong Sohra, hynrei sa 50 snem ruh ym pat ilut lada tih phikir kumba long mynta.
Ka ri Jaintia ri Lyngngam West Khasi Hills lehse kan bha ba kin bud ia ki buit ba ai jingmut u bah Bring, ban pyrkhat lem ia ki pateng ban wan.
Nangta kynmaw ruh ia u Soso Tham, ia uba ki nong Sohra ki bud pyrkhing, wat hapdeng ka jingrung- jingmih ki mynder ri da ki hajar-hajar, hynrei ki sah tang ha ka jinglong nongjngoh kai, ym kum shawei-shawei, ba ki kylla nongshong shnong syndon bad ban knieh ruh ia ka kamai-kajih ki trai shnong.
Kynmaw ban bud ruh ia ki buit u Bah S.P. Swer, khlem ngop ha ki nongialam kiba pynshoi ‘khie leit mynta, tih lut mynta, yn sa iapeit pat lashai.’
Peit pat ia kaei haba u Soso Tham ula dumok bynniaw, bym idon ba pynsngew
Kumta u kren lyngkut:
“Ka lynti ka kylluid
Ka mon ka laitluid
La me kwah ban long briew
Ne me kwah ban long ksuid?”
(ha ka poetry ‘ka Kyntang Iawai)’
Phi don ban ong eiei?