“ai ba ka Hima jong me kan wan; ai ba ka mon jong me yn leh ha ka khyndew kumba ka long ha bneng”
Kane ka dei kawei na ki mat jingduwai kaba don ha ka Jingduwai u Trai kaba ngi pule ha ka Gospel u Mathaios 6:9-13. Kane ka mat ka kren shaphang ka jingwan bad ka jingpynjia long ia ka Hima u Blei hangne ha pyrthei.
Ha ka jingmut tynrai ka kyntien Hima ka iasnoh bad thew ia ka synshar-ka bishar, ka sainpyrthei, ka khaii-ka pateng, ka kamai-kajih bad ka ioh ka kot. Katkum ka histori, u khun bynriew u la tyllun bad san na ka synshar syiem sha ka synshar paidbah. Ki don ruh ki thymmei pyrkhat kiba pynksan ba ki Syiem ki dei ki nongmihkhmat jong u Blei nongbuh nongthaw bad ki dang don ki iing longsyiem kiba dang sah khyrdong haduh mynta, wat la kim don shuh ka bor synshar kumba ki don ha ki por hyndai.Niuma, ki paidbah nongshong shnong ha kine ki Ri ki dang ai hi khyndiat khynsoit ka bor ka sor ia ki, kumba ka long ha Ri Bilat bad ha ka Bri u Hynniewtrep ha kaba ki iing longsyiem ki dang ia don bynta hi ha kaba korbar ia ka iit- ka hima. Ka histori ka iathuh ruh ba na kawei ka spah snem sha kawei pat la mih ki nongsynshar kiba runar, ki nongsynshar kiba klun lut ka bor synshar ha lade bad kiba khnoit bein ia ki briew bad kiba nud ruh ban pyniap ia kito kiba ieng pyrshah ia ki.
Ha ka por u Jisu ka Hima Rom ka dei ka bor hima kaba synshar lahduh ia ka pyrthei bad ka Ri Palestine hyndai ruh ka shah synshar bad shah thombor ha ka. Nalor nangta sa ki bakhraw batri, ki lyngdoh niam, ki stad ki jhad, ki nongkhaii bad kiwei ki riewkhwan myntoi kiba iasnoh kti lang bad ki Kaisar- ki Lat jong ka Palestine ban pynshitom bein ia ki briew.
Haba u Jisu u pynbna shaphang ka jingwan ka Hima u Blei, ka pyrthei Palestine ka la khynwin bad kane ka la jia ruh ha ka por ba ki Jiw ki thrang dik dik bad khmih lynti ia ka jingwan u Messiah u ban pynlait im bad pynlait luid ia ki na ka bor synshar nongwei, kata ka Hima Rom. Ki Jiw ki angnud bad khmih lynti ia ka jingwan paw u Messiah u ban buh, ban seng da kawei pat ka Hima ka ban bujli ia ka Hima Rom kaba runar bad kaba leh donbor. Ia kane ka Hima bathymmai ki Jiw ki khot ka Hima ki bneng namar ba katkum ka hukum tynrai, ki Jiw kim lah ban pyndonkam thala ia ka kyntien Blei. Kumta ki nongthoh komentari ki ong ba ka kyntien Hima u Blei ne Hima ki Bneng ki kit kajuh ka jingmut bad kim don jingiapher ei ei ruh em. Ha kawei pat ka liang, ka Hima Rom kam lah ban mutdur bad pdiang satia ba kan don sa kawei pat ka bor kaba lah ban aireng ia ka bor bad ka burom jong ka. Kam lah ruh ban mutdur kaei kata kawei pat ka bor ne Hima ka ban bujli ia ka? Kumta ka khnoit bad pyndem jubor ia ki nongshong shnong jong ka Ri Palestine kiba ialeh bad iakhun na ka bynta ka jinglaitluid. Ka jingiakhun jong u Jisu ruh ka la shah khnoit bad shah pyndem da ka bor bad u Jisu u la shah pyniap halor ka diengphna na ka bynta ka Hima u Blei.
Kaei ka Hima u Blei? Haba ngi pule shaphang ka Hima u Blei, ka Baibl kam shym hikai ia ngi ba ngim dei shuh ki nongshong shnong jong kane ka Ri bad ba ngi la don da kawei pat ka hima. Em kam long kumta! Ma ngi mynta ngi im hapoh ka Ri India bad ka Riti Synshar ka dei kaba saindur bad pyniaid ia ka synshar-ka bishar katkum ka thymmei sainpyrkhat ka Ri ba laitluid bad ka synshar paidbah.
Haba ngi iakren shaphang ka Hima u Blei ngi iakren ym ia ka rukom synshar lane mano ba synshar? lane kumno yn synshar? Haba iakren ia ka sobjek ka Hima u Blei ngi iakren ia ki nongrim, ia ka thymmei sainpyrkhat, ia ka dor ne ka “value system” bad ka nongmuna jong ka Hima u Blei.
Ka Hima u Blei ka don ki nongrim, ka sainpyrkhat, ka dor bad ka nongmuna. To ngin ia khmih lyngkot ia ki nongrim ne ka sainpyrkhat ne ka dor ne “value system” ne ka nongmuna jong ka Hima u Blei:
- Ka Hima u Blei ka ngeit ha ka jinglaitluid bad ka Baibl ka hikai ba ka jingshisha ka pynlait luid ia ki briew (Ioanis 8:32). Ka Hima u Blei ka ngeit ha ka jingshisha bad ka bishar hok.
- Ha ka Hima u Blei baroh ki nongshong shnong ki ialong mar kumjuh ha khmat u Nongthaw. Ha ka Hima u Blei ka don ka jingniewkor bad jingiaburom kylliang para bynriew bad ruh ia ki para jingthaw. Ka Baibl ka hikai ruh ia ka jinglong sordar ba shisha bad ka jingkitkhlieh ban pynneh pynsah ia ka jingthaw jingpynlong ne ka mariang pateng la pateng. (Jenesis 2:15)
- Ka nongmuna jong ka Hima u Blei ka dei ka jingim ba dap kyrhai. Ka jingim kaba dap biang nadong shadong khlem tam khlem duna. (Ioanis 10:10)
- Ka dor jong ka Hima u Blei ka long ba ka ai bor bad pynkup bor ia ki nongshong shnong. Ki riewstad Baibl ki pyniasyriem ia ka Hima u Blei bad ka jingpynim biang ia ki shyieng ba tyrkhong (Ezekiel 37). Ki ong ba ka nongrim tynrai ka Hima u Blei ka long ban khyllie pat ia ki briew na ka jingduh jingkyrmen, ban iada na ka jingshah thombor bad na ka jingshah sloit ka longrynnieng ka manrynnieng, ka burom ka ijot bad ban buh biang ia ki khun bynriew ha ka kyrdan ba ki dei hok ban don.
- Ka nongrim jong ka Hima u Blei ka dei ka hok. Ka synshar hok bad ka bishar hok kam dei ka jingbha ne ka jingisynei. Ka jingsynshar bad jingbishar hok kam dei ka jingleh bha ne jingleh isynei, hynrei ka dei ka jingleh ia kaba dei. Ka synshar hok bad ka bishar hok ka dei ba ki briew ki ioh ia kaba ki dei hok ban ioh bad ki ioh pura ha ka jingim. Kum ka nuksa, ki nongtrei-nongbylla sngi ki dei hok ban ioh ka bai bylla sngi kaba ki lah ban im, ki dei ban ioh shuti, ki kynthei kiba kha ba pun ki dei ban ioh shuti hynriew bnai ha ka por kha khyllung, ki nongtrei-nongbylla sngi kim dei ban trei palat ia ka phra kynta bad kumta ter ter. Lada u ne ka nongaikam ki pynbiang ia kine kam mut ba ki leh bha ne leh isynei ia ki nongtrei hynrei ki leh ia kaba dei bad ka dei ka hok bad ka nongkynti jong ki nongtrei-nongbylla sngi ban ioh ia ki.
Ka kitab ki nongiathuhlypa ha ka Baibl ka shlei da ki khubor bad ki jingdawa ba ki nongsynshar ki dei ban synshar bad bishar hok. Bad ngi pule ruh ba ki nongiathuhlypa ki mana, ki dumok bad pynrem ia ki nongsynshar ba mutlop kiba pynkhein ia ki ain, ki hukum bad ki jutang Blei da kaba ban bein bad leh bein ia ki khun ki hajar bad ki para briew. Nalor kiwei ki nongiathuhlypa, u Amos u dei uba ai kyrteng thymmai ia u Blei kum u Blei jong ka synshar-ka bishar hok.
- Ka Hima u Blei ka dei ka jingsuk. Ka jingsuk kam mut ba kiei kiei baroh ki biang ne kam mut ba ngim donkam shuh ban khih, ban ksar ne ban ialeh. Kam mut ka jingim kaba shong aram khlem iakhun bad iaksaid. Kane ka jait jingsuk ka ialam sha ka jingjot. Ka jingsuk ba shisha ka don wat ha ka por jong ka jingiakhun-ka jingialeh bad kane ka dei ka dur jong ka Hima u Blei.
“Ka jingsuk kam dei ka jingsngap jar jong kiba iap ha ki lum jingtep. Kam dei ka jingpynkbum jubor ia ka shyntur. Ka jingsuk ka dei ka jingsbun bad jingkhraw mynsiem, ka dei jingnoh synniang jong iwei pa iwei na ka bynta ka jingbit, jingbiang lang. Ka jingsuk ka dei kaba khih bad kaba im, ka dei ka jingkhraw mynsiem bad ka dei ka hok bad ka nongkynti jong ki jingthaw u Blei”. (Oscar Romero).
Ka Hima u Blei kam dei ka hima shimet marwei, hynrei ka dei ka hima jong u duk u suk, ki kyrshah shilliang bad ki sem arliang, ka dei ka hima jong ki nongtrei-nongbylla sngi bad ki nongshoh mawria, ki nongrep bad ki nongsharai blang sharai masi, ka dei jong ki kynthei, ki samla wad kam bad ki samla pule. Ka dei jong ki tymmen ki san,ki khyllung, ki hep rit bad kumta ter ter.
U Jisu um dei tang u nonghikai akor bad jingim babha, hynrei u dei u nongialeh bad nongiakhun ban wanrah ia ka Hima u Blei. Lyngba ki pharshi bad ki kambah u Jisu u pynbna bad pynieng ia ki nongrim jong ka Hima u Blei hangne ha pyrthei. U Jisu u pynbna bad pynkhie im pat ia ka dor ne ka “value system” ka Hima u Blei. Kaei ka “value system”? Lah ban ai nuska da ka “preamble” jong ka Riti Synshar ka Ri India bad dei ha ka “preamble” ba la maitphang ia ka synshar -ka bishar jong ka Ri bad da ka Riti Synshar la pynkup bor ha ki nongshong shnong ka Ri ban synshar hi da lade ia lade, ban im laitluid, ban ioh lut ia ki hok ki nongkynti tynrai, ban ialong mar ryngkat ha khmat ka ain, ba ki niam bapher ki don ka hok ban ialap bad pynneh ia ka jingngeit, ba ki jaidbynriew ritpaid bad ki trai ri trai muluk kum ki Tribal, Dalit bad Adivasi ki don ki lad jingiada ba kyrpang bad ki don hok ban iada ia ka jinglong trai halor ka khyndew ka shyiap, ban kyntiew bad pynsah ia ka tynrai bad la mang ruh ba baroh ki nongshong shnong kin ia imsuk imsain ha ka imlang sahlang. Kane ka dei ka “value system”jong ka Ri India kaba laitluid.
Ha ka kajuh ka rukom u Jisu u la wan ban pynbna , ban pynkhie im bad ban pynjia long ia ka Hima u Blei. Kumta u la seng nongrim ia ka thymmei sainpyrkhat bad buh nongmuna kumno ban pynjia long ia ka Hima u Blei ne ban pynjia long ia ki nongrim jong ka hima u Blei hangne ha pyrthei. Hoid ka Hima u Blei kam dei kata ka hima kaba lah ban iohi ne ka Hima kaba don u pud u sam kumba long ki Hima ka pyrthei bad kam dei hi ruh tang ka hamsaia ne ka ramia, hynrei ki nongrim, ka thymmei sainpyrkhat, ka dor ne “value system” bad ka nongmuna ki long kiba shisha bad ngi dei ban iakhun bad iaksaid tyngeh ban pynjia long ia ki hangne ha pyrthei.
“ka Hima u Blei kam dei ka hima jong ki riewshit niam”
Amen
Rev Kyrsoibor Pyrtuh
Phi don ban ong eiei?