Bah Staising Kharbteng,Thainthynroh, Lyngiong Lyngdohship
Ka jingialeh ban pynioh ia ka jinglaitluid jong ka Ri India na ki kti jong ki dohlieh kiba bat ia ka bor synshar la jan kumba 200snem eiei da ki nongialam ka Ri jong ngi ka long kaba eh haduh katta katta namar ka jingpyneh ka sorkar Phareng ban ai da kaba suk ha ka kti ki nong India ban synshar hi dalade. Ngi sakhi ia ka jingshah shitom kiba bun kiba la duh noh ia la ka jong ka jingim bad shibun ki longing longsem ki la duh ia la kiba ieit bathoin. Ha ka jingialeh ban pynioh ia ka jinglaitluid ia la ka Ri, ki nongshong shnong kiba kynthup ia ki jaitbynriew bapher bapher ki la mih shakhmat ban ia snohktilang khlem da ailad ban pynrung ia ka mynsiem jingsngewpher ha kano kano ka bynta. Ka thong ba ha khmat eh ka long ban ioh ia ka jinglaitluid. Ngi iohi ia ka mynsiem ba shitrhem bad jingiatylli hapdeng ki paidbah ban ieng pyrshah ia ka bor ka sorkar Phareng da kaba weng sharud ia baroh ki jingsngewpher jaidbynriew ne jingngeit. Da shisha katei ka mynsiem iatreilang jong baroh ka la wanrah ia u soh ka jingjop ha kaba khatduh ban ioh ia ka jinglaitluid na ka sorkar Phareng ha ka 15tarik Nailar, 1947. Ha ka jingiaid lynti ban ioh ia ka jinglaitluid hapoh ka jingialam ki nongialam kiba bun jong ka Ri, shibun ki jingeh bad diengpyngkiang la hap ban iaid lyngba bad tyngkhuh khamtam haba ki bor sorkar Phareng ki wanrah ia ka mynsiem iapher jingmut para nongshong shnong ka Ri ha ka kyrteng ka Niam bad Jaidbynriew. Katei ka mynsiem iapher jingmut ba la saindur da ki nongwei ka la ioh ban phrung ha ka jingmut jingpyrkhat kiba bun balang kat haduh ba ka la wanrah ia ka jingdon shibun ki kynhun bapher bapher ban mih la ki jong ki jong ki jingdawa. Ha pdeng ki jingtynjuh kiba bun kaba ki nongialam ki ialam ia ka Ri ban ioh ia ka jinglaitluid, lyngba ka jingshlur bad jinglen lade ki paidbah ka Ri bad ki nongialam ban pha ia la ka jingim na bynta ka lawei jong ka Ri, ki bor ka sorkar Phareng ki hap ban pyndem ban aiti noh ia ka bor synshar jong ki ha ki trai shnong jong ka Ri India kaba kynthup ia ki jaidbynriew kiba bun jait, ki jait ktien ba bun, ki jingngeit kiba bun bad ka jaka kaba iar . Ka jingthmu jong ki nongialam ha kata ka por ka long ban pynioh ia ka bor synshar ha la ki para Ri da ka jingkyrmen ba ngin dap ngin biang ha baroh ki liang bad ban weng ia ki jingeh bad diengpyngkiang ban kyntiew shaphrang ia ka Ri. Ha ka jingiaid lynti jong ka Ri ha kine ki snem naduh ba ngi la ioh ia la ka jinglaitluid ka ban kynjoh sha ka 71snem mynta u snem ka long kaba kongsan haduh katta katta ban phaidien ba kumba ki nongialam jong ngi ki la pynioh ha ngi ia ka jinglaitluid na kti ki dohlieh ka dei ka kamram jong ngi pat ban kyntiew shaphrang shuh shuh ia ka Ri sha kliar jong ka nam ,ban pynioh ia ka jinglaitluid jong ka Ri bad imlang sahlang na baroh ki jingsniew kiba bun jait bad diengpyngkiang kum ka jingsngewpher ha bun ki liang, ka jingsahdien ha kano kano ka bynta,ka jingjyllei ki jingdih kiba sniew kum u drok bad kiwei kiwei ki jingeh. Kumjuh sa shisien pat ka mynsiem iatylli ka dei ban don kum ha ka por jingialeh laitluid khnang ba ka jinglaitluid ba janai katkum ka jingthrang ki nongialam ba la leit noh kan urlong da shisha bad ba baroh ki nongshong shnong kin dap kin biang, kin pahuh pahai ha baroh ki jingdonkam ha ka jingim jong ki kaba man la ka sngi naduh ka bam ka dih, ka kup ka sem ,ka thiah ka dem ka kam ka jam ,ka koit ka khiah,ka jingshong shngain bad kumta ter ter khlem da don kano kano ka jingleh shilliang khmat.