Rev Kyrsoibor Pyrtuh
Ha ka sngi ba u Jisu u rung khatduh sha Jerusalem, ka Nongbah ka la khynwin bad ki paidbah babun, khamtam eh ki Jiw, ki la mutdur bad ngeit ba ka їa jong u Messaia ka la poi shisha bad une u nongpyllait im un jop thiaw ia ki nongshun da ka waitlam bad ka thma.
Laitnoh u Mathaїos, kiwei ki nongthoh Gospel kum u Markos (Markos 11) bad Lukas (Lukas 19:28-48) ki pynpaw ba u Jisu u leit tang shisien sha Jerusalem ha ki lai snem ba u їaid їalap ia ka khubor babha. Nalor ka jingrisa kmen bad jingpdiang burom jong u paidbah, u Jisu u la pynkhynwin ia ka Nongbah Jerusalem da kaba kyndang ia ki nongkhaїi napoh ka Temple (Lukas 19:46). Kane ka jingleh ka la pynmong bad pynbitar shikatdei ia ki kynrem ki lyndan, ki heh ki haiῆ bad ki bakhraw kiba bat ia u lakam synshar, ia ki Lyngdoh sadusi kiba pynїaid ia ka Dorbar Sanhedrin bad kiba khmih ia ka niam, ka kolshor bad kumta ter ter. Kane ka jingleh ka la ktah syndon puk ha doh, ka la buh ia ki Lyngdoh sadusi, ki pharisi, ki stad aiῆ bad ki nongkhaїi kiba їajan bad ki nongsynshar ha ka khep kaba lehraiῆ tam. Uei une uba nud ban leh haduh katne? Uei une uba wan ban kob ban sob ia ka bor ka itktiar jong ki nongsynshar, ki nongbishar? Kane ka la pynlong ia u Kaїaphas, u Lyngdoh ba rangbah tam ban kren pynshit ia u paidbhur “…ka kham bha ia phi ban shah ba uwei u briew un їap… ban ia kaba ka jaitbynriew baroh kawei kan jot noh”.
Ki nongthoh History ki ong, ha ka por jong u Jisu ka jingdon briew ha ka Nongbah Jerusalem ka long kumba phra phew hajar ngut bad ka dei kawei na ki sorbah kaba heh tam kaba don hapdeng ka Alexandria bad Damascus. Ka dei ruh ka Nongbah kaba u Herod u la pynlut shibun ka tyngka ban tei pynthymmai ia ka, khamtam eh ia ka Temple kaba u Herod u la tei pynitynnat bad pynkhraw ban ia ka jong u Solomon. Hynrei katkum ka dustur jong ki Jiw ym shah ia uno uno u nongsynshar ban shna pynheh ia ka Temple palat ban ia kaba u Solomon u la tei bad kumta u Herod u la shu shna bad pynkha tang ia ka rynsan kaba 35 akar ka jingheh ban pynshong ia ka Temple bad u Jospephus u ong ka dei ka rynsan kaba heh tam kaba u la iohi ha ka jingim.
Ka Jerusalem bad ka Temple ki dei ka pdeng bad thiedsnam jong ki Jiw bad baroh ki kam ki jam ki tyllun talwiar ka Nongbah bad ka Temple. Naduh ka khaїi ka pateng, ka niam bad haduh ka synshar ka bishar. Ka Niam ka Jinglait ka dei kawei na ki Jingkhawai Niam kaba kongsan jong ki Jiw kaba ju long ha ka aїom pyrem ha Jerusalem. Ha kane ka Jingkhawai Niam ki Jiw ki kynmaw tympang bad kyrpang ia ka jinglaitim na Ijipt. Ka dei ruh ka Jingkhawai Niam kaba heh tam bad ki Jiw na kylleng ki shnat bad ka pyrthei ki wan ban їashim bynta. Katkum ka komentari I Phadar Sngi, “ka Jingkhawai Niam ka Jinglait ka dei ka sngi burom kaba khraw katta katta na ka bynta ki khun Israel bad ha kane ka Jingkhawai Niam ka Jinglait la ju kῆia ju khriam kumba 2,50,000 tylli ki langbrot bad dei ban don la kumno kumno shiphew ngut ki nongbam ia uwei u langbrot. Kane ka mut ba ki la ju don kumba 2,50,000 bad 3,00,000 ngut ki briew ha Jeruslaem ha ka taїew ba rakhe ia ka Niam ka Jinglait”. Nalor kane, ka Nongbah Jerusalem ka ju їohpdiang hapdeng 1,00,000 bad 2,50,000 ngut ki pilgrim ne ki briew kiba wan sha ki jingkhawai niam bapher ha Jerusalem.
U Lukas u їathuhkhana ba ka Mari bad Joseph ki la ju їalam ia u Jisu sha Jerusalem mynba u dang don khatar snem ka rta. Ngi kynmaw ia ka khana ba u Jisu u jah na ki kti ki kmie ki kpa bad la shem pat ia u hadien lai sngi ha ka Temple (Lukas 2:43, 46). Kumta khlem artatien ha ka por ba u Jisu u rung khatduh sha Jerusalem u kynmaw, wat la lehse um lah ban kynmaw thik pa thik, ia ka jinglong jingman ka Jerusalem bad khamtam eh ka Temple.
Katkum u Mathaїos u Jisu u la rung bad mih bunsien sha Jerusalem ha ki lai tylli ki snem kiba u їalap ia ka khubor babha. Ka khanatang shaphang ka jingїam u Jisu halor ka Jerusalem ka jia ha ka aїom pyrem bad ha ka khep ba u Jisu u leit rung khatduh sha Jerusalem ha ka taїew ba ki Jiw ki rakhe ia ka Niam ka Jinglait. Ki nongthoh komentari ki ong ba u Jisu u la jied khnang ia kane ka aїom ban pyni ba u dei U Messaia kaba katkum ka saiῆdur jong u Blei, ym kumba pyrkhat ka pyrthei. Wat la kiba bun ki paidbah Jiw bad khamtam ki rangli ki juki kiba mad ia ka jingshah ban beiῆ ki la pynkhreh bad khmih lynti ban khie syndon puk da ka jingїakhih paidbah kaba jur pyrshah ia ki Patsha, ki Lyngskor ka Hima Rom bad ruh pyrshah ia ki Nongsynshar-Nongbishar Jiw.
Ňiuma, u Jisu ha ki snem ba u treikam u la їeng pyrshah ia ki bor bad pynpaw shai kdar ba u don ha ka liang jong ki riewkynthei, ki khunswet bad ki rangli-juki bad u їeng na ka bynta ka hok bad ka jingshisha. Pynban ha kane ka khep, u Jisu um shym rung sha Jerusalem kum un riewїalehthma bad ha ki por hyndai haba ki Syiem ki Patsha ki tur sha ka thma, ki shong ha ki kulai bad ki da rah u sum bad ka waitlam. Hynrei haba ki leit jngoh ia ki khun ki hajar ne ki khun raїot, ki shong halor ka kada ne u kada ban pyni ba u Syiem u wan ban wallam ka suk ka saiῆ, ka kmen ka sngewbha bad ka jingїaieid-їathoiῆ. Ha ka saiῆdur Blei u Messaia u dei u Syiem ka jingsuk, ka jingkmen bad jingieid, ym u Syiem u ban jop thma da ka waitlam bad u sum.
U Jisu u rung khatduh sha Jerusalem kum u Messaia u ban siewspah bad pyllait im ia ki briew, um shym rung kum uba khwan lalot na ka bynta їalade. Ki paidbah ki pyrta “Hosanna” bad ka kyntien “Hosanna” ka dei ka jingkyrpad ban pyllait im na ka shem lanot. Ym lah ban len ba ki nongshong shnong ka Jerusalem bad Ri Palestine ki don hapdeng ka jingeh bad jingshah ban beiῆ ha ki nongsynshar ki nongkhadar bad ha ki parabriew ha kiba bun ki liang.
Ha ka jingleit ba khatduh sha Jerusalem u Jisu u shong halor u khun kada bad u kada u dei ruh ka dak jong ka jingsuk. Hoid kam pher lada u Jisu u rung kum u nongїalam saiῆ hima ne kum u nongїakhun na ka bynta ki Jiw bad ki paidbah, tangba um dei u nongїakhun uba їaleh da ka thma, da ka waitlam ne u sum, hynrei da ka nia ka jutang bad ka mynsiem ka bym pyndem bad kaba їai їakhun ban їoh ia ka synshar hok ka bishar hok.
U Jisu u їam halor ka Jerusalem (Mathaїos 23:37-39) bad I Phadar Sngi I ong ka dei “ka їambynniaw basngewsih kthang”. Balei u Jisu u їambynniaw? u їambynniaw namar ba ka Jerusalem kam ῆiewkor bad ka kyntait beiῆ ia ki nongїathuhlypa bad ia ki riewїakhun. Ka Jerusalem ka pynїap ia ki nongїathuhlypa, kaba kynthup ia u Jisu, bad kane ka mynsiem pynїap briew ka shong rieh shong ngen ha ki briew jong ka. Ki nongsynshar bad ki paidbah ha Jeruslaem ki pynїap briew bad khamtam eh ia ki nongїathuhlypa bad ia kino kino ki briew ia kiba u Blei u la phah ban kdew lynti ia ki. Kane ka mynsiem pynїap briew ka їalam ia ka Nongbah sha ka jingjot bad khlem lait tang kumba saw phew snem hadien ka Nongbah bad ka Temple ha Jeruslaem ki la shah pynjot ha ka snem 70 HK. Ha kane ka snem ka Jerusalem ka la kylla long ka Ri kynjah bad ki їing ki sem, ki jingtei bad ki jingdon jingem ki la twa lut.
U Jisu u ong, “…nga la kwah ban kdup ha ki ksangti jong nga ia ki briew jong pha baroh” bad ka kyntien ban kdup ka thew ia ka jingieid ba u Jisu u angnud ban pyllait im ia ki briew bad ka Nongbah Jerusalem. Ka parom dur “kumba ka kmie syiar ka kdup ia ki khun hapoh ki thapniang jong ka”, ka pynpaw ia ka jingkitkhlieh ba u Jisu u don ban їada bad ban sumar ia ka Jerusalem. Ka jingїam ka pynpaw ia ka jinglong briew ba shisha u Jisu Khrist. Kum u briew u Jisu u la jaw ummat brup brup haba u їohi ia ka jinglong jong ka Jerusalem.
Ma ngi ruh ngi don shibun ki daw ban їambynniaw halor ka jinglong jong ka Nongbah Shillong bad ka Jylla. Ngi don tang kawei ka Nongbah kaba long ka pdeng bad u thiedsnam jong ka Jaitbynriew bad ka Jylla. Ngi dei ban їambynniaw halor ki jingeh jong ki nongshong shnong, khamtam ki rangli ki juki kiba mad ia ka jingthngan, jingpang bad jingkyrduh.
Ngi dei ban їambynniaw halor ki samla ki bym don kam bad kiba trud ia ka maw ka dieng ban bsa ia ki khun. Ngi dei ban їambynniaw halor kito kiba die ia ka met ka phad. Ngim bit ban pynrem ne bishar ne lorni shaphang jong ki, pynban ngi dei ban їeng bad їakhun ryngkat bad ki. Bad ngi dei ruh ban їambynniaw halor ka jingshah pynїap ki kynthei kaba nang jur katba nang mih ki sngi.
Ngi dei ban їambynniaw halor ka wah Umngot ba ka Sorkar ka thmu ban pynsniewdur da kaba den noh ia kum jong ka. Ngim dei ban shah ban den ne ban pynjot ia ki wah jong ka Ri.
Ban їam ka dei ka tynrai longbriew manbriew bad ka jingїam kam dei ban kut tang ha ka jingjaw ummat, hynrei ka dei ban їalam ia ngi sha ki kam kiba radbah, ki kam kiba ai jingtngen bad ai jingkyrmen- “Ki ummat kiba jaw ki dei ban pynkhiah bad pynim ia ka lawei”.
Amen.
Phi don ban ong eiei?