Phi duh Jingkyrmen ha ka jingim ka jong phi?

Ka kyrteng jong nga dei U Heimonmi Suiam ba napoh Shnong Shangpung Lumiawmuchai West Jaintia Hills District.Mynta nga dei u Engineer bad hakajuh ka por nga trei kum u Digital Marketers ryngkat bad ka YouTube Channel kaba Kyrteng Mon Vlogs.

Haoid ngam da dei eh u briew uba lah heh kyrdan (successful) bha ban ia nujor bad ki wei pat ki briew hynrei haba nga pyrkhat bha ia ki por kiba nga long mynshwa bad mynta ka pher bak la bak bad la pynlong ruh ia nga ba ngan thoh ia kane ka jingiathuh khana lyngkot, ka don ka kot kaba nga lah jan dep thoh kaba kyrteng “Ko Khun Samla Ka Ri Khasi Jaintia” ngan sa publish ia kane ka kot ha u bnai ba phra(August).

Shuh shuh nga dang dei tang kum u khun samla uba don mynsiem ban kiew sha phrang bad nga kwah ruh ba phin don ka juh ka mynsiem ba ngin ia trei shitom ban poi sha ka thong jong ka jingjop na ka bynta ka jingbha jingmiet jong ngi shimet ,jong ka ïing ka sem,ka shnong ka thaw bad ka jylla hi baroh kawei.Paralok parajor mynta hangne ngan iathuh ia phi ia ka jingiaid lynti ka jong nga naduh dangrit haduh mynta bad nga kyrmen shkem ba phin ioh jingsneng bad ïoh mynsiem shibun eh lyngba kane ka jingiathuh khana ka jong nga.

Ha ka rta ka ba saw snem ki sdang ban phah leit skul ia nga hapoh kawei ka skul sorkar hapoh shnong hynrei kum u khnnah ba jaituh nga phet na skul man ka sngi, wat la katta ruh ki pynbor ia nga nga man ka sngi ban leit sha skul,tengteng ki shu tan shu bom bad ai da ki jingbam khnang ba ngan shong ha skul hynrei wat la katta ruh ngam treh ban shong skul. Kumta shi kumta ba la pynlong noh ia nga ban shong iing haduh lai snem bad ha kine ki lai snem nga shu pynlut kai ia ki por ban ialeh kai bad shang kai para khynnah,tengteng khnang ban lait shah shoh na I mei bad I hynmen nga juh pynlut por bad I pa sha bri sha lyngkha, haba long kumne na iing kim juh nud shuh ban shot ban dat ia nga namar nga pynlut hok ia ka por lane nga lah iarap ia I pa sha lyngkha baroh shi sngi. Nga kynmaw ha kato ka por I pa I don muit(buffalo) ban tan dieng kubit lane lur lyngkha bad haka juh ka por I pa I don ruh ar tylli ki masi kyrtong(bull) . Te ban ai bam bad peit ia kine baroh ka long jynjar bha tang marwei briew takadaw ma nga ba jaituh ban pule kot nga lah ioh daw shibun eh ban iarap bad ban peit ia kine ki masi ki muit.
Tyllun ki por ki samoi na ki sngi sha ki taiew naki taiew sha ki bnai naki bnai sha ki lai snem ba pynlong noh ia I pa ruh ba I kwah noh ia nga ban leit skul na ka daw ba I mei I lah pynsngewthuh ia I pa ba ma ngi ki khun ngi dei ban leit skul ban ioh jingnang jingstad. Te ynda lah phah leit skul da I pa ngam nud shuh ban kyntait namar nga tieng ioh shah shoh shah dat. Te nga leit skul step noh ha ka wei ka skul sorkar kaba don ha shnong bad mynsngi pat nga shait leit ot phlang lane wat bam ia ki masi kyrtong ki jong ngi. Ka long kaei kaei kaba sngew phylla namar ha ka shisnem nga pyndep haduh lai tylli ki kyrdan kata ka dei Klas A Rit, Klass A Heh bad Klass B namar ba nga lah heh palat hapoh Klass bad hakajuh ka por nga lah dep bat lyndet bad thoh lyndet lypa ia ki kot ABKD bad ki 123. Ka mut ba hadien shisnem jong ki jingpule nga ioh ban shong kyrdan ba nyngkong noh (class one).
Nga kynmaw iaki por kiba nga dang rit nga shah kyntait bha ha ki paralok shnong namar ba nga dei tang u khnnah ai bam phlang masi bad hakajuh ka por dei ba ngi wan mih na ka iing ka ba duk. Ki wei ki khynnah ki ia kmen ia sngewbha ki ialeh kai para ma ki bad ma nga bad u wei u para pat ngi shu ia ap muit bad ai bam masi man ka sngi. Kumjuh ruh hakato ka por ngim don light don TV ha iing, ka mobile bad ka internet leilei te ngim bna ngim tip hire shaphang jong ka.Tang ka wei pat ba nga sngewtynnad bha ba ha ka por khynnah ngi pynlut por beit man ka sngi tang sha lum sha wah bad sha khlaw,haduh katno ka jingsngew muja bna ia pynlut por bad ka mariang. Man laka por ngi sha sha khlaw bad I pa ban ia tan dieng kubit man ka step bad teng teng ngi sah sha bri ban ot kba bad ban lur lyngkha. Ngi im ka jingim nongkyndong ngim tip ia ka bneng ka khyndew ka jingnang ka jingstad,ngi shu ia iaid tyllun beit bad ka mariang ka ba itnnad ha baroh ki Saw Aiom.
Teng teng nga shait iohsngew ba I mei I shait iakren bad ki paralok lane bad I pa shaphang ka Sor Jowai bad ka Sor Shillong, nga shait kwah bha ban tip lane ban poi shata sha sor bad nga da kwah palat ban iohi ia ka ta ka sor. Te ha ka wei ka step nga shu bud tuh ia I mei nadien nadien haduh ban da ioh rung hapoh kali (buss),hynrei ynda la poi ha poh kali I mei I pyrshang ban beh ia nga sha bar kali namar im kwah ia nga ba ngan leit sor lang bad I namar ba nga jaing lane tngit palat bad nga shu phong tang da ki jain jot.Don katto katne ngut ki briew kiba ia don lang ha kali ki la shu pynsngewthuh ia I mei bad I mei mei ruh im banse I shu shah la ka shah ia nga ba ngan leit lang bad I sha duh sha Shillong. Ngan iathuh hok ia phi ba lynti lynti ngam ngam nang ban shong hapoh kali nga lah shu ieng lynter lynter namar ba nga lah thrang palat ban iohi ia ka sor Shillong. Mar syn poi ha Sor Shillong nga sngew kumba nga lah poi sha poh phareng namar ba nga iohi ia ki iing kiba itynnad bad ki khynnah skul ruh ki riam ia ki jain skul ba itynnad itynnad,hakata ka por ha jingmut jingpyrkhat ka jong nga nga kwah ban sah bad ban pule ha shilling hynrei haba nga pyrkhat arsien pat nga ong ba ngam ioh hire ban pule shane namar ha iing ngi ia duk palat.
Te ynda ngi lah poi ha iew duh I mei I pynshong ia nga ha ka wei ka dukan dawai jong I paralok I jong I,te ialade pat I mei I leit sha iew ban ia kynduh paralok namar I mei I hap ban pynbiang tiar ia kito kiba a trei lang ha dukan.Nga ap shi slem bha hangta hapoh dukan I mei I khlem wan shuh namar ba I bun kam,ma nga pat ha ka jing sngew kynjah ban shu shong hapoh dukan nga mih noh na dukan shang ia baroh ka wei ka Iewduh ,Motphran bad Anjali.Nga shang sngewthuh beit jai peit kai ia ki tiar ki tar ki breiw ki ba iaid sha rum sha neng hynrei ngam tip pat ba ki pulit ki la ia wad ia nga baroh kylleng ka wei ka Iew Duh namar ki nang mut nga lah jah ba nga la kum mih bakla napoh dukan. I mei I la tieng bha ba ioh nga jah nmar ka dei ka sien nyngkong kaba nga poi ha Sor Shillong bad hadien katto katne por ki lap ia nga hapoh kali Shnong lajong. Ha ka jingshisha ngam jah lynti re namar haba nga leit shano shano nga peit thuh bha ia ka lynti bad ynda ki pulit ki lah lap ia nga kumta kid a sneng da kraw ia nga ba ngam dei ban shu mih kulmar kumta khamtam kum ha poh sor.
Kumta ynda la poi shnong nga sdang ban pule kot malu mala namar nga don shisha ka jingthrang ban sah bad pule sha sor Shillong. Te I mei ruh I lah kular ba in phah pule ia ngi ar ngut shi para sha shilling lada ngi tip sngi bad minot ban pule kot,wat lada nga klet beit bha ha ki jingpule hynrei nga pyrshang beit ban pule dohiap haduh ban da pass lut ia ki subjek dei tang na ka daw ban ioh pule sha sor. Te haduh ka kyrdan kaba lai nga pule hapoh shnong da dep nangta I mei I la rai ban phah pule ia ngi sha sor ha u snem 2008.Phewse ba dei na ka jingduk ha iing ha sem I mei im lah kot ka pisa ban phah pule ia ngi ha Shillong te khnang ban pynhun ia ngi ki khun I lah shu phah pule ia ngi sha Nongdom Mairang West Khasi Hills, ka dei ka skul seng khasi bad ka tat bha ka bai hostel bad bai skul hangne namar ba ka dei ka skul na bynta kiba duk.
Na ka kyrdan kaba lai nga kynthih noh sha ka kyrdan ka ba san hangne ha skul,ka jingpule ka long kulmar bha ngam sngewthuh ei ei namar ka dei ktien batai kot ruh ka long iapher bad ka ktien ka jong ngi ki Jaintia. Te wat la katta ruh ngi shu pule tang dep bad la shu shah kynjat ynda la kut snem. Hynrei tang ka wei kaba ngam lah ban klet haduh mynta long ba ki trai shnong hapoh Nongdom ki bha palat ki iarap bad ki ai bam ia ngi ki khynnah hostel na ka wei ka por sha ka wei pat.Te tang shisnem hi ngi pule hapoh Nongdom bad dep nangta dei na ka jingiarap jong u Pawoh Rinomo Sungoh uba la sah lypa ha Shillong ngi ruh ngi poi Pule Noh ha Sor Shillong ha u snem 2009.
Naduh ka kyrdan kaba hynriew nga sdang ban pule noh ha H.Elias Higher Secondary School Nongthymmai. Hangne ha skul bun bha ki khynnah Khasi bad Jaintia kiba ia pule lang bad ka ba kham sngewtynnad shuh shuh long ba bun na pdeng jong ngi ha kito ki por ngi dei ki ba dakait lane nga lah ban ong ngi im tang ha ki kamkai suda. Te lah pynlong ia nga ba ngan mad ia ki jingdih duma kum u Biri,sikret bad bhang bad ha kajuh ka por shu ia shang pathar khlem pule kot bad nga long laitlan bha ha kine ki por namar ngi ia sah wai hi tang shi para. Na ka daw jong ka jingiadih bad jingiashongshit paralok nga lah poi dung ia u tattoo ruh ha ki kti ki kjat jong nga.
Ka iai long kumne haduh 3 snem eiei,dei tad ynda nga poi ha ka kyrdan kaba khyndai(class 9) nga sdang ban kyndit bynriew ha ryngkat ki jingsneng ki jingkraw jong ki Nonghikai bad kiba na iing na sem. Don ar ngut ki Nonghikai ki ba long shisha kum I mei I pa ba ar jong nga, kita ki dei u Sir Boswell Pala bad I Madam Linda Marboh,ki long kum ki Blei kiba wan ha ka jingim ka jong nga khnang ba ngan long briew man briew ha ka jingim ka jong nga. Te haba don kum kine ki Nonghikai nga ruh nga ioh mynsiem bha haduh ba la pynlong ia nga ba ngan dohiap ban pule lyndet ia ki kot haduh ba ngan da pass bha ha ki Eksam ki jong nga.Te khlem pyrkhat nga ioh haduh 71% ha ka matrik ryngkat ar tylli ki distinction, kita ki dei Khasi bad Science – ka Jingkhein nga shu pass jubor justi namar ha ka por exam nga la shu pule ban pass bad nga shu bat lyndet khlem sngewthuh eiei. Ba sngewtynnad shuh shuh dei na ka jingsneng jong kine ki nonghikai ba la pynlong ia nga ban ieh noh ia ki jingdih pynbuaiad bad kiwei pat ki kam bymman.
Te mar syndep ioh result matrik nga leit wad skul noh wut wut hapoh St.Edmunds, St.Anthonys bad hapoh Shillong College hynrei nga shah kyntait ha baroh lai tylli ki skul namar ba nga ioh duna ha ka English bad ka Jingkhein. Te nga leit apply diploma course noh hapoh Polytechnic Shillong bad ha ka juh ka por nga shu pule saian(science stream) kai hapoh Skul St.Peters Shillong wat lada ka rem ka bai skul ruh. Nga khlem leit skul bad khlem pule kot bha re hapoh St.Peters namar ba nga don ka jingkyrmen shkem ba ngan ioh ban pule hapoh Polytechnic Shillong,phewse da ki lah jied ia ki khynnah ki ban pule nga khlem shah jied bad dei hakane ka por nga sngew ba ngan kynran dien noh namar ba nga sngewduh jingkyrmen palat bad nga tharai ba ka jingpule kam iahap kyrdan lane kam iadei nusib re bad nga.Te shu Mutdur hi ma phi nga dohiap trait ban bat lyndet lut ia ki kot haka por Klass 10 tang ban ioh leit klass ha skul ba biang pynban ngam ioh eiei haba kut bad ka long kaei kaei ka jingduh jingkyrmen kaba khraw bha ha ka jingim ka jong nga ha kito ki por. Te Kumba haduh 4 bnai eiei nga khlem poi pule kot shuh nga shu shong pyrkhat bad duh jingkyrmen man ka sngi. Shu donbok noh ba ka skul jong ngi (St.Peters) kam juh ailad ia ki khnnah ban jaituh khamtam ha ki por Eksam ( ha ka jing shisha u principal u phah pule kot ia ngi kum ki khnnah kiba dang rit klas ) te nga nga lah shu pule na ka bynta ka eksam jong ka class 11 bad ynda lah ioh result ruh nga lah shu pass shah kynjat ban ioh shong klass 12.
Ha ka sngi kaba nyngkong haka class ka ba nyngkong haka nonghikai kaba nyngkong haka subject kaba nyngkong haka jingkylli kaba nyngkong jong ka Klass 12 ba la pynkyndit bynriew lane nga lah ban ong ba la pynkhluit ia ka jabieng bad ka snam ka jong nga ba ngan pule dohiap biang sa shisien.
Chemistry Ma’am : Hey you there last bench ,What is your name?
Me: My name is Heimonmi Suiam
Chemistry Ma’am : Can you tell me What do you mean by Solutions?
Me : Solutions mean to calculate or solve something.
Chemistry Ma’am : This guy will sit again next year in this same class.
Naduh kato ka sngi nga la rai ialade ba ngan minot noh khop ban pyni (proof) ba ka jingong jong kato ka Madam ia nga ka long kaba bakla bad ha ka juh ka por nga sngewthuh shai ba ka bai skul hapoh St.Peters ka rem bha bad lada ngam pass ia ka klass 12 kan long ka jingduk kaba khraw bha ia I mei I pa bad kumjuh ialade ruh. Nga sdang ban pule man ka sngi ha ryngkat ka leit tution lai sien shitaiew bad don teng teng ba ngam sngewthuh nga shait kylli na I Sir. Bansiew Kharsyntiew I ba juh iarap ia nga na ka por sha ka por. Don ki formula ki ba kham eh kum ka physics maths bad Chemistry nga shait thoh ha ka sla kot sa tah pat ha kynroh,man ka por ba nga shong kai nga shait pule lyndet ia kita ki formula haduh ban da lah. Kumta iaid ki por ki sngi kum ba phra bnai eiei ha ryngkat ki jingpule bad ki jingminot man ka sngi haduh ban da poi por thoh eksam. Ha ka sngi ioh result jong ka klass 12 nga ioh haduh 80% lait noh ka English, nga kynmaw ba ka to ka nonghikai(Chemistry Ma’am) ba bein ia nga nyngkong ka shu pyndem ñiuhmat ynda ka lah tip ba nga ioh 83% Marks ha ka subjeck ka jong ka.
Da lah dep pass 12 kumta nga lah kulmar hi tliaw ba ngan leit pule aïu,nga lah pyrshang ban pan buit pan bor na ki riewstad hynrei ym don u wei ruh u ba iarap ia nga,te ha ka jingkulmar nga leit pule Engineering noh sha poh Dkhar namar ba nga shait sngewtnnad ia ka civil engineer haki por kiba nga dang dep pule klass 10.Da lah poi sha dkhar leilei nga sngew ba ngi dang sah kut bha shadien haba ia nujor bad ki wei pat ki jait briew khamtam ba ngam nang ka kren ka khana.Shi katto hapoh jylla lajong nga pule tang ban pass bha hynrei nga klet pat ban pyntbit ia ka kren ka khana (Communication Skills) khamtam ia ka ktien Hindi bad English. U wei u Nonghikai u ong ia nga kumne ha ka sien nyngkong ba ngi leh interview na ka bynta ki kot ki sla “ Yar aap ko Hindi bhi nahi ataa, jab aap English baat karta bhi samach nahi araa” ka mut ba kren hindi ruh ngam nang ynda nga kren da ka English ruh kim sngewthuh ia ka jingkren ka jong nga namar ba ngam nang bha. Ha ka jingshisha nga nang ban kren English hynrei ha ka jinglehrain beit ngam nang shuh ban pynpaw ia kaei kaba nga mut ban ong.
Naduh kata ka por nga lah rai ban kynriah ia ka jinglehrain beit bad ban pyntbit noh ha ka rukom kren khana Hindi bad English ha ryngkat ka jingpule puthi. Ha kine ki saw snem jong ka jingim hapoh college nga ia kynduh shibun bah ki jingeh jingshitom hynrei wat la katta ruh ngam juh kynran dien nga ïeng ialeh trait na ka bynta ban poi sha ka thong jong ka jingjop. Ban pyntbit shuhshuh ia ka jingnang jingstad, jingshlur bad ban pynjah ia ka jinglehrain beit nga shna noh da ka wei ka YouTube Chnanel lane ki jait videos bapher bapher. Hynrei bun ki briew ki ba bein(criticize) haba ki iohi ia nga ba nga shna video namar ba ngam ler hynrei wat la katta ruh nga iaid ka lynti lajong haduh ba ngan da ioh ia ka ei ka ba nga kwah naduh na mynsiem. Ha shwa ban kut ka jingpule na kolej ka wan ar tylli ka company na ka bynta ban interview ia ngi ban trei kam ha ka company ka jong ki, te baroh ar tylli ki company ki jied ia nga ban trei ha ka company ka jong ki bad nga jied ka wei na pdeng jong kita. Phi lah hi ban mutdur kum u briew uba lehrain u shah jied ha ki ar tylli ki company ban trei hapoh Delhi bad Gurgaon? Ka jubab ka long ba nga shna YouTube videos bad lyngba ki videos nga ioh jingshlur bha ban tur sha phrang khlem kynran dien. Ka kyrteng jong ka YouTube Channel jong nga Dei Mon Vlogs bad SUIAM.
Te ki jingialeh ki jong nga kam pat kut tang hangne dang bun bah ki kam kiba bha kiba nga thrang shisha ban leh na ka bynta ka ri bad ka jait bynriew. Ba nga poi thoh kloi noh ia kane ka jingiathuh khan lajong ruh dei na ka daw ba trei une u khñiang jingpang (Covid-19),ba ha ka jaka ban shu shong kai ha iing nga thoh noh da kane ban ai mynsiem lang ia phi ki khun samla jong ka Ri Khasi Jaintia baroh ka wei.Khublei Shibun.