Shillong: U Bah Sharaid Nongbri u dei uwei na ki dkhot shipai jong ka Non Violent Direct Action bad u don mynta kumba 76 snem ka rta. La kha ia u Bah Sharaid Nongbri ha Laitumkhrah,Shillong ha ka snem 1945 bad u la rung ha ka kam shipai ha ka 26 tarik u bnai Nailar 1967.
U kpa jong u Bah Sharaid Nongbri u dei u ba die jhur katba ka kmie jong u pat ka dei kaba die dohkha bad u Bah Sharaid u shongkha ha ka shnong Wahingdoh ha ka snem 1963.
Ha ka 16 tarik u bnai Naitung 1967, u Bah Sharaid Nongbri u la rung kum u shipai ban ialeh Hill State. U Bah Sharaid u la iathuh ruh ba ki rangbah ki la rai ban pynlong noh da ka piketing hapoh Secratariat bad ha katei ka por ki la rai ban nym shah iano iano ban leit trei leit ktah ha katei ka sngi bad ki khanglad ia ki briew jong ka Sorkar ba kin rung hapoh ka ophis ba kin trei kin ktah bad kata ka la urlong.
U Bah Sharaid Nongbri u la pynpaw ia ka jingsngewsih kaba khraw bha namar ha ka jingshisha ia ka jingioh jylla bapura la ioh naduh u snem 1972 bad la shem snem ka jylla kan sa dap 50 snem, hynrei tang ia u pud u sam ruh ym pat lah satia ban pynbeit watla kawei hadien kawei pat ka Sorkar ka wan bad ka leit hynrei kawei ruh kam lah satia ban pynbeit noh ia u pud u sam. Shuh shuh u Bah Sharaid u la ong ba 15 snem mynshwa kata ha u snem 2006, u Dr Manmohan Singh u dei u Myntri Rangbah duh ka Ri bad u ba dei na ka seng Congress bad u la jop la kumba sien kynthih, u Tarun Gogoi ba la bam kwai ha dwar u Blei uba dei u Myntri Rangbah ka jylla Assam ruh u dei hi na ka seng Congress bad u Myntri Rangbah jong ka jylla Meghalaya to ki por u dei u Bah DD Lapang u ba dei na ka seng Congress hi hynrei u Bah Sharaid u la pynpaw pat ia ka jinglyngngoh pat ba kitei baroh laingut ki dei na kajuh ka seng hynrei balei pat kim iakren eiei halor u pud u sam naduh kitei ki por khamtam lei lei u la ong ba ka jylla Assam bad ka jylla Meghalaya lei ki dei shipara bad u la buh jingkylli balei kito ki por u Tarun Gogoi bad u DD Lapang kim iakren eiei halor u pud u sam hynrei katei baroh ka jingleh jong ki dei namar ba ki leh klet.
U Bah Sharaid u la ong ruh ba kumno ka seng Congress ka la don lypa ha ka bor naduh na National Level haduh ka State Level kam shym la lah ban leh eiei satia halor kane ka mat bad kane ka jingleh jong ka seng Congress ka la pynjynjar ia ki paidbah bad ki khynnah samla jong ka jylla ha kaba u la ong ba ngi long ki paid kiba jemnud eh. U Bah Sharaid u la kyrpad ruh ia ka Sorkar Jylla khamtam ia ka tnad ki kam pohïing ba ki dei ban phah kumba ong u Bah Paul ba ngi dei ban pynmih da kawei ka Batallion thymmai kaba 10 hajar ne 20 hajar ngut bad ba dei ban phah noh ia ki sha ki jaka khappud khnang ba ka Assam kan nym lah satia ban tuh ia ki jaka jong ka Jylla Meghalaya wat tang shi phut ruh. U Bah Sharaid u la ong ba um lah ngeit satia ba kata ka jingong jong ka Sorkar Assam ba ka Sorkar Meghalaya ka tuh jaka na ki da kaba u la ong ba ngi ki Khasi ngi dei ki briew kiba donburom donakor, kiba tip briew tip Blei bad kata ka jingong ba ngi tuh jaka ka dei tang ba ki thok ki shukor. U la ong ba lyngba jong u Blei, un sa weng noh ia ka khlam Covid-19 bad u Blei hi un sa pynioh ia ka jylla jong ngi kaba pura bad ia u pud u sam u ba pura ha ki por ban sa wan lyngba ka jingduwai khnang ba u mynsiem bakhuid un leit pasiaw lyngba jong u Myntri Rangbah ka Assam bad ha u Myntri ki kam pohïing ka Ri ba kin lah ban pynbeit noh ia u pud u sam jong ka jylla Meghalaya.
U Bah Sharaid Nongbri u la iathuh ruh ba haduh kine ki sngi u dang iai buh beit ia ka tupia Hill State bad u la ong ba ha ka sngi iap ka jong u, u kwah ba ki khun ki ksiew jong u kin pyntap ia u da katei ka tupia hapoh synduk bad u la ong ba u kwah ruh ba ka seng riewlum kata ka HSPDP kaba la pynioh ia ka Hill State ba kan pyntap ia u ia katei ka tupia namar ma u ruh u dei uwei na ki dkhot jong ka ba la pynioh ia ka jylla kaba pura.
U Bah Sharaid u la khmih lynti ruh ba ha u 2023 lada long katba long, u Myntri Rangbah ka jylla u dei ban long hi na ka Jaitbynriew ka jong ngi bad u la ong ruh ba ia mynta hi u don bynta bad ka seng riewlum ban ai jingmut bad kata ka dei ka seng United Democratic Party(UDP). U la ong ruh ba u kwah ba ka seng United Democratic Party(UDP), ka Hill State People’s Democratic Party(HSPDP) bad ka People’s Democratic Front(PDF) ba kim dei ban ia paid lano lano ruh bad u la khot ruh ia ka seng Khun Hynniewtrep National Awakening Movement(KHNAM) ba kan don bynta lang bad kitei ki laitylli ki seng ban ia long lang hapoh kajuh ka shatri khnang ba ki seng riewlum kin ioh ban synshar lang hapoh ka jylla.
U Bah Sharaid Nongbri u la ai khublei ruh ia ki khynnah samla ka Ri kiba la iakhih sharum shaneng khlem shongthait bad u la kyrpad pat ia ki ba kin iakhih da ka jingtip briew tip Blei bad u Blei un don ryngkat bad kitei ki 13 tylli ki seng bad kumjuh bad kiwei kiwei ruh ki seng. U la ong ruh ba u Blei un sa pasiaw ha ki khun samla kumba ma u, u trei shitom ban pynioh ia ka State kumta ki khun samla ruh ki dei ban trei shitom khnang ba ha kawei ka sngi ka jingiakhih jong ki kan sa urlong. U Bah Sharaid u la ong ba katba ym pat ioh ia u pud u sam u ba biang,un nym pat iap satia na kane ka sla pyrthei bad hashwa ba un iap u kwah ban iohi ba u pud u sam u dei ban beit lym kumta te un nym iap satia khnang ba ka pateng ka ban sa wan kan suk kan saiñ bad ba kan nyn donkam satia ban im jynjar.
Phi don ban ong eiei?