Har har ka lyer langthari ka beh lyngba ki lum ki them kaba wan kit arted bad ki pumpum na ka ri jong ka jing mutdur sha ka ri jong ka jingshisha. Kum ka jaitbynriew Khasi, ngi im ngi long bad ngi kyrsoi na ka por sha ka por da ka jingieid bad burom iwei ïa iwei pat. Kam juh kham don koit kum katta ka bam ei, kam ei bad leh mynleh ïa ka kam ïohei kaba dei ka nong kynti jong kiwei.
Ka long kaba lyngngoh ban ïohi ïa ka shithi jong u/ka bah/kong “Angel Mac” kaba la mih ha u Rupang ha ka 26tarik Nohprah 2018 lyngba ka phang kaba ong, “Ban riam Khasi shah bitar ban ïathoh para khasi shah beh kam lada ym dei na ka juh ka balang ne ka niam bad kiwei de ki jing khniot para Khasi ki bym pat paw pyrthei“. Hooid na ka liang jong nga ngam kwah ban ai da ka khmat namar ka khmat bad ka bniat namar ka bniat ha kaba ïadei bad ka shithi jong phi. Hynrei hangne nga kren ïa ka jingshisha tang ki ar tylli ki mat kiba bym ïahap bad ka jaitbynriew khnang ban ym shah pynsngewthuh bakla bad shah ïalam bakla ka jaitbynriew jong ngi ha ki Kohkadun-Planduman kam ei bad bam ei. Kane ka pateng kam dei shuh ka juk long mraw kaba kat kaba phi ong ïa ka bym dei ruh kin kohnguh, hynrei kane ka dei ka juk ki riew stad riew shemphang bad ka juk kaba ngeit tang ha ki jing shisha bad kaba dei. Nga kren da kaba shai ba hangne nga kren kum u Khasi, ngam shym la kren na kano kano ka kynhun niam ne balang kaba nga don.
Kum ka jaitbynriew, ngi sngew pyrto shi katdei eh ïa u sahep Thomas Jones uba la prat lynti ïa u dak thoh jong ka ktien Khasi. Hynrei, bah/kong , kaba nyngkong kaba phi pynmih ïa ka kyntien kaba ong “Ki pyndonkam da u dak thoh jong ki kristan”. Hato hangno la thoh ba ki dak kiba pyndonkam ki Khasi kiba la mait phang u Thomas Jones ki dei ki dak jong kristan? Hato u Thomas Jones u thaw dak hi? Hato dei u Thomas Jones uba thaw hi ne ohshrong ïa ki dak? Hato dei u kristan uba lap nyngkong ne uba ohshrong ne pynwandur nyngkong ïa ki dak? Bad lada dei u kristan uba lap ne ohshrong nyngkong eh ïa ki dak, to batai bad pyni ïa ka jing shisha ba ngin ïa tip lang baroh! Kam mut lada biej ma phi, baroh kin ïa biej lang. Bad haba phi ong dei ka balang kristan kaba pynsngewthuh ïaken hapdeng u Bhoi, u Pnar, u War, bad u Khynriam, hato ha shwa ban wan ka balang kristan ki Khasi kim juh sngewthuh ïakren seh? Nai kren kulmar than kum u nong buaid thiah surok ho! To tip ba u Thomas Jones u mait phang da u dak thoh Khasi halor ka kyntien, ym dei ba u wan seng kyntien ne wan thaw ktien ha ka jaitbynriew jong ngi namar ba ka jaitbynriew jong ngi ka lah don la ka jong ka ktien ne sur kren naduh kulong kumah.
Kaba ar pat phi ong, “Ka Seng Khihlang ka pynlong Lympung ha ka sngi Blei jong ki kristan”. Ka jingkylli kaba nga kwah ban buh ha khmat jong phi ka long, naduh mynno kita ki kristan ki wan ban thaw sngi ha kane ka jaitbynriew jong ngi? Hato kane ka sngi, ka hat, ka taiew bad ka bnai la thaw da u kristan? Kaei kata ka sngi Blei jong ki kristan? Naduh mynno uta u kristan u wan ban dakhol ïa ka jaitbynriew jong ngi ba ka dei katta ka sngi jong u blei jong u kristan? Nga kyrpad ïa phi ba phin ym kren laplah than ïohba paw biej ei ha khmat ka pyrthei ïala ka jong ka long rynïeng bad ka balang jong phi. Kum ka jaitbynriew, haba buh sngi ïa kano kano ka kam la juh thew juh woh ban pynlong beit ha kano kano ka sngi kaba u kur u kha ki ïa lait por lang baroh bad kam juh don kum katta ka sngi ba bit ban leh kyrpang tang ha kita ki sngi thik. Bad kat kum ka jingtip jong nga, ka Seng Khihlang ka shait pynlong ïa ka Lympung ban lum ia ki kur ki kha ha baroh ka jaitbynriew Khasi ha ka sngi Robibar kaba dei ka sngi kaba ki para kur ki para kha ha ka jaitbynriew baroh kawei ki lait por lut namar ba baroh ki ophis, bank, skul bad kiwei ki jaka treikam ki ïoh shuti bad khang lut bad to tip ba ka jing pynlong Lympung ka Seng Khihlang ha ka sngi robibar kam dei ba ka pynbud tynneng ïa ki kristan ne pynlong ha katta ka sngi jong ki kristan ne ka sngi u blei jong ki kristan, hynrei ka dei sngi ba lait por lut ki khur ki kha jong ka jaitbynriew baroh kawei. Ha ngi ka jaitbynriew Khasi, ngim juh don kum katta ka sngi jong ki Khasi ne sngi Hynniewtrep, kam juh don kum katta ka sngi ki kristan, ki hindu, ki muslim bad kiwei kiwei. Te haba kam juh don kum katta, sngewbha ynnai pyrshang ban ïalam bakla bad kam trai ïa kano kano ka sngi. Bad lada phi sngew mong palat ba kata ka sngi ba lait por ki Khasi ka ïa tyngkhuh bad katta ka sngi ki kristan, sngewbha sa leit tuklar sha la ka jong ka ri kristan jong phi bad sngewbha wat pyrshang wan tuklar ïa ka jaitbynriew Khasi jong ngi ka bym juh don kum katta ka jing kyndiah ïa kano kano ka sngi. Bad sngewbha wat pyrshang kynshoit ïa kaei kaei ka bym lah ban long namar kum ka jaitbynriew ngim lah ban pdiang kum ïa kita.
Ha kajuh ka por nga bynrap lang hangne, lada phi kam ïa kaba bha kaba leh u phareng ka dei ka nongkynti bad ka jing leh jong phi ki kristan, to kam ruh ïa ka jing sniew kaba leh u phareng ba ka dei ka jing leh jong phi ki kristan. Kum ka jaitbynriew, ngim pat rkhiang ki ummat kiba jaw ïa ka jing shah pynïap u Woh Kiang Nangbah, u Pa’iem Tirot Sing Syiemlieh bad kiwei ki para kur ki para kha jong ngi kiba ïap na ka bynta ka jaitbynriew na ka jing lehbor thombor u phareng. Bad ka jing mih bluit uwei na ki riew paidbah uba kyrpang u Kiang Nangbah ka dei na ka jing shah thombor ki phareng ïa ka Niam Khasi ha kaba ki phareng kila hiar thma bad thombor ïa ka jingshad Niam u Khasi bad knieh lut ïa ki wait ki stieh, ki ksiar ki ksah bad kiwei kiwei ki jingdonkam ha katta ka jing shad Niam bad kiwei kiwei ki daw. Dei hangne ka myniem u Woh Kiang Nangbah ka sat sia ban ïohi ba la shah thombor ka hok longtrai jong ka jaitbynriew bad ula mih bluit lyngba ka Khnong ka Bishar da ka Niam kat kum ka jing ai mynsiem u Blei Nongbuh Nongthaw ban ïaleh bad ban ïada ïala ka jong ka Ri, ka Niam ka Rukom, ki Riti ki Dustur jong ka jaitbynriew. Bad kumjuh ruh sa bitar u Tirot Sing bad ki Rangbah Khasi ka dei na ka daw ba u phareng u lehbor, thombor, batbor, leh beijot ïa ki kynthei khynnnah jong ka it ka hima bad ka jaitbynriew baroh haduh ba kim nud shuh ban mih ba la ing. Nga ngeit phi la tip ïa ki daw bad ki jing jia ha kito ki por ïa ka jaitbynriew jong ngi.
Lada phi kam ïa ki kam ba bha jong u phareng ki dei ki kam bad ki nongkynti jong phi ki kristan, to kam ruh de ba ki kam ba sniew ba leh u phareng ïa ka jaitbynriew jong ngi ba ki dei ki nongkynti bad ki kam jong ki kristan. Namar katta ka daw nga kyrpad ïa phi ba phi dei ban pynshong nongrim bha ïa kita kiei kiei baroh ïa kito ki por ba la leit noh lada phi dei shisha uta u Khasi. Ym dei ban kren khehbiej ïohba ynda ïa ring ksai bha thik pa thik ïohba kylla biej ei pynban kha ma kha.
Halor kine kiei kiei baroh, kum ki samla, ki rangbah, ki longkmie longkpa, ki ma ki woh, ki bakhraw ki batri, ki lyngdoh ki syiem, ki pator ki doloi bad kiwei kiwei ngi la dei ban puson bha kaei kaba ngi dei ban shim khnang ban im ka jaitbynriew shi junom bad kala dei ka por ban loit ban law bad ban khet ban daiñ bad ban sait noh phar ïa kiei kiei baroh kiba teh mraw ïangi kum ka jaitbynriew. Namar katta ka daw nga kyrpad jur ïa phi bad ïa baroh ki para kur para kha baroh ba ka por kam dei shuh ban dang ngeit biej ha ki rong ïapan kiba ïai pyrshang ban paw lyngda ki kada kit blei thaw ki bym tip ei ei shaphang ka tynrai jong ka jaitbynriew jong ngi. Kane kam dei shuh ka por shah teh mraw kum ha kane ka spah snem ba la leit noh, hynrei kane kala dei ka por ba jan baroh ki briew kim ngeit biej shuh bad kila ngeit halor ka nongrim kaba shai bad kaba dei. Lada ka jing mutlop jong phi bad ka jingngeit biej jong phi ïa kiei kiei ki bym dei ka dang shongkulai bad shynshar ïa phi, yn sa shah rkhie beiñ hala ki jong ki khun ki ksiew, ki para ki pyrsa ki jong phi bad hangta phin sa shu ïamrem ei khui lynter taid bad ha ka lehraiñ ruiñ bad long lehnohei ka jing long rangbah bad tymmen ba ïa ka jing shisha dang tip pynban da u khynnah rit.
Da U bah Thranghok Shabong