T.R. Shanpru
Haba nga mih na la ka jong ka ri ban poi sha ka duriaw baiar jong ka ri India, da kaba iaid lyngba ki lynti ki syngkien ba ialeit iawan lem u paidbah u paidkar baroh, ka pynlyngngoh ia nga ban shem ba pleng ngi ia im ha ka jylli kaba bakla. Ka jaidbynriew Khasi jong ngi ka iapher bak-ly-bak na kiwei pat ki jaidbynriew jong ka ri India. Ka jingiapher ba nga shem ka la long kumba shu ong noh ka bneng bad ka khyndew, bad ngam lap iwei ruh i phngit i ban pyni ba ngi iasnoh bad kano kano ka jaidbynriew ha India. Dei kane kein kaba la pynlyngngoh bad pynsngew phylla ia nga, ba kumno ngi im bad ia tyllun ha ka jylli bym don jingiasnoh bad kiwei pat ki para briew ba ia im lang?
Naduh ka rukom iaid rukom ieng, ka kren ka khana, ka shong ka sah, ka bam ka dih bad ha baroh kiei kiei kiba iadei bad ka jingim jinglong briew, ngam shem ba don tang kawei ruh ka jingiasyriem bad kiwei pat ki jaidbynirew jong ka India. Tang shu poi ha Assam la pher kiei kiei baroh, poi sha U.P, Bihar, Delhi, Rajasthan, Gujarat, Maharashtra, West Bengal bad baroh kiwei pat ki jaka ka ri India, ngam lap ba don ino ino i ksai ba lah ban pyni ba ngi don jingiasnoh bad kiwei pat ki jaidbynriew jong ka India. U Assam bad u Bengal u dang don ka jingiasngewthuh, wat lada um dei ka ktien ka thylliej, lehse ha ka bam ka dih, ka thiah ka dem ne ha ka shong ka sah. U Bihar bad u U.P ki dang don ka jingiasngewthuh, lehse, ha ka ktien ka thylliej ne ha ka kam ka jam. Kumta ter ter nga shem bajan kawei pa kawei ka jaidbynriew ka India ka don kaei kaei ban pyni ba don i jingiadei ne jingiasnoh ba malu mala, hynrei ma ngi ka jaidbynriew Khasi te em.
Ka jingiasnoh ba nga shem hapdeng jong ngi bad ka ri India ka long tang lada ngi iaid da ki liengsuin na kawei ka jaka sha kawei pat, bad ngi leit tang ha ki jaka baheh haduh kum ki Central Secretariat, ki Lok Sabha, ki Rashtrapati Bhavan lane ha ki jaka ba ki ong ki ‘V.I.P. Enclosure’. Lait nangta, ban bad u paidbah paidkar ngam shem jingiasnoh ei ei ruh em. Ngam tip, nga lah ban bakla, hynrei kata ka long ka jingiohi jong nga, kaba nga nga iohi bad ngeit ba ka dei ka jingshisha.
Ka jingkylli mynta ka mih, kumno kein la pynlong ia ngi ban ia tyllun lang ha ka ri bym don jingiasnoh haei haei ruh bad ngi? Hato ka pisa (fund) na Delhi, kaba long ka nongbah, ka dei ka daw ba pynsnoh, bad ba ngin ia shong iasah ha ka iing kaba ngi sngew mynder ialade? Ne don ki daw bym shong nongrim kiba long ki jingiohnong jongno re jongno? To ngin ia pyrkhat bad puson bha ia kine kiei kiei, lane to ialeit kylleng kylleng ka India ban wad bad ban shem lem la ki long mo ki jingshisha kiba nga kdew.
Lada ngi dei ban ia tyllun lang ryngkat bad ka ri India, kata ka mut ba ki jaidbynriew bapher bapher jong ka, ngim dei ban tieng mynder ne dkhar, ne ia ka jingshah tyllep noh ka jaidbynriew lajong ha ki heh paid. Hynrei lada ngi kwah pat ban im kyrpang la ka jong, khlem ka jingiakhleh bad kiwei pat ki jaidbynriew ka India, la hap ban pyrkhat thymmai pat ia kiei kiei baroh. Balei nga ong kumne, namar mynta la palat sanphew snem ba ngi la ioh ia ka jinglaitluid kum ki nong India, ym kum ki Khasi, ngi dei ban don ki lad jingpynroi kiba pher bapher kum ki industries, ki medical ne engineering colleges, ki agricultural colleges bad bun kiwei pat, la dei ban don ruh ki lynti rel, lynti aeroplane bad kumta ter ter khnang ban iaroi ryngkat bad kiwei pat ki bynta ka ri India. Hynrei ngim pat don, bad ngim treh ruh ban don namar ngi tieng ia ka jingwan tyllep jong ki jaidbynriew ba bun paid kiba dei hi ki nong India. Lada ngi ap pat haduh ba ngin da dap da biang hi ban leh ia kine kiei kiei, ka por ka dang slem, bad ngin shu iai sah hi kumne.
Ha kajuh ka por, ban khang ia ka jingwan jong kiwei pat ki jaidbynriew ban iakhleh jaktung bad ngi, ngim nym lah da lei lei katba ngi dang ia im ha kajuh ka ri.
Hato ngin shu ia sahdien sah ne ngin ia pyrkhat thymmai noh ia kiei kiei baroh?
Nga tharai nga kren ia ki jingshisha, ngam ngeit ba nga pynshit bad ngam dei ruh ban batai stad aiu ngin leh. Hynrei nga wanrah ha phi ban thew ban woh. Lada ki don kiei kiei ki bym dei, sngewbha ban kdew, hynrei lada ki long kiei kiei ba don jingshisha, to ngin ia pyrkhat sani bad rai aiu ngi dei ban leh, ym ban shu ia khnium ha iing ha sem ne lynti syngkien ne shu ia bein ia khoh ha iew ha hat. Ka por, nga ngeit, kam pat dier lada ngi thmu bad mon ban ioh ia kano kano ka thong ban kiew shaphrang.
To ngin nym ia lyngngoh ne shim ia ka kum ka jingphylla, hynrei ngin pdiang ia ki jingshisha.
Phi don ban ong eiei?