MANO BAN JOP HA KANE KA M.P ILEKSHON 2019?

Na ka bynta ban jied ia u MP ban leit mihkhmat sha Lok Sabha, ngi ki Nongthep-vote jong ka jylla Meghalaya ngin leit thep-vote ha ka 11 tarik u Iaiong (Sngi Palei), 2019 naduh ka por 7 baje mynstep haduh ka por 4 baje janmiet. ha kane ka kynti ki nongthep-vote jong ka jylla ki don 18,92,716 ngut (11,82,725 ngut na ka bynta ka 1-Shillong Parliamentary Constituency bad 7,09,991 ngut na ka bynta ka 2-Tura Parliamentary Constituency). Ka jingthep-vote ha kiwei kiwei ki bynta jong ka Ri India ruh ka sdang ha ka 11 tarik u Iaiong bad kan kut ha ka 19 tarik u Jymmang katba ka jingniew ia ki vote kan long ha ka 23 tarik u Jymmang (Sngi Palei).

Na ka bynta ka 1-Shillong Parliamentary Constituency ki Nongiakhun (kyrtong MP) kin don bun ngut hynrei ki nongiakhun kiba kham khlain bad kiba kham wan hakhmat ki dei tang ar ngut- U Dr. Jemino Mawthoh na ka BOM lane UDP bad u Bah Vincent Pala na ka Kti lane INC. Ia u Dr. Jemino la kyrshan ym tang ka UDP marwei hynrei la kyrshan da ka NPP, ka HSPDP, ka PDF, ka NCP bad kiwei bad ha kaba iadei bad kane ngi lah ban ong ba u Dr. Jemino u dei u kyrtong ba la sei da ka sorkar MDA. U Bah Vincent pat u dei u kyrtong ba la kyrshan da ka INC marwei. Kumta, ka jingiakhun hapdeng kine ar kan itynnat bha bad ngim lah ban ong lypa mano ban kham shakhmat. Lada ngi ianujor ia kine ar ngut, ia u Bah Vincent la kyrshan tang da ka INC marwei hynrei ia u Dr. Jemino Mawthoh pat la kyrshan nalor ka UDP sa ka NPP, ka HSPDP, ka PDF bad ka NCP te la dei ban kham shakhmat ma u, hynrei ha ka jingiakhun ym lah ban ong lypa namar ym tip lypa shano ki nongthep-vote kin kham noh. Ka shong ha ki bun ki daw (depends on many factors and logistics) jong ka ilekshon, khamtam ka jingkhlain jong ki Nongkanbas, ka jingtrei shitom jong ki nongialam bad ki nongtrei jong ki party, ka jinglah bad jingtbit ban ia-tong briew, ka jingkhlain bad ka jingstad ban pyndonkam ia ka peisa, ka jingtbit ban pyndonkam ia ki buit ilekshon bad kumta ter ter. Nangta, haba ianujor ia kine ar ngut ki Kandidet, u Bah Vincent u la long MP la 10 snem kynthih bad ki paidbah ki la ioh por bha ban tip lut ia ka jinglong jingman jong u bad ki la lah ban thew bad ban woh bha ia u .Kiei kita kiba u la leh, kiei kita kiba u la noh synniang ban pynbha bad pynroi ia ka Ri Khasi bad Jaintia ne ka jaitbynriew baroh kawei?. Kiei kita ki matti kiba u la noh synniang kiba la lah ban kren briew bha bad kiba long ki sakhi kiba shai ki bym lah shuh ban weng da mano mano ruh? Ngi ngeit ba u la leh ia la ka kamram bad lehse u la noh ei ei ban myntoi ka constituency ha kine ki 10 snem. Ngi ngeit ba ki paidbah ki tip ia kata. Ki paidbah jong ka Constituency ki long kiba stad bad kiba la shai bha ki lah da kaba suk ban bishar bad thew tarajur bha ia u. Hato u dang dawa hok ne em ban ioh sa kawei pat ka samoi (term) ha Lok Sabha? Da iathew bad bishar bha ko ki paidbah nongthep-vote. U Dr. Jemino pat um pat long MP mynno mynno ruh, hooid u la long u MLA jong ka Nongthymmai Constituency tang san snem. Kumta, ym pat ioh bishar bha ne ioh daw ei ei ban kynthoh pyrshah ia u. Haduh kine ki sngi um pat don kano kano ka jingshah pynbud nam. Ha ka liang ka jingnang jingstad bad ka pule puthi ruh u la biang bha u la pyndep ia MA Sociology bad u la pyndep ia ka PhD ruh. U la long u nonghikai ha NEHU la bun snem, U la ju leit na ka bynta bun tylli ki out-reach prokram bad extension prokram ha ki nongkyndong bad ha ki jaka sor. U la leit ai jinghikai ruh ha bun ki jaka jong kane ka thain shatei lam mihngi bad ha Ri India ruh. U la don noh synniang ruh ha ki kam trei mon sngewbha kum ha ka SSSS bad kiwei.

Mynta, to ngin ia phai noh sha kawei pat ka bynta. Kumba la kdew haneng, ki Nongthep-vote jong ka 1-Shillong P.C ki don 11, 82,725 ngut. Ka jingwan thep-vote jong ki paidbah kan poi la kumno kumno 9 lakh kumba lah ban khmih na ki rekod ba mynshuwa bad kane ka mut la kumno kumno kiba pep kin poi 3 lakh tam. Kumta ban jop u Kandidet u hab ban ioh la kumno kumno 4 lakh ne 4 lakh tam ki vote. Ka leit long kumne namarba ki paidbah nongthep-vote ki kham duna ban poi thep-vote ha ki MP ilekshon. Ym tip shuh kan long kumno ha kane ka kynti. Ha 1-Shillong P.C kiba la ju mihkhmat naduh ka snem 1984 haduh ka snem 2014 ki dei na ka INC, laitnoh ha ka snem 1996 ba la mihkhmat da u Independent, G.G. Swell. Kiba la mihkhmat na ka INC ki dei u Bah G.G.Swell, P.G Marbaniang, P.R.Kyndiah bad u Bah Vincent Pala.

Ha ka 2-Tura Parliamentary Constituency pat ka jingiakhun ilekshon kan long kaba itynnat bha hapdeng ka Agatha Sangma na ka seng NPP bad u Dr. Mukul Sangma na ka seng INC. Laitnoh tang ha ka snem 1972 ba la mihkhmat ia kane ka constituency da ka APHLC (Karnesh Marak) hynrei naduh ka snem 1977 haduh ka snem 2006 la mihkhmat da u Purno Sangma na ka INC. Dei tad ha ka snem 2008 bad 2009 ba la mihkhmat ia kane ka constituency da ka Agatha Sangma, ka khun jong u Purno Sangma, na ka seng NCP. Hadien ha ka snem 2014 pat la mihkhmat biang da u Purno Sangma na ka seng NPP. Ha ka by-election ruh hadien ba la khlad noh u Purno Sangma la mihkhmat ia kane ka constituency da u khun jong u, u Conrad Sangma. Kumta, ia kane ka Constituency la mihkhmat borabor na ka iing ka sem jong u Purno Sangma lynter tait. Ha kane ka kynti ym lah shuh ban tip la yn mihkhmat biang sha Lok Sabha na ka iing jong u Purno Sangma ne em. Ka por kan sa batai. Mynta, ngim tip aiu kan jia hangthie ha Garo Hills ha kane ka ilekshon. Ka jingshisha ka long ba ka jingkhlain jong ka INC bad ka NPP hangthie ha Garo Hills ka jan iaryngkat bor namar ka jingdon ki MLA bad MDC ruh ka iapher tang khyndiat eh. Hynrei ka jingiapher ka long ba ka INC kam don ha ka bor synshar katba ka NPP ka don ha ka bor synshar,  bad ha Assembly bad ha District Council. Nangta, ka NPP ka khlain ha North Garo Hills, East Garo Hills, South Garo Hills bad ha West Garo Hills ruh. Nalorkata, ka Agatha ka don ha ka liang synshar NPP mynta, u Dr. Mukul u don ha ka liang shah synshar. Ka Agatha ka la long MP la arsien u Dr. Mukul u la long Chief Minister la shiphew snem bad u la long u MLA bad Minister ruh la bun snem bha bad u la long u nongialam jong ka jylla bad jong ka Garo Hills la bun snem. U Dr. Mukul u la ialeh MP shisien ha ka snem 2004 bad u la ioh haduh 1,19,175 da kaba liem noh ha u Purno Sangma. Kane ka ilekshon kan long ka jingkhun ban da ia ka burom, ka Agatha ka iakhun ban iada ia ka burom jong lajong, jong ka party bad jong ka burom jong ka iing jong u kpa bakhraw nam. U Dr. Mukul ruh u iakhun ban da ia ka burom lajong, ia ka burom jong ka party bad ia ka burom jong ka iing lajong. To ngin ia-ap khmih lynti aiu kian jia ha 1-Shillong bad 2-Tura.