“Ngim pat ju iohsngew ban tei mot ia u briew ba dangim”

Ex. Rev. K. Langrin

[la sot na ki thup jong ki artikel barim jong U Rupang]

Ha kane ka pyrthei ngim pat ju bna ne iohsngew ban don kiba la tei mot lypa ia u briew uba dangim. Kiba ngi ju iohsngew ki long tang kito kiba shna lypa ia ka surok bad tih lypa ia ka thliew jingtep ynda ki la tymmen bha khnang ba ynda ki la iap kan pynsuk ia ki khun ki ksiew haba ki leit tep.

Ka long kaei kaei kaba phylla ba ha ka 12 tarik u Lber 2017 la pynkyndit thret ia ki paidbah ka thain Mawshynrut ban iohsngew ba ka PDF ka la tei mot lypa ia u bah P.N. Syiem, CEM ka KHADC. Ha katei ka sngi u bah P.N. Syiem lem bad ki nongbud jong u ki la wan hiar sha iew Riangdo ban pynlong jingialap ia ka “Campaign for change”. Dei ha katei ka sngi ba u Chairman jong kata ka jingialang u la pynbna paidbah ba ha u mot sah jingkynmaw dei ban thoh lypa (1) u bah P.N. Syiem u long u Khlawait ka jaitbynriew Khasi (2) U P.N. Syiem u long u diengbilat (3) U P.N Syiem u long u Moses bad (4) U P.N. Syiem u long u Tirot Sing uba ar. Ha ka por ba la pynbna da u chairman jong ka jingialang ba u bah Pynshngain u la ioh ia kitei ki saw tylli ki degree, kiba shong ha ka platform ki ia thap kti, katba kiba shu ieng na jngai pat ki la ia set khmut bad sei thylliej ban bein ia u Chairman.

Ma nga ruh nga la pynlut por shi sngi pura ban leit sngap ia kata ka jingialap PDF. Ynda la wai ka jingialang nga la lum katto katne ngut ki para rangbah. Nga la kylli ia ki, “Hato phi la ju iohsngew ban don kiba tei mot lypa ia u briew uba dangim?” Don kiba ong, “Ngim tip”, don pat kiba ong, “Ngim pat ju iohsngew hangno hangno ruh”. Nangta nga la kylli biang, ”Hato kito ki saw tylli ki kyrdan ba la pynbna da u chairman kam dei ka jingtei mot lypa?” Baroh ki ia ong, “ka dei”. Nangta nga la kylli biang, ”Hato ka dei hok ba u bah Pynshngain un ioh ia kitei ki kyrdan?” Don kiba jubab,”Haba u briew u dang im ngim pat lah ban kubur ioh ba shuwa ba un iap un kylla da kumwei pat, namar u briew te u dei u bym iaineh hajuh”.

Don kiba la kylli ia nga, “Ma phi pat phi sngew kumno?” nga la iathuh ia ki, “Ia ka kyrdan ba nyngkong bad ba ar te nga te nga mynjur, namar haba ong ‘u Khla wait’ ka mut ia u briew uba shlur bad u bym ju tieng iano iano. Tangba ban ong ‘u Khla wait ka jaitbynriew Khasi’ te nga sngew eh ban mynjur namar ki dang lah kiwei. Ia ka bynta kaba ar ruh nga mynjur, namar haba ong ‘diengbilat’ ka mut ia u briew ba lah ban shah ia ki jingeh. Tangba ym dei tang u bah Pynshngain uba shah ia ki jingeh, hynrei kiwei ruh. Ia ka bynta kaba lai ba la pynlong ia u bah Pynshngain kum u Moses te ngam sngewdei. Kat kiba ju pule Bible ki ia tip bha shaphang ka jingialeh jong u Moses uba la pyllait mraw ia ki Israel na ka ri Ijipt. Haba ngi ia nujor ia ki jingleh jong u P.N. Syiem bad ki kambah jong u Moses kim ia dei ei ei. Ha ka jingshisha u bah Pynshngain ruh u la dei ban sngewlehrain ba ki briew ki shu pynphong pynsngiat jubor da ka dur jong u Moses uba long u riew khraw ha ka Bible. Balei kim ai syndon da ka nam ‘Jisu’?. Ia ka bynta kaba saw ba la ai nam ia u P.N. Syiem kum u Tirot Sing uba ar ruh ngam mynjur namar ka jingtrei kam jong u P.N. Syiem kam pat iadei bad ki kam u Tirot Sing”. Kato ka jingai nam jong ka PDF ba u bah Pynshngain u long u Moses ka la pynjah burom ia u Moses uba long u riewkhraw jong ka Bible.

Kaba la pynlong ia ki briew ban iatai ha iew ha hat ka long halor ka jingiohnam jong u P.N. Syiem kum uta u Tirot sing uba ar. U Tirot Sing Syiemlieh uba long u Syiem ba khraw jong ka Hima Nongkhlaw u la long uba pawnam shisha namar u long u Syiem uba shlur bad uba la ialeh pyrshah ia ka bor ki Phareng hapoh ka jingialam jong u David Scott. Wat haba u la sha kem ha ki shipai Phareng hynrei um shym pyndem niuhmat. U la iap ha ka byndi ha Dacca ha ka 29 tarik u Lber 1843 kum u khla wait uba shisha. Dei tad hadien 109 snem ba ki khun ki hajar jong ka Hima jong u ki la tei nam da u mot sah jingkynmaw ha Mairang, kata ha ka snem 1952, ba la wan plie da u Lat jong ka Jylla Assam, u Jairamdas Daulatram ha ka 29 tarik Lber 1954.

Sa uwei pat u riewkhraw jong ka West Khasi uba long u Syiem Khynnah jong ka Hima Nongstoin, u Wickliff Syiem. Une ruh u la long u briew uba shlur, uba nud ban leh bad uba shynrang ka mynsiem. Haba ka sorkar Phareng ka la aiti noh ia ka jingsynshar ia ka ri India ha ki nong India, u Wickliff um mon ban iasoh bad ka India. Kumta u la pyni da ka bor pyrshah ia ki nongsynshar India da kaba u la pyndonkam ia ka Letter Head jong u ‘Government of Nongstoin’. Ka sorkar India ha kata ka por ka la pyni da ka bor ban shu phah kem noh ia u kumba la phah kem u David Scott ia u Tirot Sing. Hynrei shuwa ba ki shipai India kin wan poi ha Nongstoin, u Wickliff u la tip lypa. Kumta u la kiew joit halor u kulai iong jong u, u la pynmareh arkjat ia u kulai lyngba ki lawbah lawsan ka Ri Lyngngam haduh ban da poi ha Sylhet. Ynda haba u la poi ha Sylhet ha ka snem 1948 u la thoh sha u Syiem ka Hima Nongstoin, “I will never set foot in any Indian Territory (Hindustan), if I wish to do so, I’ll come as a conqueror”. U Wickliff Syiem u la iap ha Bangladesh ha ka snem 1988 khlem da pyndem ha ki bor ki khar India. Ka seng KSU West Khasi Hills ka la tei mot sah jingkynmaw ia une u khlawait ka jait bynriew hadien 15 snem jong ka jingkhlad noh jong u.
Uba lai pat u riew khraw ba la mih na ka West Khasi u dei u Maieid Hoping Stone Lyngdoh uba la seng ia ka HSPDP. Une u riewkhraw um don por ban shongkurim kum kiwei. Barabor u ju ong, “Ka lok jong nga ka dei ka Ri Khasi bad ki khun jong nga dei ka jaitbynriew Khasi bad Jaintia”. U la khlad ha ka 26.9.2015. La tei mot sah jingkynmaw ia u da ka kur jong u ha ka shnong Mawkyllei ha ka snem 2017. Ha ka lyngkhuh sngi iap kaba ar, 26.9.2017 u bah P.N. Syiem u la ai jingkren shaphang ka nam bad jingkhraw jong u bah Hoping da kaba u ong ba ha kane ka pateng jong ngi la eh ban dang ioh kum u bah Hoping. U bah P.N. Syiem um shym ong, “Nga long u Tirot Sing uba ar”. U bah Hopng nalor ba u la ialeh ban pynioh ia ka jylla ba pura, u dang sahnud sa ia ka jingbym biang u pud u sam. Kumta ha ka minit shuwa ba un khlad, u la kren khatduh ha u bah Ardent bad u bah Witting ha Hospital NEIGRIHMS, “Kynmaw ia u pud u sam jong ka jylla ba phi dei ban pyndep”. U la iap sahnud ia u pud u sam bad ia ka 12A kumba la sahnud u Tirot Sing ia ka Hima Nongkhlaw bad u Wickliff ia ka Hima Nongstoin. U bah P.N. Syiem pat ynda un iap un sahnud ia kaei? Kumta ia ka nam ‘Tirot Sing ba ar’ la dei ban ioh da u Wickliff Syiem bad u bah Hoping Stone Lyngdoh, ym dei u bah Pynshngain.