Da u Ex.Rev.K.Langrin, Seiñduli,
West Khasi Hills District.
Paralok, hadien ba nga la iohi ia ka jingkynthoh jong ki katto katne ki briew kiba ong ba U Blei u ai tang ia ki jingbha suda bad dei tang u Soitan uba ai ia ki jingsniew, ka la pynlong ia nga ban trei shitom ban wad ia ki jingpynshisha.
Ïa kane ka jingthoh jong nga ki paralok kiba dang duna ka bor sngewthuh bad jingshemphang lehse kin sa kulmar. Khlem artatien, kin don ki paralok ki bym pat kot ka bor sngewthuh kin thut bad sngew mong haba ki pule ia kane. Hynrei ki paralok kiba la rangbah bad ba la dap biang ka bor sngewthuh te kin ym sngeweiei.
Balei ba nga ong ba U Blei u ai ia ki briew ia ki jingbha bad jingsniew ruh. To ngin ia peit ia kine:-
1)Dei U Blei uba la thaw ia ka sngi bad ka miet:- Ngi shem ia kane na ka Jen.1:3,4. Ka sngi ka ieng na ka bynta ki jingbha, jingsuk, jingkmen, jingsngewtynnad, ka hok, ka jingshisha, jingshai, bad ka bneng. Ka miet pat ka ieng na ka bynta ka jingdum, jingkulmar, jingsngewsih, jingkhuslai, ka pop , jingjynjar, jingpang, jingiap bad ka dujok. Kine ki ia iaid lang baroh ar naduh ba sdang haduh mynta. U Blei u kwah ba kin ia san lang baroh bad kew bad ñiut. Na kata ka daw ba U Blei u la hukum ia u Noah ban buh shijur shijur shynrang bad kynthei ia ki mrad kynsha ne bymkhuid ha ka ïinglieng ba kin ym duh jait ynda un pynshlei da ka um ia ka pyrthei (Jen.7:2). Jin lada u Blei u buh tang ia ka sngi te ym donkam pulit, nongsaid aiñ, nongbishar ha ka khyndew. Ïa ki ïing ruh ym donkam ban ker skhem, ym donkam ban shna jingkhang bad ym donkam ban khang tala. Ki riew lyngkot jingmut te ki pyrkhat lyngkot kumne, ka sngi ka long ban trei kam bad miet ka long ban thiah. Tang kumta, kim nang shuh ba dang ong eiei kaba kham jrong.
2)U Blei hi uba thaw ia ki ksuid (Jen.1:27):- Bun ki khristan haba ia kren ia ka jingthaw briew U Blei ki tip beit tang ia u Adam bad ka Im (Jen.2:22). Hynrei ha ki riewshemphang bad ba la ïaw ka jingmut jingpyrkhat pat ki lap ba U Blei u la thaw briew arsien. Ha ka Jen.1:27, U Blei u la thaw ha kajuh ka por bad da kajuh ka dewbyrtha ia ki briew shynrang bad kynthei. Ha ka Jen.2:22, U Blei u la thaw sa ia kawei pat ka kynthei da kaba u la sei ia ka shyieng krung jong u Adam, kata ka dei ka Im. Ïa ka kyrteng jong ka kynthei banyngkong ki nongthoh Bible ki la buhrieh noh.
Katkum ka jingiathuhkhana jong ki Jiw ha ka Jewish Mythology, ka kyrteng jong ka kynthei banyngkong(Jen.1:27) ka dei ka Lilith. Kane ka dei ka tnga banyngkong jong u Adam ba u Blei u la thaw ha kajuh ka por shynrang bad kynthei. ‘Lilith’ ka dei ka ktien Sumeria, kaba mut ka kynthei ksuid lane female demon, of the night. Ka Lilith ka la pun khun na u Adam bad ka la kha shibun ki ksuid. Namar ka jingsarong jong ka, ka la iehnoh marwei ia u Adam bad ka her bak sha jngai ban pynroi ia ki khun ksuid.
Te haba u Adam u la sah sa tang marwei khlem tnga, U Blei u la isynei eh. Bad kumta la ong ha ka Jen.2:18, “Ym bit ba uta u briew un sah marwei, ngan thaw ia u ka nongsumar lem kaba biang.” Kumta ngi shem ha ka Jen.2:22 ba u Blei u la thaw sa ia ka tnga kaba ar jong u Adam kaba long ka Im. Ka Im ka long ka briew, ym ka ksuid kumba long ka Lilith. Namarba ki nongthoh Bible kim shym thoh ia ka kyrteng jong ka kynthei banyngkong, kiba pli ki nongpule Bible kiba dang lung kim sngewthuh shuh haba ki pule ia ka Jen.1:27 bad 2:22. Kumba U Blei u la thaw shuwa ia ka jingdum, hadien u thaw sa ia ka jingshai, kumta u thaw shuwa ia ka Lilith ka kmie jong ki ksuid bad jingpang; bad hadien sa ia ka Im kaba long ka kmie jong ki briew.
Ïa u bseiñ ba la pynshoi ia ka Im ruh la thaw hi da u Blei. Shuh shuh ngi lap ba u Blei u la ailad biang ia u briew ban shong kurim ia kawei na ki khun ksuid. Kata ka long, hadien ba u Kain u la shah beh na ka khyndew namarba u la pyniap ia u Abel, U Blei u la shah ia u ban phet sha ka ri Nod kaba dei ka ri ba la shong da ki khun ki ksiew jong ka Lilith bad u la shongkurim hangta.(Jen.4:16,17).
3)Ki jingjia basngewsih ba U Blei u la ai:- Haba ka pyrthei ka la jyrsieh da ka pop, U Blei u la pynhap da ka khlam um ha ka por jong Noah(Jen.7 – 8 lynnong). Haba ki briew ki la kiew ha ka jingsarong bad ka pop awria U Blei u la pynhap da ka khlam ding ha ka por jong u Lot(Jen.19 lynnong).
Ïa ka jingiakhlad bad jingpait niam la ai da u Blei kumba u la shah ia u Abraham bad u Lot ban iakhlad lok.(Jen.13 lynnong). U Blei u la phah da ki ksuid bad jingpang ban sympat ia ki briew ki bym kohnguh ia U. Ka nuksa, 10 tylli ki khlam ia ka ri Ijipt(Eksodos. 7 -11 lynnong). Dei U Blei hi uba la phah ia u Soitan ban leit pynshitom ia u Job (Job.1: 6 – 12). U Blei u la phah ia ka eriong bad ia u dohkha ban pynshitom ia u Jonah(Jonah. 1 – 2 lynnong).
Ngi shem shuh shuh ba dei u Blei hi uba la phah ia u soitan ban pynshoi ia U Jisu. (Mt. 4:1; Lk.4:1-2)”…la ialam noh ia u da u Mynsiem sha ka ri khlaw…ba yn pynshoi ia u da u soitan.” Ïa U Jisu la sahnarphna hi da U Blei. Ïa u Judas Iskariot la phah da U Blei ban die ia u Jisu khnang ban pyndep ia ka jingiathuhlypa ha ka kitab barim(Isa.53).
Ha ka jingsngewthuh jong nga, ia u Coronavirus la phah da U Blei ban sympat ia ki briew ba kin kylla bamut. U Jisu um shym khñium haba u shah sahnarphna. U ong, “Hynrei ia ka mon jong me yn leh.”Lk.22:42. Lada ngi sngewthuh ba u Blei u sympat ia ngi da u Corona te ngim dei ban khñium. Hooid, ka dei ia ngi ban wad ki lad ban iada namar ia ki doktor ruh la phah da U Blei.
U Blei u phah ia u Coronavirus ban sneng bad sympat ia ki briew halor kine ki daw:-
1)Ba ki briew ki la tei pop palat ia U Blei:- Baroh ki briew ha ka pyrthei kiba don ha kano kano ka niam ruh ki la tei pop palat ia U Blei. Haba ki thmu ban tei ia ki jaka mane Blei kum ki ïingmane, ki temple, ki mosque… ki leh benami. Ki pynshai ia ki paidbah kiba bieit bad ba duk hana ba U Blei u dawa ba kin ia noh shibun shibun ban ai jingainguh. Ki pynbieit ia ki paidbah ba lada kin tei ia ki jaka mane da ka ksiar, kin shna pandal standard, kin shna paiñkhana standard, kin shna ia ki almari ksiar, kin shna ia ki ben, shuki standard, ka pulpit da ka ksiar…ki ong hana ba u Blei un sngewtynnad. Ah ki bapli ki paidbah babieit bad baduk kin hap die ia ki syiar ki sniang ban ioh ai jingainguh. Ki nongialam niam ki pynbieit ia ki paidbah ba ki jingainguh ba ki ai kin poi sha U Blei pynban ka poi tang ha kpoh jong ki nongialam. Kumta da ka jingleh benami ki nongialam, ki paidbah ialade kin shong ha ki ïingskum ba jaw um ha ka por slap, ialade ki phong patlun suh syrdep namar ba ki hap ban pyndep shwa ia ka îing ba shong u Blei.
2)Ka jingiakob niam:-Baroh ki niam ha ka pyrthei ki kwah tang ban ia pyni bor. Ki kam ba dei tang ka niam jong ki kaba bha bad ba hok. Wow! Ïa ki niam jong kiwei ki pynrem. Ha ka kyrteng jong ka niam la jia ka jingiashoh iadat, jingpyniap briew bad ki thma.
3)Ka jingsarong:-Kane ka kynthup ia ka jingsarong spah bad sarong riewblei. Kiba riewspah kim kheiñkor shuh ia kiba duk. Kiba sngewhok ki ibeiñ ia kiba pop. Ka leh hok bad ka bishar hok kam don shuh naduh ki kam niam haduh ki kam shnong. Ka la dap sa tang ka jingleh shiliang khmat naduh ki nongsynshar shnong haduh ki nongsynshar ri. Sa tang ka Hanga mei hanga pa suda. Ka jingsngewrit kam don shuh.
4)Ka jingbuhrieh ia ki pop:-Ki nongialam niam mynta ki leh sa tang ia ki kam bamsap. Ki iohi bad peit kliaw tang ia ki pop jong ki rit ki ria katba ia ki pop la jong pat ki buhrieh. Dei kine ki nongialam niam kiba ong, “Ï’u Trai ngin iaroh, ia ka pisa ruh ngin ia troh.”
5)Ka jingieit ka la man khriat(Mt.24:22):-U Blei u kwah ia ngi ki briew ban iaieit bad burom, kawei ka jaitbynriew ia kawei pat, kawei ka niam ia kawei pat. Hynrei mynta te ym don shuh kiba pdiang ia kata. Ki briew ha ka pyrthei ki kwah sa tang ban ia pynhiar kput, ban ia kajia, ban iapyniap bad ban ialeh thma. Ha ki kam niam ki mih ki jingkulmar, jingiakajia bad ialeh markynti. Na kata ka daw, haba la duwai da baroh ki jait niam U Blei sngap shuh, bad um iada na u Coronavirus.
6)Ka jingpynsniew bad pynjot ia ka environment:-U Blei u la thaw ia kiei kiei baroh ha ka jingitynnad ka khmat jong u. U la buh ryntih shriak kumba pynbeit tiar ïing ki khynnah samla bad kiba die dukan. Hynrei ki briew mynta ki la pynkulmar lut. Peit ia ka tdem ba mih na ki factory, peit ia ki krem ba tih ki briew, peit ia ka jingpynjot ia ki dieng ki siej. Ki sim bad mrad ba u Blei u la buh ki la jan duh jait da ka jingleh ki briew. Hato u Blei um sngewsih haba ki briew ki pynjot bad pynsniew ia kiei kiei ba u Blei u la buh? Hato ki kmie ki kpa kim sngewsih lada ki khun ki pyrsa kin bam duh ia ka spah nongtymmen ba ki la buh? Khlem pep ki kmie ki kpa kin tim ia ki khun. Te U Blei ruh u tim ia u khun bynriew.
Ym dei tang kitei hynrei ki dang don bun bah kiba ngam lah ban jer lut hangne. Kum ka jingsympat, u Blei u phah da u Coronvirus ia ki briew kiba mutlop, kiba kyreit, ki bym sngewnguh, kiba ialam ban pynjot, ki bym isynei, ki bym map bad kiba khwan, kumba u la phah nyngkong ia ki jingpang na ka bynta kiba la ryngkang ia ka hukum (Jen. 3:16). Ngi dei ban sngewthuh ba ki jingpang ki long ka bainong jong ka pop(Kam.12:23).
Hynrei lada ngin kylla bamut, U Blei un map noh ia ki pop jong ngi bad un pynkhiah ia ngi (Mk.2:5; Jakob.5:15,16). Lada baroh kin kylla bamut ka ri jong ngi bad ka pyrthei baroh kin ioh jingpynkhiah. U Blei u sneng u sympat dei namar ba u ieit ia ki briew baroh.
Ka dei Ka Jing ngeit biej suda. Ki jaid jingpang bun jait ki lah ju don bad kin dang iai mih hi ruh . Kine ki dei Ka bynta Jong Ka mariang. Dang kham ki khyllung khynnah kiba iap na Ka Jing iap thngan Jing duk ban ia une u coronavirus. Hato kane ruh Ka Jing sympat u blei? U blei aiu kum uta.
Ka ei ka ta ka mariang ka long kumno ta ka mariang phi lah ne em ban batai ha kano ka dur ki ta ki jingpang ki mih bad balei ki mih ka ei ka tynrai Jong ki ? Lada ki dei ki jingngeit biej phi ruh phi dei u biej
Lada dei ba phah da u Blei ka long ha kawei ka rukom baroh ki khlam bad ki jingjia ba phah u Blei ka iapher bad ka jingleh u briew
Nuksa
1 ka sodom bad gomorrah
Ka jingpynshlei um ha ka por u noah
Ka khlam ha Egypt bad kiwei kiwei
Lada dei kaba phah u Blei ka dei ban sdang na ki ri khristan ym na ka ri communist ka ri bein Blei
La biej phi ine bapli wat sa kot khubor la nud ban kynnoh ia u Blei. Sangsot bapli bym pat ngam jylliew ha ka jingthoh(Bible)