Shillong,8 Risaw:
Naduh u 2014-2015 haduh mynta ka Khasi Hills Autonomous District Council (KHADC) kam shym la ioh pisa na ka sorkar jylla kiba dei ki bhah jong ka bad naduh katei ka por ka sorkar ka la pyntyrkhong ia ka pla tyngka jong ka KHADC. Ka jingbym ioh ka District Council ia ka bhah jong ka na ka sorkar jylla ka la ktah jubor ia ka rukom pyniaid kam jong ka bad ka la mih ruh ka jingartatien mynta ioh ba lehse kan poi u pud ioh ba kam lah shuh ban siew tang ia ka tulop jong ki nongtrei jong ka ruh.
Katkum ka jingtip ba u Rupang u la ioh lum la ong ba manla u snem ka KHADC ka ju ioh ia ka bhah jong ka kumba T.14 klur tam ha ka shisnem na ka sorkar jylla bad ka ju don ruh ka khep ba ka duna ia ka T.14 klur bad don ruh ba ka tam ia katei ka jingioh. Hynrei mynta naduh u 2014-2015 ka KHADC kam shym la ioh pisa shipiah ruh na ka sorkar jylla haduh kine ki sngi. Katkum ka jingtip ba la ioh lum la ong ba ka bhah ba ka District Council ka ju ioh na ka sorkar ka long 25% na ka khajna dewiong, 40% haduh 60% na kiwei pat ki marpoh khyndew ( Minor Resources) bad kumba T.40 lak tam na ki khajna kali, ha kaba la ong ba ka sien ba khadduh eh ka sorkar ka la ai T.42 lak tyngka ia ka District Council na katei ka Khajna kali ( motor Tax).
Ia ka pisa la ong ba ha ki por ba la dep ka sorkar ka ju pyllait pisa arsien shisnem ia ka KHADC bad don ruh ki khep ba ka pyllait shisien shisnem. Hynrei la ong ba ka jingeh kaba ka District Council ka ia kynduh ka long ba ia ka pisa ba dei ka bhah jong ka , ka sorkar kam ju pyllaitbiang por bad bunsien ka hap ban kyrthat jubor ban pyniaid ia ki kam ki jam jong ka. U Rupang u la ioh jingtip ruh ba kam shym la don kano kano ka jingkheiñ kaba shai haba ka sorkar ka ai ia ka bhah jong ka KHADC , kum ka nuksa ia ka jingmih na u dewiong kam shym la ai jingkheiñ satia katno ka mih hynrei la shu pynpoi beit tang ka pisa kaba khlem tip jingkheiñ bad kane kam shym la jia tang ia u dewiong hynrei ka la jia ia kiwei pat ki jingmih ruh. Haba phai sha ka khajna kali, la ong ba ka pisa ba la ju poi sha ka District Council na katei ka khajna kam da ia pher eh na uwei u snem sha uwei pat, hynrei kaba pynlyngngoh pat ka long ba kam shym la kiew satia watla la iohi ba ha kine ki sngi jan man ka sngi ki mih ki kali thymmai ha surok.
Shuh shuh u Rupang u la ioh jingtip ba ha ka shisnem ka KHADC nalade hi ka lah ban pynmih pisa tang kumba T.15 klur tyngka tam ne duna khyndiat khynsoit, bad ki lad pynmih pisa jong ka ki dei beit tang na ka Professional Tax kaba ju mih kumba T.6 sha T.7 klur tyngka ha ka shisnem, nangta ka jingsiew ba mih na ka laisen khaii ( Trading License) kumba T.1 klur tyngka ha ka shisnem, bad nangta ki don de ki jingmih kum na ka bai laisen nongbylla (Labour License), ki khyrdop Forest bad na kiwei pat ki jingmih kiba malu mala kiba la pynlang pisa ia katei ka Council. Hynrei haba kheinlang baroh ka KHADC ka lah ban pynmih pisa nalade hi tang kumba T.15 klur tyngka .
Haba kheinlang ia baroh ka jingioh pisa ka District Council ha ka shisnem nalade bad ka bhah jong ka na ka sorkar u Rupang u la ioh jingtip ba ka long tang kumba T.30 klur tyngka ha ka shisnem, hynrei nalor katei ka jingioh ha kine ki snem kiba la dep ka la ioh pisa ruh na ka 13th Finance Commission ha kaba la ong ba ka sien ba khadduh eh ba ka KHADC ka ioh pisa na ka 13th Finance Commission ka dei ha u snem 2012-2013 bad ha utei u snem ka la ioh T.18 klur tyngka bad naduh katei ka por kam ju ioh shuh.
Ha KHADC ki don kumba 530 ngut tam ki nongtrei jong ka, ha kaba la ioh jingtip ba tang ha ka shibnai ka jingpynlut jong ka, tang na ka bynta ka tulop ka long kumba T.2 klur tyngka bad haba ia khein ha ka shisnem pat ka kot sha ka T.24 klur tyngka , kata tang ka tulop. Haba ia nujor ia ka jingpynmih pisa ka Council nalade bad ka jingpynlut la iohi ba kam pat dap wat tang ban siew ia ka tulop ki nongtrei jong ka ruh ha kaba ka jingmih jong ka nalade hi ka long tang kumba T.15 klur tyngka ha ka shisnem katba ka tulop pat ka poi sha ka T.24 klur tyngka ha ka shisnem.
Naduh u 2014-2015 ka KHADC kam shym la ioh ia ka bhah jong ka na ka sorkar, hynrei ha kine ki sngi la iohi ba ka KHADC kaba ialam da u bah Pynshngaiñ N Syiem ka don hapdeng ka madan thma bad ka sorkar kaba ialam da u Dr.Mukul Sangma bad ka jingkylli kaba mih mynta ka long lada jia ba ka sorkar jylla ka set kai katto katne por ia ka pisa kaba dei ka bhah jong ka District Council, kaei ka ban jia ia ki nongtrei jong katei ka Council namarba ka pisa nalade kam kot tang ban siew ia ka tulop ki nongtrei ruh, lait noh kiwei pat ki jingpynlut jong ka Council kiba hap ban pynlut, kat kum ka jingdonkam jong ka.
Phi don ban ong eiei?