NGI LONG TANG KI NONGTONG DOHKHA

Dr. Bankit R Marpna

Ka kam tong dohkha ka dei ka kam kaba sngewtynnat haduh katta katta khamtam ia kito kiba don ka jingsngewtynnat ia kane ka kam (interest/hobbies). Ki briew kiba ju mlien ia kane ka kam ki da pyllut ia ka por, ka sngi, ka bor med bor phad, ka pisa tyngka tang ban ioh ia kane ka jingsngewtynnad ha ka jingim jong ki bad kane ka dei ka jingshisha ba kane ka kam ka dei kawei ruh na ki jait kam ba ki briew ki ju kamai jakpoh ne ngi lah ban ong ba ka dei ka kam trei jong ki ba ki briew ki kyrshan ia la ka jong ka iing ka sem lyngba kane ka jait kam. Hooid, ngi lah ban ong ba hangne ha Ri jong ngi kane ka jait kam kam da long paitbah ba ki briew ki kamai lyngba kane ka jait kam. Hynrei lada ngi peit ha ki bynta kiba shathie jong ka Ri India bad kiwei kiwei pat ki Ri, kane ka kam ka long ka kam (profession) jong ki. Ha kaba iadei bad ka kam tong dohkha, ka long kaba donkam shikatdei eh ban don ka buit khwai ne tong (skilled) khnang ba kin lah ban ioh ia ki dohkha. Ki khmat ki dei ban long kiba shai ne shalak ban peit haei ba ki don ki dohkha khnang ban ioh tong. Ngin ia peit harum ia ki katto katne ki bynta kiba ki nongtong dohkha ki leh haba ki leit tong ia ki dohkha:

1. Ki ngam shaba jylliew: Ki nongtong dohkha barabor kim ju kham sngewtynnad ban don ha ki jaka kiba kyndong namar ki sngewthuh ba kin nym lah ban ioh ia ki dohkha ha ki jaka kiba long kyndong. Ki dohkha ki ju sngewtynnad ne ki juh ban rieh ha ki jaka ba jylliew ka um bad ba long mawsiang (jarang). Ki jaka kiba jylliew ki dei ki jaka kiba ki nongtong kin hap ban pynleit jingmut bha ban ioh tong ia ki dohkha. Ki ju kawang ia ki jar ne ki pynap shrip ia ki dohkha ha ki jaka kiba kum kine namar ki tip ba dei ha kaba kum kine ki jaka ba ki ju ngat bun eh ki dohkha. Haba ngi phai na ka Ktien jong U Blei, U Simon, uba la tip kyrteng ruh kum u Petros uba long u nongtong dohkha ha kito ki por bad hadien u sa la long uwei na ki synran jong U Jisu mynba U Jisu u dang don ha kane ka pyrthei. Ka kam jong u ka dei ka kam nongtong dohkha bad ka Baibl ka iathuh ia ngi ba u Simon u la pyrshang baroh shimiet ban ioh ia ki dohkha hynrei bijaiei ka jingleh jong u namar ba u leit ban tong ia ki dohkha bad pynhap ia ki jar jong u tang haba jyndong. Dei tad haba u la ioh ka jinghikai na U Trai ban niad sha kaba jylliew, u sa sdang ban ioh ia ki dohkha namar ba ki jar jong u Simon ki long tang ha ki jaka kiba jyndong bad dei kane kaba la pynlong ia u ban nym ioh ei ei. Ka Ktien jong U Blei ka batai kumne “Te ynda u la wai noh kaba kren, u la ong ha u Simon. To niat noh sha kaba jylliew, to pynhiar ruh ia ki jar jong phi ban dup ngat” (Loukas 5:4). Ka long kaba kongsan ia ngi ban ngam sha kaba jylliew ha ka jingim kaba kynja mynsiem la ka long ha ka jingduwai, ka Ktien jong U Blei, jingshakri bad ban iaibeh sha kiei kiei kiba jylliew khnang ban iohi ia kiei kiba U Blei U kwah ban pynpaw sha ka jingim jong ngi.
2. Donkam ban shah hikai: Ki nongtong dohkha kiba dang shu sdang ka kam, ki donkam shibun eh ban ioh jinghikai na kito kiba la ju mlien bha ia kane ka jait kam. Kito kiba la mlien ki sngewthuh ha kano ka por bad ki jaka kiba kumno ba ki nongtong dohkha ki donkam ban sngewthuh khnang ba kin ioh ia ki dohkha. Haba shah hikai, ka mut ki donkam ban sngap bad ban kohnguh ia ka jingpyni lem jong kiwei. U Simon u sngap ia ka jinghikai U Trai Jisu bad kumta u la ioh shibun eh ki dohkha bad ka la poi haduh u pud ba ki jar jong u ki la sdang ban kad “Hynrei namar ka ktien jong me, ngan pynhiar ia ki jar. Kumta ynda ki la lah leh ia kane, ki la ngat bun bah eh ki dohkha: ki jar jong ki te ki la sdang kad (Loukas 5:5-6). Haba ngi sngap ia ka jingpyni lem jong kiwei, ngin mad shibun ki jingkyrkhu ha ka jingim kaba kynja mynsiem bad ka long kaba donkam ban kohnguh ia ki jinghikai jong kito kiba hikai ia ngi ne pyni ruh wat ia ki jingbakla jong ngi. Ngi lah ban jop shibun ki mynsiem kiba kordor haba ngi nang ban kohnguh bad ngi iohi kumno ba u Timothi u long uba seisoh ha ka kam jong U Blei namar ba u sngap ia ka jingpyni ne kdew lynti jong U Apostol Paul. Ka Baibl ka kren shai shaphang ka jingkohnguh.

Haba ngi peit na ka Testament kaba rim shaphang ka jingbymkohnguh jong u Saul “Te Samuel u la ong, U Trai u sngewbha ma ha ki jingainguh thang bad ha ki jingknia kumba ha kaba kohnguh ia ka ktien U Trai? Ha khmih, kaba kohnguh ka kham bha ban ia ka jingknia, bad kaba shahshkor ban ia ka khlein ki lang sohmoh? (1 Samuel 15:22). Teng teng, ynda haba ngi la sdang ban heh ban san, ngi klet ban kohnguh ia ki kmie ki kpa, kiba la iaid ha shuwa jong ngi, ki rangbah, kiba pyni ia ngi bad ngim kwah ban sngap namar ba ngi sngewbiang. Ka jingkohnguh bad ka jingsngap kaba long ka jinghikai kaba dei ban iaid ryngkat ryngkat ha ka jingim jong ngi khnang ba ngin lah ban kiew ha ka jinglong ba kynja mynsiem. Haba ngim kohnguh, ka mut ba ngi don ka jingsarong bad U Blei U ialeh pyrshah kumba la maham ka Ktien jong U Blei “Kumjuh, phi ki samla, to kohnguh ha kiba la kham tymmen. Hynrei baroh to phin iakup ia ka jingsngewrit ia ka ban shakri paralok hi: naba U Blei U ialeh pyrshah ia kiba sngewkhraw, hynrei ha kiba sngewrit U ai ka jingaiei” (1 Petros 5:5).

3. Ki dei ban nang ban jngi: Ki briew kiba ju mlien ia kane ka jait kam ki dei ki briew kiba nang bha ban jngi. Ki donkam ban nang jngi namar ba ki don ki khep ba ki ngam ne hap hapoh um la ka long ba ki tong narud wah ne na kino kino ki jaka ba long ma bad wad haba ki tong nalor jong ka lieng kaba ki shong. Haba ki nang ban jngi, ki long sngain namar teng teng kim poi pyrkhat ba ka lieng kaba ki shong ka lah ban ngam. Haba ngi peit na kaei kaba jia ha ka por jong U Jisu ba ki artylli ki lieng kaba ki shong ka la sdang ban ngam namar ki dohkha bad bad jingdon jong ki briew kiba shong ha ka. “Ki la khawoit te ia la ki lok kiba ha kata kawei pat ka lieng, ia ka ban iarap ia ki. Te ki la wan bad ki la iapyndap ia ki lieng baroh artylli haduh ba ki la sdang ngam” (Loukas 5:7). Ki um ki lah ban wan tyllep ne pynngam ia ngi hynrei haba ngi la nang ban jngi pat ha ka jingsuhthied ha ka Ktien jong U Blei bad phong ia ki atiar jong U, ka jingim jong ngi kan skhem hi triang namar ba ngi shaniah ha U Mawsiang, Uba long U Jisu Khrist, Uba U Trai. Ki briew kiba nang ban jngi kim ju sheptieng ia ka um bad ma ngi ruh ngim dei ban sheptieng ia ki umbah kiba wan kyrthep ha ka jingim jong ngi “Haba me leit lyngba ia ki um, nga ngan long lem bad me; bad lyngba ki wah, kin ym tyllep ia me” (Isaiah 43:2).
4. Ki hap ban shah shitom: Barabor ki nongtong dohkha ki hap ban iaishah ne ap ruh ia ka por la ka long haba pynap shrip ne tong ia ki dohkha. Haba leh kumne, ka mut ba ki hap ban pynlut ia ka por haba wan hiar ki dohkha ne iai ap haduh ba kin da ngat ia ki dohkha wat la ka dei ba kin ap miet ne sah miet ha kum kine ki jaka. Teng teng haba wat ka miet ka la lap ruh, kin hap ban ialeh shitom ban pynap shrip khnang ba kin ioh tong ia ki dohkha. Ngi lah ban sngewthuh hangne ba ki donkam ban trei shitom bha haduh katta katta bad ka kam jong ki, kam dei kaba suk. “U Simon u la iathuh bad u la ong, Ko Kynrad, ngi la ialeh shitom baroh shimiet, te ei ei ruh em ngim shym la ngat” (Loukas 5:5). Ka jingtrei shitom ka wanrah ia u soh uba thiang ha ka jingim jong ngi ki briew. Ki briew kiba ioh kheit ia u soh jong ka jingjop ki sngewthuh bha halor kane. U Blei U khot ia ngi ba ngi dei ban long kiba smat ha ki liang baroh bad ka jingjaipdeh kam ju wanrah ia ka jingkyrkhu ha ka jingim jong u briew. Kumta, ngi dei ban long kiba smat kiba sting khnang ba ngin man kyrhai ha kiei kiei baroh “Naba kumta, ko parabangeit baieit jong nga, to long phi kiba iaineh skhem, bad ki bym kynriah noh, bad kiba man kyrhai man la ka sngi ha ka kam U Trai, haba phi tip skhem ba kata ka jingtrei minot jong phi kam ju long lehnohei ha U Trai” (1 Korinth 15:58). Ka long kaba donkam ban iai ap ia ka por jong U Blei bad ban iai ap ia ka por jong U, ngi ioh ia ka jingpynthymmai ha ka jingim jong ngi. Ngi ioh ruh ia ka bor na U Blei haba ngim sngewthait ban ap ia ka por jong U. Lada ngi iai ap ia ka por jong U Blei, U Blei hi Un kyntiew bad rah ia ngi ha kiei kiei kiba kynja mynsiem bad ngin lah ban her shajrong kum ki pukni kumba ka Ktien jong U Blei ka pyniasyriem “Hynrei kita kiba ap khmih ia U Trai in pynthymmai bor; kin her shajrong da ki thapniang kum ki pukni, kin mareh, bad kin ym sngewthait; kin iaid, bad kin ym sngewlywait” (Isaiah 40:31).
5. Ki iaid ruh hapdeng ka jingduh jingkyrmen: Don ki khep ba ki nongtong dohkha ki hap ban iaid lyngba ki jingduh jingkyrmen ha ka jingim jong ki namar ba don ka por ba kim ioh ia ki dohkha wat tang kawei ruh bad kane ka la pynlong ia ki ban sngewlwait ne thait ryngkat bad ka jingnoh mynsiem. Ki leit phai sha ki iing jong ki da ka jingnoh liaw ka khmat bad kane ka la wanrah ka jingsngewsih bad pynnoh mynsiem ia ki. Ka jingim jong ngi ruh ka iaid lyngba ki jingduh jingkyrmen ha ka jingim bad ngim dei pat ban noh mynsiem haba ngi iaid kum kita ki jait jingiashem ha ka jingim jong ngi. Ngi la duwai bun bun sien bad ngim pat iohi ka jubab bad ka kamram ka jong ngi ka long ban shu iai kyrmen tang ha U. U Jisu Khrist U long ka jingkyrmen jong ngi wat hapdeng ka jingduh jingkyrmen. Iaroh ia U Trai! Ki don ki por haba ngi duh jingkyrmen ka ju wan ka jingnohmynsiem bad jingsngewlwait. U nongthoh ia ka Salm u ai mynsiem shibun eh ia ngi “Balei pha long kaba la pynnoh, ko ka mynsiem jong nga? Bad balei ba pynkhih hapoh jong nga? To kyrmen pha ha U Blei: naba ngan sa iaroh ia u pat, uba long ka jingkhiah ka khmat jong nga, bad U Blei jong nga” (Ki Salm 42:11).
   Lok baieid ha U Trai Jisu! Ngi baroh ngi long ki nongtong dohkha. U Jisu U pyndonkam ia ki nongtong dohkha ban long pat ki nongtong ia ki mynsiem kiba kordor bad ngi ruh ngi don ka bynta kaba khraw ban pyndep ia ka jingthmu jong U Blei ha ka jingim jong ngi. Ai ngin ngam kham jylliew ha ka jingieid ia U Trai Jisu bad ban suh thied shuh shuh khnang ba ngin nym shah rong noh ha kiei kiei kiba kynja doh ne kynja pyrthei. Ngin shah ba U Trai Un hikai ia ngi ha ka lynti ba ngi dei ban iaid lyngba ki jingtynjuh khnang ba ngin nang san nang san na kawei ka sngi sha kawei pat. U Trai ruh Un iarap ia ngi ban trei shitom bad pyndep hok ia ka kamram ba U la ai ia ngi bad ngi tip skhem ba ka don ka jingkyrmen ia ka lawei ne ka lashai jong ka jingim jong ngi.