AK Nongkynrih,NEHU Campus
Ka synshar ka khadar kam dei satia ka kam kaba ngi lah ban leh thamula ne ban shu leh kam kai. Ka dei ka kam kaba kyntang bad kaba kongsan tam ha ka im-lang ka sah-lang. Ngi kwah ne em ia ki jingkylla. Lada ngi kwah ngi dei ban pynїaid ma ngi їa ka jingkylla. Ban leh ia kane ngi hap ban pyndonkam їa ki buit ki bor, ki jingshemphang na ka bynta ka jingbha jong ngi. Kum ka nuksa mynta u snem 2018 ka dei ka snem ban jied nongmihkhmat sha ka Dorbar Thaw Aiñ jong ka Jylla jong ngi. Hangne ngin sa їoh ia ka bor ban wanrah ia ka jingkylla, to ngin leh da ka jingshemphang. Ka jingjop kaba shisha kan sa long ka jong ngi u Paidbah lada ngi lah ban jied їa ki MLA ki ban Thaw ka Sorkar kaba khlaiñ ka ban sa synshar bad pyntreikam da kaba im sngi na ka bynta ka jingbha jingmiat jong u paidbah. Lada ngi lah ban leh їa kane kata ka mut ba ngi ki paidbah ngi la synshar hi dalade їalade, lym kumta kajuh kan sa jia kumba la dep jia mynta la 40 snem tam.
Kawei de kaba ngi dei ban shai ka long ba kano kano ka Ri, ka Jylla ne ka Shnong ka Thaw kan roi kan san bad kan kiew irat shaphrang lada ka lah ban sei ki Nongїalam kiba shemphang bad kiba khraw ha ka pyrkhat-pyrdaiñ. Ki Nongїalam kim ju hap na suiñbneng hynrei ki mih napdeng jong ngi. Na kata ka daw ma ngi ki paidbah ngin hap ban da phikir їoh kum pynphong pansngiat syiem їa u shrieh, te sa nang їa mutdur aiu ka ban jia. Kumta da puson haba jied їa ki Nongїalam. Ngi dei ban pyrkhat kumba ong ki kyntien pharshi, “Ki khmat u bieit ki phriang sha bakut ka pyrthei; uba stad u peit їa ka phang”.
Ki M.L.A. (Member of the Legislative Assembly)
Ki nongmihkhmat bad ki Nongїalam kiba ngi thmu ban jied na ki constituency bapher-bapher sha ka Iing Dorbar Thaw Aiñ jong ka jylla. Ki dei ban don ka sap ka phong, ka bor pyrkhat bad ka bor shemphang bad ki ba satar ban їa aireng bad ki bor ha Delhi bad kino kino ki bor ki ba thmu ban shu syllad їa ka jaidbynriew. Katkum ka riti synshar ka Ri India (Constitution of India), ka Sorkar Jylla ka don la ka jong ka iktiar bad ka bor. Lada ka nang ban pyndonkam ia kane ka bor ka lah ban leh bun ki kam ban tei bad pynbha. Ha kajuh ka por ruh ka lah ban pyndonkam ia kito ki bor ban iada ia ka jaidbynriew ruh. Dei namarkata ka daw ngi donkam ki MLA kiba lah ban kit ban bah ia ka lyngkor kum ki nongialam bad nongsynshar khadar. Kine harum ki long katto katne ki kamram jong ki MLA:
- Ban Thaw ki aiñ thymmai ki ban pynroi pynsan їa ka imlang sahlang ha ki bynta bapher-bapher bad ban pyntrei kam bha bad thikna їa ki.
- Ban їohi jngai bad pynkhreh ia ka jingdonkam jong ki pateng ki ban dang wan.
- Ban iatrei ryngkat ryngkat bad ki District Council na ka bynta ki jingbha jong ka jaidbynriew.
- Ban don ka jinglong kit khlieh na ka bynta la ka Ri.
Kamram ki Paidbah bad ki mat ba kongsan tam ha ka snem elekshon
Ki paidbah ki dei ban pan їa Ki Riti Treikam (Policy) bad Ki Aiñ bapher bapher na ka Bynta Ka Jylla.
Pan ban їoh, tied ba kin їohsngew bad wat sngap jar jar їoh sah sah haka duk ha ka jynjar bad shah їuh jem rngiew tang na ka daw ba їohi lyngkot jingmut jingpyrkhat. Kyndit bynriew noh bad teh lakam їa kita ki ba kwah ban shim їa kyrdan їalam kum ki MLA. Kine harum ki long mat bakongsan ba ngi dei ban pan:
Ka Riti treikam na ka bynta ban pynkiew, pynroi bad їada їa ki Nongrep, bad ia ka rukom rep Tynrai la jong bad kynthup lang їa ki nongri jingri bad kito ki ba im ka kamai bad ki khlaw ki btap (Comprehensive Agricultural – Biodiversity Policy). Lada ym don ka policy treikam ki nongrep bad ki nongri jingri kin ym lah lano lano ban kiew shaphrang ha ka kamai kajih bad kin sa im sah ha ka jingduk. Khlem kane ka policy ruh ki nongrep bad ki nongri jingri kin ym їoh їa ka hok lano lano ruh. Ka hok ka wan na ka riti trei kam (policy).
1.Ka Riti treikam na ka bynta ki shnong ki thaw kiba don ha ki thain khappud ne border. Kane ka riti treikam ka dei ban kynthup lut їa baroh ki bynta jingdonkam jong ki shnong ki thaw bad ki briew kiba shong basah ha ki thain border. Da kane ka riti treikam ki shnong ki thaw ha ka thain khappud kin roi kin san kin kiew shaphrang bad kin long ki dieng kper ban їada їa ka jaidbynriew hi baroh kawei.
2.Ban ia da ia ki lum ki wah bad ia ki jaka rep jaka riang na ka jingai ia ki kompani ban shna ki Dam – electric. 3.Wanrah ka riti treikam ban thaw pynban bun tylli ki MINI- HYDEL Project (ki rukom bad ki kor pynmih bording ki bym bam duh ia ka ka spah mariang bad kine ki noh synniang kham bun shah ia ki shnong ki thaw.
4.Pynbeit bad pynskhem noh ia ka rukom pyniaid ia ki skul naduh ka Primary haduh ka Higher Secondary. Wanrah kawei ka ain ka ban synshar khadar ia ki nonghikai bad kumjuh ruh kawei ka rukom ha kaba iadei bad ka rukom siew tulop.
5.Wanrah kawei ka ain kaba iadei bad ka rukom siew tulop ha ki kolej bymdei sorkar. Ki nonghikai kolej bym ioh tulop sorkar ki dei ban ioh ka jingsiew kaba biang bad ka kyrdan.
6.Dei ban thaw ka aiň na ka bynta ki nongtrei bym ioh tulop sorkar (Contractual). Kine ki nongtrei ki trei ki jait kam bapher bapher ha ki ophis sorkar ne kiwei kiwei de ki jaka trei. Ka por kala dei ban buh ka jingsiew kaba kaba biang bad kaba barit duh ka dei ban long Rs. 300/- shisngi. Ki kyrdan kiba kham heh ka dei ban nangkiew.
7. Ban plie їa ki Higher Secondary School ha man la ki jaka ba la bun ki skul bad ki khynnah skul bad khamtam leilei ban plie їa ka subjek Science bad Commerce. Kane kan sa plie їa ki lad ki lynti їa ki samla kiba kwah pule science ha ka ri bad kiwei kiwei de ki lain. 8.Ban plie їa ki Kolej Sorkar ha man ki District, Ki Sub-Division bad kito Ki Block kiba la bun khynnah pule, bad kine ki kolej sorkar ki dei ban don lut baroh laitylli ki subjek – kita ki die: Arts, Science bad Commerce. Kane ka dei ka lynti shaphrang bad kan sei ki riewstad riewshemphang pateng –la- pateng. 9.Ban thaw ki riti treikam (Arts and Culture Promotion Policy) ha kaba ïadei bad ka jingkyntiew ia ka rwai bad tep ka put, ka drama, ki phlim, ki nongdro bad kiwei kiwei de. Kane kan long ka jingkyntiew ym tang ia ka sap ka phong hynrei kan long ruh shibynta ka pynmih kam pynmih jam.
10. Ban buh kyndon bym bit ban mushlia ne pyntlot їa ka Meghalaya Land Transfer Regulation Act їoh shu duh lut їa ki jaka ki puta ka ri ha ki kompeni aiu re bad kiwei kiwei de.
11.Pynkhuid bad pynbeit їa ka Meghalaya Public Service Commission – ka met kaba don ka bor ban jied їa ki nongїoh kam. Pynduh jait їa ka jinglong jingman nongkynti ki katto katne bad їap lut kiba ba bun balang.
12.Thaw bad pynlong їa ki riti treikam kaba pura ha kaba їadei bad ka Tourism (ne kam jngoh kai pyrthei).
13.Ban їeng rasong ha la jong bad ban pynneh pynsah їa ka reservation policy, namar dei ki longshwa manshwa kiba їakhun kiba їaleh ban їoh la ka jong ka jylla.
14.Ban pyntrei kam pyrkhing ia ki aiňban ïada ïa ki um ki wah bad ki sawdong sawkun.
15.Ban thaw ïa ka riti treikam halor ka rukom shim khajna (tax) na ki kali kamai paidbah (kum ki bus, taxi bad kiwei de) kaba kham jynsur. Kane ka khajna kali ka dei ban pynim lem ruh ïa ka kamia kajih ki nongpynmih kamai na ki kali. Kine ki kali kamai ki ai kam ai jam ïa bun ngut ki briew. Ki nongialam ki dei ban don ka bor shemphang ban nym khňiot beiň palat na kiba kamai kaba rit.