DA U PURNINGSTAR SHABONG
Ïa kane ka bynta nga la kren teng sha ki para kur para kha lyngba ka social media, hynrei la i donkam palat ban pashat lyngba ki kot khubor ban poi lut sha baroh ki khun ki ksiew u Hynñiewskum Hynñiewtrep.
Ka kheiñ kur kheiñ kha jong u Hynñiewskum Hynñiewtrep ka ïaid ryngkat ryngkat bad ka tip-briew tip-Blei kumba la saiñ la muhor ïa ka longbriew manbriew khnang ban bit ban biang ha ka longbriew manbriew, ban ym poi ha ka byrsih, ban ym poi ha ka sang ka ma bad ban ïa roi parum pareh da kaba bit ba biang lynter ki pateng bynriew ha shi snieh jong kane ka pyrthei. Ban tip ino i mei, ino ipa, ino i hynmen ino i para, ino i kur ino i kha, bad kino ki meipun kino ki meikha, hangta ïeng rangbah u Hynñiewskum Hynñiewtrep ban tang bad ban jer ban thoh hala i kur i kur i jait i jait ba la siang lyngngon ha sla jong ka Meiramew ka nong kdupka nong ker, ka nong da ka nong paiñ, ka nong bsa ka nong pjiah bad ka nong ai buiñ ka nong ai thiang ïa u bynriew ba un plung un heh un san bad ban roi parum parehha ka tip-briew tip-Blei, tip kur tip kha bad tip hok tip sot.
Haba la mih ka kur ka jait, la mih pat sa ka kheiñ kur kheiñ kha kaba la pynshong hok pynshong Blei hala ki jong ki Mei Ïawbei, ki nong pun ki nong kha, bad ki nong seng ïa ka Longkur Longjait bad dei halor katta ka phang sa mih ki kur ki jait byllai kumba ki long. Haba ki bynriew kila roi parum pareh, la donkam ban don u Nongshynshar, uta u dei u Lyngdoh ne u Syiem khnang ban teh song bad ban wanrah ka jing ia im suk im saiñ ha ka imlang sahlang. To ngin peit khyndiat, uei u Syiem bad uei u Lyngdoh?
U Syiem u dei uta u Nongshynshar uba la sei na ka longkur‘Kur Long Syiem’bad uba la jied da ka kur ka jait ban long u nongshynshar ïa u khun u hajar jong ka It ka Hima.
U Lyngdoh ruh u dei u nongshynshar uba la sei na ka longkur ‘Kur Long Lyngdoh’ uba la jied da ka kur ka jait bad uba shynshar ïa ki khun ki hajar jong ka Raid ne ka Hima, (kum ban shu pyn kynmaw, ka hima kaba la shynshar da u Lyngdoh ka dei ka Hima Sohiong, Hima Mawphlang bad ka Hima Lyngïong).
Nalor ba u Lyngdoh ne u Syiem u long u Nongshynshar ha ka Raid ne ka Hima, u dei ruh u nong bat ïa ka aiñ shynshar khadar bad u dei ruh u nong pyndep ïa ka Niam ka Rukom jong ka Raid ne ka Hima na ka bynta ka bha ka miat ki khun ki hajar jong ka Raid ne ka It ka Hima. Ha kawei ka Raid/Hima don biet tang u wei u Lyngdoh, kumjuh ruh, ha kawei ka Hima don beit tang uwei u Syiem. Ban don ar ne laingut u Lyngdoh ne u Syiem ha kawei ka Raid ne ka Hima ka long ka bym lah ban pdiang. Ha kum kane ka khep, lada don uno uno uba kam ne uba ai nam ïalade ba u dei u Lyngdoh ne u Syiem khlem da jied da ka longkur, kum ïa uta u briew ka kur ha ryngkat ka Raid ne ka Hima ka hap ban tian bishar bad ban rai pynrem bad ruh ban pynshitom da kaba tyngeh. Na katta ka daw, ym juh bit ban ai kyrdan Lyngdoh ne Syiem thamula.
Sngewsih ban phai pat sha kane ka juk kaba mynta ha kaba ka jingim briew ka long kum i sla dieng iba la tlor noh na u dieng bah bad iba la shu shah rah shah rong kat shaba kaweh ka lyer ha kaba ïala ka jong ka longrynïeng ym lah shuh ban tip bad sngewthuh. La shu sien madei mata kat shaba lap ba shem tang ban ïa kup lang da ka tai ka rong ba itynnad bad kaba i ïoh burom ban ïa sngew khraw lang kumba khraw lang kiwei la long thik u briew uba kale, hynrei tang na ka daw ba u tai u para kur para kha lajong u ïoh ïa ka kyrdan Prime Minister hap ban ai jait noh da ka jait ‘Prime Minister’.
Phin sngew phylla lei, ba ha ka jaitbynriew u Hynñiewskum Hynñiewtrep kam juh don katta ka jait Lyngdoh ne ka jait Syiem na katta ka daw, ym juh bit ban ai jait Lyngdoh ne jait Syiem madei namar ka ïalam sha kaba bakla. Nuksa, ka jait Malngiang ka dei na ka ‘Kur Long Syiem’ hynrei baroh ki dkhot jong ka kur Malngiang kim dei ki syiem. Kumjuh ruh kum ka jait Marbaniang ka dei na ka
‘Kur Long Lyngdoh’, kam mut pat ba baroh ki dkhot jong ka kur Marbaniang ki dei ki lyngdoh. Kaba i
thamula shuh shuh ka long ba la katta ha ka jaitbynriew u Hynñiewskum Hynñiewtrep ngam pat juh ïohsngew ne bna ban don ka kynthei briew ka ban long Lyngdoh ne ka ban long Syiem ha kano kano ka Raid ne ka Hima, te kumno pat ki kynthei briew ha kine ki por ba mynta ki la kup nam ïalade da ka Lyngdoh ne ka Syiem? Hato kane ka dei ka jing bym sngewthuh ïa ka jingmut ne ka jing biej?Ha kawei ka longing, nga lap ba ba baroh ki dkhot jong ka longing ki ai beit jait Lyngdoh. Hato ki dei shisha ki Lyngdoh? Lada ki dei kita ki Lyngdoh, te ïa ka Raid ne ka Hima aïu ba ki synshar?
Kane ka lyer bih kaba la pyn shaïong ngaiñ ïa ki khun ki ksiew u Hynñiewskum Hynñiewtrep imat ka dei ka ba la bet da u briew u bym don shuh ka kheiñ kur kheiñ kha. Hynrei kane ka pateng kaba la ïaid da ki phew snem haduh kine ki sngi ba mynta ka shu bud matlah khlem da tip ïa ka daw tynrai ne ka jingmut jong ka kyntien Lyngdoh ne Syiem. Kane ka rukom kam jait ha kane ka bynta ka ïalam sha ka lynti kaba bakla bad ka pynduh ruh ïa ka kheiñ kur kheiñ kha jong ki khun ki ksiew u Hynñiewskum Hynñiewtrep. Phin sngew lyngngoh balei ka long kumta! Ka daw ka long ba u kpa u dei jait Lyngdoh, ka kmie ruh ka dei jait Lyngdoh bad ki khun ruh ki dei ki Lyngdoh. Hato phi la juh pyrkhat kane ka jing ïaid matlah ka poi shaei? Hato kam pynduh seh mo ïa ka kheiñ kur kheiñ kha? Kaba i shyrkhei lei lei ka long ba ïa ki kur kiba ïadei kur kin sa kam ba kim dei na ka juh ka kur, hynrei ïa ki bym ïadei kur kin sa kam ba ïa dei na ka juh ka kur namar ba kim tip shuh ki dei na ka jait aïu, hynrei la ïa kup lang da ka nam Lyngdoh ne nam Syiem. Phin lyngngoh balei nga ong kumta, namar nga shait ïa kynduh ïa ki paralok parajor jong nga, haba nga kylli ïa ka kur ka jait jong ki ki ong ba ki dei ki jait Lyndoh, bad haba nga kylli la u/ka dei jait lyngdoh aïu ki ong ba kim tip shuh ki dei na ka jait aïu, hynrei la shu ïa ai beit ‘Lyngdoh’.
Hei ho! Ko ki para kur para kha, haba ka long ha kane ka bynta, shaei ki khun ki ksiew, ki para ki pyrsa bad ki pateng jong ki kin poi? La phi dang dei ne em kita ki ‘riew tip-briew tip-Blei?ka jubab ka dei ka jong phi. La phi kwah ba ka pateng jong phi kan poi sha ka byrsih bad kaba shah tim ne phi kwah ba ka pateng kan poi sha ka jing im hok im sot, im tip-briew tip-Blei, tip kur tip kha?ka jubab ka dei ka jong phi. Namar dei ma phi ko nong ‘diangti ïa ka mynnor ban pynbha ha ka mynta bad na ka bynta ki pateng ki ban sa wan. Ha ka jingshisha, U Khasi u long uba stad haduh katta katta ban saiñ dur ïa ha longbriew manbriew ha ka kheiñ kur kheiñ kha khnang ba ka pateng bynriew kan ïaid ryntih kumba da ïoh bynta na u Blei Nongbuh Nongthaw khnang ba kan ym poi sha ka byrsih ne ka sang ka ma. Namarkatta, to tip ba “ Syiem bad Lyngdoh kam dei ka kur ne ka jait, hynrei ka dei tang ka kyrdan ba kup da u Nongshynshar ha ka Raid ne ka It ka Hima. Wat u syiem ne u lyngdoh uba la weng noh ïalade na ka kyrdsn Syiem ne Lyngdoh ne uba la shah weng noh na ka kam Syiem ne
Lyngdoh, um don hok shuh ban kup ïalde da ka nam ne kyrdan Lyngdoh/Syiem. Te, balei keiñ ma phi ko ki para kha phin shu ia bud matalah?
Ka long ka jing lehraiñ kaba khraw ba wat ki tai kiba bat ïa ka bor ha ka KHADC bad JHADC ki kup ïa ka kyrdan kaba kim dei ban kup. Halor kane ka bynta, na ka liang ka District Council ka dei ban pyrkhat jylliew bha noh bad dei ban leh ei ei da kaba tyngeh, lym kumta, ka jing buh ïa ka District Council kan long tang ka syrngiew khlem ka iktiar. Haba ka kamram jong ka ka District Council ka dei ban pynneh pynsah ïa ka jing long Tynrai jong ka Jaitbynriew bad ban pynneh pynsah ruh ïa ki Riti ki Dustur jong ka jaitbynriew, te ka dei ban pyndonkam keiñ iala ka jong ka iktiar bad ki tai kiba shong ha District Council ki dei ban sngewthuh keiñ ïa kaei kaba dei bad kaei ka bym dei. Ym juh dei ho ban leh ruma! Ïohba ka pateng ka ban sa wan kan tim pap ïa phi kumba ong u Pdah Umdor ha ka Dorbar u Khasi ha ki por hyndai, “Ban kum ïame, da dei ba buh da u maw ruh bit!”. Halor katta ka bynta, ka District Council ka dei ruh ban batai ïa ka jingmut jong ka kyntien ‘Lyngdoh’ bad ka kyntien ‘Syiem’ bad ïa ka kamram jong ki. Ka District Council ka dei ban phah pynkylla noh ïa baroh ki briew kiba ai jait Lyngdoh bad jait Syiem sha ka kur ka jait tynrai jong ki namar ba ha kane ka pateng kaba myntadang bun ki briew kiba dang tip ïa ka kur ka jait jong ki, lada ym lah ban leh kumta, kan sa poi ka por ba ki briew na ki Kur Long Lyngdoh bad ki Kur Long Syiem kin ym tip shuh ïala ja kur ka jait jong ki bad hangtakane ka pateng kan long kaba shah tip, bad ka kheiñ kur kheiñ kha jong ka jaitbynriew jong ngi kan don ha ka jing ma. Nalor katta, ka District Council bad kumjuh ruh ka Sorkar kim dei shuh ban ithuh ïa ka kyntien LYNGDOH bad SYIEM kum ka kyrteng jong ka kur ka jait hynrei dei ban ithuh ïa kitei ki kyntien kum ka kyrdan Nongshynshar ha ka Raid ne ha Hima khnang ba ka pateng bynriew kan ym sah ha ka jing shaïong bad ha ka dum ka lyngngoh.
Para kur para kha baied, ïoh ba phi ong ba nga tuklar ïa ka kam jong ka kur ka jait jong kiwei, hynrei em kam long kumta. Kum u Khasi u ba ieid bad uba don ka jing kit khlieh ïala ka jong ka jaitbynriew nga hap ban kren ïa kane ka jing shisha watla ïoh lehse kan ktah ïa ka jing sngew jong phi halor ka tei ka jing shisha.
Ha kaba kut nga sngewdei ban ong, “Ngi ïaid ha ka lynti, hynrei ngim tip ba ngi ïaid ha katta ka lynti lymda ngi phai sha dien bad ngi peit sha khmat”.
Khublei shibun