Bah Francis Syiemlieh
Ka jingim briew kam long katkum ba ong da u political scientist u Aristotle “Man is a social animal” (Kaba mut: u briew udei u mrad uba imlang-sahlang ne u mrad jong ka imlang-sahlang), lane kumba ong ka science of Evolution jong u Charles Darwin ba u briew u wan na u mrad (primate). Kitei baroh artylli ki sainpyrkhat saïan ki phiel ban sngewthuh badei dalade-ïalade, naba u briew um ju lah ban dei u mrad lano lano ruh. Don napdeng jongphi kiba ngeit ba mynshuwa la pun la kha ïaphi na ki mrad? Lada ka han kam lah ban kha pylleng syiar, kumno u shrieh un kha khun briew. Ka Bible hi ka ong ba u Blei u lathaw īa u briew ha ka dur ka dar Jong-u, bad ba u la pyrsad ruh ha-u īa u mynsiem Jong-u, kumta ba u briew u sa īoh īa ka jingim kaba kum kane kaba ngi don- ka met ban īap (mortal body), ka mynsiem bym īap (Infinite spirit), ka bor jabieng (intellect) bad ka jingīatiplem (conscience). Kane ka pyni ba u Blei u don shisha bad ba u briew um lah da leilei ruh ban im lakajong (separate) na u Blei. Kumta u briew u donkam barabor ban puson īala ka jingim kaba īadei badla u Nongthaw lajong ba un lait na ka jinglongmrad bakynja mynsiem bad bakynja jabieng. Nangta ruh ba un nym kylla long u mraw jong u ksuidtan junom-la-junom hapoh dujok, ynda haba la bishar khatduh īa-u da u Nongbishar jong ka Bneng uba dei u Trai Jisu Krist. Namarkata, to puson kum ki briew, ymdei kum ki mrad.
Kine harum kilong ki jingpynpuson kiba katkum ka Balang Kristan ne ka Balang Katholik, īa kiba lathoh ha ka Kot Lynti Bneng kaba lashon ha u snem 1960. Ha kane ka kot “Lynti Bneng” lathoh īa ki hynñiew tylli ki jingpynpuson kiba pynsngewtriem īala ka jingim. Kine ki hynñiew tylli ki jingpynpuson kilong ka spahbah bakhraw īa ka jingim mynsiem jongngi, kiba pynmyntoi īangi lada ngi puson bad phynshongdor bha īaki:
I. Banlei u Blei u Lathaw īa u briew?
1. Ko lok baieit, to kynmaw ba u Blei u lathaw īa ka met bad īa ka mynsiem jongphi – u lathaw īaphi katkum la ka dur- tang namarba u sngewbha hi, hynrei khlem da dawa eiei naphi. Nalor kata, u Blei ula pynlong īaphi u/ka khun Jong-u hi da ka Baptisma bakhuid, namar ula ieit īaphi naduh bymjukut bad u ieit īaphi barabor kumba u kpa u ieit īala u khun. Ka daw ba u Blei u lathaw īaphi kadei tang ba phin ieit bad ba phin shakri hok Īa-u ha kane ka pyrthei, khnang ba phin dup īoh, shisien kasngi, ban leit shongsuk Bad-u junom ha Bneng. Kumta, ym shym lathaw īaphi tang ban wad jingkmen jingsngewbha ha kane ka pyrthei, ne ban kynshew spah, ne ban pyrkhat tang shaphang ka bam ka dih, ka shong ka thiah, ka sngewbha sngewmiat pyrthei kumba leh ki mrad; kadaw ba lathaw īaphi kalong kaba kham kordor shibun ban īa kine baroh- kadaw ba lathaw īaphi, kadei ba phin phikir bad ri khuid īala ka mynsiem da kaba ieit bad shakri hok Īa-u Trai. Katno phin kmen haba phin poi ha tmier ka jingīap, lada phi lah ban ong, da kaba kynmaw īala ki kam bad īala ki ktien: ka jingim jongnga kam shym la long lehnohei, hynrei ka dap tang da ki kam babha suda! hynrei markhongpong, katno phin sngew pangnud ha kato ka khyllipmat bakhatduh, lada mynta phi shu īaid pathar ha ka pyrthei! Ka spah, ki jingsngewbha pyrthei kiba mynta, kin sa pynkordit īaphi ha tmier jong ka jingīap, namar ki shu long tang ki jingthala balehnohei shiphang sngi. Ko lok baieit wat pyrthuhbud īa ka nuksa jong kito kiba pyrkhat tang īa ka jingkwah thala, īoh phin shu jot ei la ka mynsiem khamakha. Uwei u rangbah jong uwei u syiem ka ri Bilat, ha tmier jingīap ula dkut mynsiem da kaba kynnoh īa kine ki kyntien: “A sangsot īanga! Nga la shu pynlut kai īa ka Kotsada ban thoh shithi na ka bynta la u syiem, hynrei tang shiteng sla ruh ngam ju pyndonkam ban thoh īala ki pop bad ban phla hok īaki.”
2. Ko lok baieit khnang ba phin dup nang ban kheiñkor īala ka jingim, to īaikynmaw ba na ka jingim babha ne na ka jingim basniew jongphi hi mynta, phin sa īoh na u Blei īa ka pansngiat, ne īa ka jingshitom sat ha dujok. suk maphi lada phin pynim īala ka mynsiem, namar phin sa suk ryngkat bad ki riewkhuid ha Bneng; hynrei lada phi pynjot iaka, kan sa long ka jingkordit bakhraw, naba baroh ar- met bad mynsiem, yn sa thang duh kumba thang īa ki ñiut ki ñier bad ki jingjakhlia baroh. Wat ong halade: ngan leh la ka leh īa kane ka pop, yn lei? Ngan sa leit phla pat. Wat shukor īalade namar u Blei u tim ia uba leh pop khnang, da kaba kyrmen ba un sa leit phla pat īaka, bad ban īoh jingmap. Kynmaw dngong īa kane, ba ka dujok ka dap byllai da ki mynsiem kiba la lehpop khnang, kiba haba ki dang im ha kane ka pyrthei, kila ju kyrmen ban sa shu leit phla pat. Mano ba lah ban bahkhala īaphi, ba phin ym īap noh hamar ba phi dang leh īa ka pop bad ba phin ym hap jram ramram shapoh ka riat jong ka dujok? Hato ymdei tang u biej uba ot noh īala ka kti da kaba kyrmen ba u doktor un sa pyndait īaka? Kumta ko lok, wat shaniah ha lashai la shisngi, da kaba ong halade: ngan sa pyrkhat pat. Ha kane hi kein ka khyllipmat, to kyntait noh īa ki jinglehthala baroh, bad to isih ia ka pop kaba khanglad īaphi ban poi sha Bneng. To sdang noh shisyndon ban shakri hok īa u Trai, uba tang Ma-u hi uba lah ban pyntngen īa ka mynsiem jongphi.
3. Don kawei ka lad kaba u ksuid u ju pyndonkam eh khahkhah, khnang ban dup pynjot īa ki mynsiem, kane kalong ban khanglad īaki paidriewngeit ban rakhe īa ki jinghikai niam ba ki laīoh naduh ba kidang khynnah. Man u Kristan u tip shai ba u Blei u lathaw īa-u khnang ban ieit bad ban shakri Īa-u (u Blei), hynrei bun pynban kiba pynleit īala ka jingim tang ha ki kam thala, īala ka mynsiem kim ju don por ban pyrkhat eiei ruh. Katno kibun kito kiba, haba kyntu īaki: to lehbha to leit pdiang bunsien īa ki Sakrament, to da sharai bad duwai; ki pynksan pynban īalade da kaba ong: ngam lait por, nga bunkam eh! Hato kata ka kam ka tehmraw īa u briew haduh ba um lah shuh ban shakri īala u Blei? Kordit kum īa uta u Kristan uba nud ban kren kum kita ki ktien bym shongnia! Ko lok baieit, wat shahshkor īa u soitan. To kular skhem ha u Trai ba phin leh katba lah, naduh mynta hi, ban burom Īa-u bad ban pynim īala ka mynsiem. Da sumar īala ki kam, da thew īala ki ktien namar ka long biej ban khuslai na ka bynta kaei kaei kaba duh shen, bad ban klet noh īa ka bymjukut. U Aloysius bakhuid, uba la im hapdeng ka burom bad ka spah pyrthei, hynrei ula kyntait phar da kaba ong: “Kan myntoi aīu kane īanga ha ka bymjukut?” Namarkata, ko lok baieit, to leh sian, phi don tang kawei ka mynsiem. Lada phi pynjot īa kata, baroh kala jot lehnohei. Kan myntoi aīu īa u briew lada un īoh īa ka pyrthei baroh kawei bad un duh noh īala ka mynsiem? To pyrkhat halade: lada nga kylla riewspah, lada nga īoh nam īoh burom, lada nga stad nga nang, kan myntoi aīu īanga kane baroh lada nga duh noh la ka mynsiem! U Blei u lathaw īanga khnang ba ngam pynim īala ka mynsiem bad nga kwah, la kumno kumno ruh, ban pynim īaka. Naduh mynta, ngam kwah eiei shuh, lait tang ban ieit īa u Blei hi.
Ko lok baieit, ka Bneng ne ka dujok ki ap īaphi. Īa kano phi jied na kine artylli? To wat lehbiej wat shah ba kiwei kin knieh noh īa ka pansngiat bad ka khet kaba u Blei ula pynkhreh khnang na ka bynta jongphi. To dem khrup hakhmat u Trai bad to ong: To map, a Trai, īa ki pop jongnga kiba nga la leh; nga khuslai īaki naduh ka dohnud jongnga baroh, bad nga kular skhem ban kiar na ka pop bad na ki lad baroh kiba īalam sha ka pop. Ailad ba ngan īaineh skhem ha ka jingieit Īaphi (NB: ban ong “Me” īa u Blei ka pynsngewlong khlemakor bad kalong pyrshah īa ka Grammar jong ki 2nd person Personal Pronouns. Ka Grammar Khasi bad ka Dustur Khasi ki īalam bakla īa ki rule jong ka Grammar bad jong ka akor ka burom), bad wat shah ba ngan kyntait Īaphi, hynrei ai bor ba ngan dup shakri hok Īaphi da ka jingshitrhem. Ko Maria, ko kmie baieit jongnga, to duwai lem na ka bynta jongnga.
II. Ka Pop Baīap:
1. A ko lok baieit, ba phin da tip aīu phi leh, haba phi leh pop baīap! Phi phaidien noh na Uta u Blei keiñ Uba lathaw īaphi, uba sumar sukher īaphi man ka khyllipmat bad uba pyndap īaphi da ki jingaiei harrukom kibym lah ñiew shuh. Kito kiba leh pop kalong kumba ki ong īala u Trai “Khie noh me, jngai na nga, ngam treh shuh ban kohnguh īame, ngam kwah shuh ban shakri īame, ngam kwah shuh ban kam īame ba me long u Trai jongnga: ngam treh ban shakri īame. U blei jongnga u long ka jingsngewbha, u long ka jingpynhiarkput, u long ka jingatlukhi, u long ka ‘tiensih ‘tiensang; u blei jongnga u long ka jingbeiñblei.” Hato dang don shuh ka jingharam bad ka jingbymsngewnguh kaba kham sniew ban īa kane? Hynrei, ko lok, manla ka sien ba phi leh pop, phi lehbeiñ kumne keiñ īala u Trai.
2. Hynrei kane ka jingharam bad ka jingbymsngewnguh kan sa nang kham pawshai bad kham khraw ruh haba phin pyrkhat ba phi la leh pop da kaba pyndonkam īa kito hi keiñ kiei kiei kiba phi la īoh na u Blei hi. Ki shkor, ki khmat, ka shyntur, u thylliej, ki kti ki kjat; kine keiñ kilong ki tiar kiba phi la īoh na u Blei hi, hynrei maphi at phi la pyndonkam īaki ban leh pop pynban! To sngap aīu u Blei u ong haphi: “Ko khun jongnga Nga lathaw īaphi, Nga ai haphi kat kaba phi donkam, Nga la pynkha īaphi ha ka Balang bashisha, Nga la pynīoh haphi īa ka Baptisma Bakhuid. Mynba phi la leh bad hap ha ka pop, nga la lah ban iehnoh sa īaphi ban īapduh haka, hynrei nga la ri pynban īaphi ban īoh īa ka jingpynim ban ym jot noh hapoh dujok; hato maphi pat phi klet noh īa ki jingmyntoi baroh ba phi la īoh na Nga, bad da kine kijuh ki jingai Jongnga, phi dang shu lehbeiñ hi Īanga? Mano ban ym sngewpait dohnud haba pyrkhat īa kine ki jingharam khlem sngewnguh īa uta u Blei babha tam, Uba isynei barabor īangi ki jingthaw ba shem jynjar? Mano ban ym īam kthang haba pyrkhat īa la ka pop?
- Ko lok baieit, phi dei ban pyrkhat ba u Blei uba dap da ka jingbha bad ka jingisynei ba khlem kut trai, U sngewpangnud bad sngewatnud haba lehbeiñ Īa-u. Namar, katta ba phi nang sah slem hala ka pop kaba phi la hap, katta ruh phi nang pyningkhong bad pynshla Īa-u; bad katta ba phi nang jyrsieh ha ki pop, to tieng īohba u Blei Un tim bad Un iehnoh īaphi bak. Haba ka jingthew jong ka jingisynei u Blei kala shlei, ka hiar ka jingtim Jong-u. Ymdei ba ka jingisynei u Blei kala duna noh hynrei ka por keiñ ban pan jingmap, namar ka jingibeiñ īa ka jingisynei u Blei ka pynduh īa ka jingdawa ban īoh īaka. Katno ngut ki briew kiba la im ha ka pop da kaba kyrmen ban phai pat sha u Blei, hynrei ka lap ba dier pynban ka por jong ka jingīap shuwa ba kin īohpor ban pynbeit īala ka mynsiem, bad kumta ki shu noh sham-sham sha kata ka liewlong ba khlem trai! To sheptieng ba kata kajuh ka apot sepsngi kan ym wanjia īaphi ruh. Ynda haba u Blei U la map noh jin katno katno ki pop jongphi, phi dei hok ban sheptieng īohba da kaba leit hap ha kawei pat ka pop baīap, u Blei Un ym map shuh īaphi bad Un bret īaphi, met bad mynsiem, hapoh dujok ding. To sngewnguh Īa-u ba U la īaishah badphi haduh kane ka khyllipmat bad to kut jingmut ban kiar noh na ka pop da kaba ong artad: Katto labiang, ko Trai; kine ki khyndiat snem kiba Phin dang ibit ba ngan dang sah ha kane ka pyrthei, ngan pynleit ha kaba ieit Īaphi bad kaba īam kthang īala ki pop. Nga la kutjingmut skhem. Ko Jisu jongnga, nga kwah ban ieit tang Īaphi, to shanbor shan mynsiem īanga. Ko Theisotti bakhuid, ki Kmie jong u Jisu jongnga, to duwai lem na ka bynta jongnga.
III. Ka Jingīap:
- Ka jingīap kalong ka jingkhlad noh jong ka mynsiem na ka met, da kaba iehnoh jyndat īa kiei kiei baroh jong kane ka pyrthei. Ko lok, kumta to pyrkhat ba shisien kasngi, ka mynsiem jongphi kan sa khlad noh na kane ka met bapyut; hynrei lano ymdon ba tip. Phim lah ba tip, tip phin īap ha jynthiah, ne ha lynti, ne ha jingtrei ne hangno? Tip phin īap na kano ka daw? Ka lah ban long na ka jingdkut uwei u thied snam, ne na ka khieshoh, ne na kaba mynsaw, ne na kaba ur katba phi dang īaid; ne u jumai, ne kaba pom pyrthat, bad kumta terter. Lano phin īap? Lehse sa shisnem, ne shibnai, ne shitaīew, ne shikynta, ne hamar ba phi dang shu dep pule īa kane ka jingthoh hi! Katno ngut kiba la leit thiah suk mynmiet hapdeng ka jingkoit jingkhiah hynrei mynstep pat kim khie shuh! Katno ngut kila shu īap kyndit kyndit bad mano ba tip, tip shano ka mynsiem jongki ka poi? Lada kila īap ha ka jingaiei bad ka jingsuk jong u Blei, suk maki; hynrei lada kila īap tyndah bad ka pop baīap, kila jot artad junom la junom. Ko lok to kylli īala ka mynsiem: Ko mynsiem jongnga, shano phan leit poi lada nga īap noh ha kane ka khyllipmat? Aīu kan jia īapha? Kordit īaphi lada phim long kiba la pynkhreh lypa! Kito kiba mynta kasngi kim pat shym la pynkhreh ban īap hok, ki im da kaba syier īohba kin shu īap ei ha ka pop.
- Pynban la phim tip īa ka por bad īa ka jaka ha kaba phi dei ban īap, phi tip skhem ba phi dei ban īap. Ka jingīap kan lap īaphi ha kawei kasngi! Ngin shu kyrmen ban kata ka khyllipmat bakhatduh jong ka jingim jongphi kan ym wan ruk-ruk kum u nonghiarthma bad u nonglute, hynrei jaijai ban īoh ban pynkhreh. La kumno kumno ruh, kan poi ka sngi ha kaba hajan jingthiah jongphi, shuwa ban leit noh sha ka bymjukut, un īeng u Lyngdoh uban bat la ka diengphna ban pyntngen īaphi, ryngkat bad ki bahaīieng hasem ban duwai na ka bynta jongphi. U mombati bameh liap liap un sa nang um suki-pa-suki, katba ka dur jong ka jingim jongphi ruh kan nang ring sha ka jingīap. Ka khlieh kan king, ki khmat kin byrīe, u thylliej un tyrkhong, ka shadem kan kyndeh, ki kti ki kjat kin pjah sam sam bad u klongsnam un sangeh. Phi tang shu la dkut mynsiem, īa ka met jongphi kin thep hapoh kawei ka synduk, kin tep īaka hapoh khyndew; hangta hadien katto katne por, kan pyut, kan iwkhong bad ki ksaiñ kin ban shngiam rai īaka haduh ban da sah sa tang ki shyieng. To tih īa kato ka jingtep jong uto u samla bastad, bariewspah bad basarong, aīu phin shem hangta? Shano kato ka jingstad, shano kato ka spah bad shano kato ka jingsarong? Kynmaw ko lok, īaphi ruh kan sa jia kumjuh! Mynta katba phi dang im, u ksuid un īaleh katba lah ban pynhap īaphi ha ka pop, da kaba pynshlur bad pyntngen īaphi ba kato ka pop, kato ka jingthala, kato ka jingbymkohnguh, kato ka jingpep Mass ha ki Sngi-khuid kam long eiei ruh em; hynrei ha ka jingīap un sa weng noh īa ka jyntap bad un pyni īaphi katno kito ki pop kiba phi la leh kilong ki bakhraw! Hynrei shano shuh phin khih? Ka bymjukut bapynsngewtriem kane ka ap ha shen. Ha kato ka khyllipmat, kordit īa kito kiba shem īalade ba ki long kiba khlem ka jingaiei u Blei!
- To pyrkhat, ba naduh kato ka khyllipmat phin īoh īa ka jingim bymjukut ne īa ka jingtim bymjukut. Kum ka jingīap jongphi, kan long ruh īa ka jingim jongphi ha kawei pat ka pyrthei. Ha tmier jingīap, ngin sa kheiñ da kumwei īa kiei kiei baroh jong kane ka pyrthei. Ka jingshai jong uto u mombati uban sa thang haba ngi la jan dkut mynsiem, un pynshai īa ki kam baroh kiba ngi la leh. Ha ka jingim jongngi, arsien ka Balang ka tbeh īa u mombati: ha kapor ba īoh Baptisma bad ha tmier jong ka jingīap; ha ka sien banyngkong ban tbeh pynshai hangi īa ki hukum jong u Blei kiba ngi dei ban rakhe bad ha ka sien ba-ar pat ban tbeh pynshai hangi la ngi la rakhe ne em īa kita ki hukum. Namarkata, ka jingshai kan sa pynimat īangi la ngi la ieit īa u Blei ne ngi la kyntait beiñ Īa-u, la ngi la burom īa ka Kyrteng Bakhuid Jong-u ne ngi la beiñ Īaka; la ngi la sumar īa ki Sngi-khuid, la ngi la pep Mass khnang, la ngi la pynthut īano īano, la ngi la sngewsarong bad terter; baroh kine ngin sa īohi ha kata ka khyllipmat. Kata ka khyllipmat kan sa long kaba triem! Yn ymdon jingartatien shuh, namar ngin sa poi sha Bneng ne sha dujok, ban suk junom ne ban shitom junom, ban long ki khun baieit u Blei junom ne ban kylla long ki mraw jong u ksuid junom, ban kmen ryngkat bad ki Angel bad ki riewkhuid ne ban shahtim hapoh dujok junom!
To kyiuh nabynta la ka mynsiem bad to pyrkhat kumno ban im hok, ban īap hok bad ban īoh īa ka jingsuk bymjukut ha Bneng. Namarkata, wat buhteng shuh ban pynbeit noh īala ka jingim mynsiem; to khreh ban leit phla hok īala ki pop baroh, da kaba kular skhem īa u Trai ba phin map īala ki nongshun baroh, ban pyndep hok īala ki Kamram-Niam bad īala ki kam ki jam pyrthei baroh. Mynta ba u Blei u dang ap bad khot īaphi, wat pyneh īala ka dohnud bad wat set īa ki shkor ka mynsiem jongphi; to khie na kaba īohthiah ha ka pop; to phai sha la u Kpa bad to ong: Ko Trai jongnga, naduh mynta ngan phai sha Phi, ngan ieit Īaphi, nga kwah ban ieit Īaphi barabor bad ban shakri Īaphi haduh ka jingīap. Ko Theisotti bakhuid, ko Kmie jongnga to īarap īanga ha kata ka khyllipmat basngewtriem. Ko Jisu, ko Maria, ko Joseph to ai ba ngan dkut mynsiem ha kaba īasuk badphi.
IV. Ka Jingbishar: - Ka mynsiem tang shu la khlad na ka met kan leitpaw hakhmat u Nongbishar. kaba pyntriem eh īa ka mynsiem jong u nongpop kalong ba kan sa īeng marwei, kum ka nongshah mudui bala rem, hakhmat Uta u Blei īa Uba kala ibeiñ, Uta u Blei Uba tip īa ki dohnud bad īa ki jingpyrkhat barieh jongngi baroh. Aīu ngin leit lam hakhmat Jong-u ha kato ka sngi? Tang kato ka babha bad ka basniew kaba ngi la leh ha kane ka jingim. Ngin ym donlad shuh ban pynksan īalade. U Augustine bakhuid haba kren shaphang kane ka jingpaw basngewshyrkhei hakhmat u Blei, u ong: “Ah ko briew, haba phin paw hakhmat u Blei ban shah bishar, phin īohi īa u Nongbishar badom; ha kawei ka liang phin īohi īala ki pop kiban pynrem īaphi bad ha kawei ka liang pat phin īohi īa ki ksuid kiban thap kynrup ha doh; hapoh lade hi phin sa sngew īa ka jingsngewkthang mynsiem bad ka jingkordit, bad ha trai phin īohi īa ka dujok kaba la ang ryngheng ban nguid īaphi. Ha kane ka khim khait, shano phin phet, shano phin rieh?” Suk maphi ko lok, lada phi la im hok ha kane ka pyrthei. Te u Nongbishar Un sa khyllie īa ka kot jong ka mynsiem tip-hok tip-pop jongphi bad un sa sdang ban bishar.
“Phi uei/kaei?” Uta u Nongbishar Un sa kylli. “Nga long u/ka Kristan,” phin sa jubab. Ñiuma, Un sa ong biang, lada phi dei u/ka Kristan, to ngin peit lada phi la pyndep īa ki kamram Kristan. Nangta, Un sa pynkynmaw īa kaba phi la kular ha ka Baptisma, ban kyntait noh īa u soitan, īa ki kam jong-u bad īa ki jinglehkhraw jong-u baroh; Un sa ñiew haphi kawei-pa-kawei ka jingaiei kaba U la ai baroh shilynter jong ka jingim jongphi- ki Sakrament, ki jingīathuhkhana, ki jinghikainiam, ki jingsneng jong u Lyngdoh sngap-phla, ki jingsneng jong ki bahaīieng hasem bad kumta terter. Hynrei Uta u Nongbishar Un sa ong: phi la kyntait īa kine ki jingai babha baroh, phi la kyntait īa ki jingaiei Jongnga, phi la īaid pathar bad phi la siewkylliang īa ka babha da ka basniew. Naduh dang rit, mynba phi la sdang ban ithuh Īanga, phi la leh pyrshah Īanga da ki ktien lamler jongphi, da ki jingleh khlemakor jongphi ha Īiengmane, da kaba iehnoh sa īala ki kamram bad da ki ‘tiensih ‘tiensang harrukom. Katba phi nang san nang rangbah bad nang kham sngewthuh ban pynīaid īalade katta phi nang palat ha ki ktien bad ha ki kam sniew! Phi pep Mass, phi krensih krensang, phi pdiang īa ki Sakrament ryngkat bad ka pop baīap, phim sumar shuh īa ki Sngi-khuid bad phi pynshoi īa kiwei ban hap ha ki kam thala laiphewjait.
- Ha kito kiba la pynthut īa kiwei da ki ktien bad da ki nuksa basniew, u Blei Un sa kylli da ka jingbitar shla: Phi īohi īa katai ka mynsiem kaba īaid sakma ha ka lynti jong ka pop? Dei maphi keiñ ki nongpynjot jongka. Kum u/ka Kristan phi ladei ban pynhikai īala ki lok, īa ka lynti sha Bneng, da ki nuksa babha jongphi; hynrei da khongpong, phi la īuhroit īa ka snam bakordor Jongnga bad phi la hikai īa ka lynti jong ka jingjot. Phi īohi īa kathie ka mynsiem hapoh dujok? Dei maphi keiñ uba/kaba lathep īaka hangthie, da ki nuksa basniew jongphi; phi la knieh īaka na ki kti Jongnga bad phi la leit ai ha u ksuid; maphi keiñ phi long kadaw jong ka jingjot jongka. Mynta to byndi īala ka mynsiem, na ka bynta ka mynsiem kaba phi la pynjot.
Ko lok, phi pat phin jubab kumno? Lada hi ap haduh kata ka khyllipmat, phin ym nang shuh ban kren tang shikyntien ruh, hynrei mynta phi dang don por, phi dang lah ban pynbiang īala ka lait ka let baroh. To panmap na u Blei bad to kular skhem Īa-u ba phin kiar noh na ka pop. To sdang naduh mynta ban im kum u/ka Kristan bashisha, uba/kaba pynkhreh īalade man kasngi ban paw hakhmat Uta u Nongbishar, u Trai Jisu Krist. - Haba u Nongbishar Un pan jingkheiñ na u/ka nongpop, ma-u/maka pat un/kan sa pyrshang ban pynksan īalade da kaba ong ba um/kam shym tharai ba dei ban ai kat kata ka jingkheiñ. Hynrei u Nongbishar Un sa bitar arshah, Un sa ong: Phim kynmaw shuh īa kito ki jingīathuhkhana, īa kito ki jinghikai niam? Phim shym la pule ha kato ka kot? Uta/kata u/ka bapli kin sa īam bad panmap na la u Trai, hynrei kan sa shu long lehnohei, namar uto/kato uba/kaba la ibeiñ īa u Blei baroh shikatta, mynta kim dawa jingisynei shuh Na-u, namar ryngkat bad ka jingīap ka kut artad ka jingisynei. Lehse, kin sa kyrpad īa ka Maria Theisotti, īa riewkhuid bad ki Angel, hynrei kin sa jubab: Mynta phi wad jingīarap na nga? Phi la kyntait īanga katba phi dang im ha ka pyrthei, kumta, manga ruh nga kyntait noh īaphi. Ngam ithuh īaphi! Kumta haba uta/kata u/ka nongpop kin ym īoh jingīarap shuh nangno nangno ruh kin sa lynñiar kthang da ka jingduh jingkyrmen ba ki lumbah kin buhrieh īaki bad ki lumrit kin tap īaki, hynrei kin ym khih satia. Kin sa pyrta īa ka dujok bad ka dujok kan sa plie ryngheng. Bad ha kata ka khyllipmat kin sa īohsngew īa ka sur basngewtriem jong u Nongbishar: Khie noh na nga phi kiba latim, sha ka ding bym ju lip. Ah kata ka mynsiem bakordit, shuwa ban khlad noh sha kata ka liewlep khlem trai, jngai na u Blei, kan sa mied īala ki khmat sha Bneng bad ha ka jingsngewrangli kan ong: Khublei ho lok, khublei ho mei khublei ho pa, khublei īaphi baroh ki kur bad ki khun jongnga; phi baroh phin sa im suk junom ha Bneng ryngkat bad u Blei, hynrei manga pat, ngan sa lynñiar khlem kut ha ka ding bymjulip jong ka dujok, ryngkat bad ki ksuid kiban pynsaja bad lehbeiñ īanga. Khublei ko Angel nongda jongnga! A ba ngan da la kohnguh īa ki jingpasiaw bajaijai jongphi! Khublei phi ki Angel bad ki riewkhuid baroh, ngan nym īohi shuh īaphi. Khublei ko Diengphna, ka dak jong ka jingsiewspah īanga. Naduh kane ka khyllipmat ngam long shuh u/ka khun jong u Blei hynrei u/ka mraw jong ki ksuid. Mar kumta hi ki ksuid kin sa kynrup īa kata ka mynsiem, kin ring īaka arsut sha kata ka riatbah, na kaba jar uba/kaba leit hiar kim ju wanphai shuh.
Ko lok, phim sngewsheptieng ban hap kum ha kane ka apot? Kat kata ka jingsngewshyrkhei, hato phin dang shu myllen hi hala ki pop? Hato phin leit thiah ryngkat bad kato ka pop baīap ha ka mynsiem jongphi? Wat ong: Ngan sa phla pat lashai lashisngi. Mynta keiñ, mynta ha kane hi ka khyllipmat to phai sha u Blei, Uban ong īaphi ha kawei kasngi: Suk maphi u/ka shakri babha, to rung sha ka jingkmen jong u Trai jongphi. A ko Jisu jongnga, to ai īanga ka jingaiei ba ngan shakri hok Īaphi ban dup īoh īa kane ka jingsuk kaba Phi la kular. Ko Theisotti bakhuid, to īarap īanga; to īada īanga ha kane ka jingim bad ka jingīap, khamtam haba ngan paw hakhmat ka khet bishar jong u Khun Jongphi.
V. Ka Dujok: - Ka dujok kalong ka jaka kaba u Blei ula buh kyrpang ban pynshitom junom īa kito ki mynsiem kiba īap ha ka pop baīap. Ka jingshitom ka banyngkong eh kaba ki mynsiem hapoh dujok kidei ban shah kalong ka jingkordit jong ka jingtipthuh, īa kiba ka ding ka thang shi thang hynrei khlem pyningkhong īaki, bad khlem duna ka jingkhluit. Baroh sawdong ka ding, bad ki thylliej ding byrtem byrsaw kin jliah lep-shi-lep. Ka ding hapoh shyntur, ka ding ha ki thliew shkor, ka ding ha ki khmat, ka ding ha ki thliew khmut, ka ding suda ha baroh sawdong. Manla ka jingtipthuh kan īoh īala kajong ka jingpynshitom- Īa ki khmat yn pynsat syllang da ka tdem bad yn pynkah byrīe da kaba peit shlip tang īa ki ksuid bad īa ki mynsiem kiba ha dujok. ki shkor kin ym īohsngew eiei shuh, lait tang ki jingkhynwin, ki jinglynñiar bad ki jingtim jong kito ki mynsiem ksuid. Īa u khmut yn sa set-op da ki jingsma jong ka tdem kyndok bad ki jingiwkhong ba laiphewjait. Ka shyntur kan tyrkhong khait khait da ka jingthynrang bad da ka jingthngan. Uta u riewspah jong ka Gospel ula shu khmied īala ki khmat sha Bneng ban kyrpad tang ban īoh shisynjaw ka um ha u thylliej batyrkhong jong-u, hynrei wat īa ita i shisynjaw ruh um īoh satia. Kumta hapdeng ka jingsliang, ka jingthngan bad ka ding kaba īaithang, kita ki mynsiem ba latim kin īalynñiar duh jingkyrmen khlem kut shuh: A Kordit, kordit! jar uba/kaba hap ha ka riat jongpha ko dujok! Ko lok baieit, to jubab. Lada ha kane ka khyllipmat phi īap noh, shano phin poi? Lada mynta phim lah ban shah tang shikhyllipmat ruh īa kaba kum kynthah ha ka ding, kumno phin leh lada phi hap ha ka ding dujok, ha kaba phi dei ban shah thang ym tang shikhyllipmat, ne tang katto katne snem, hynrei junom la junom khlem lait shuh?
- Ko lok baieit, ymdei tang kata ka ding kaban pynshitom īaphi, hynrei ka jingsngewsaitmet ba kynja mynsiem kan kham pynkordit shuhshuh īaphi. Kato ka mynsiem bapynsngewsaitmet kan pynkynmaw īaphi barabor na ka daw aīu ba phi la poi sha dujok, kaba long tang ban pynhun īa ka met bad īa ka jingbrai thala jongka, kaba ki khñiang jongka kin ym īap shuh. Kan sa īaipynkynmaw īaphi īa ki jingaiei babun ba u Blei U latheh halor jongphi, da la ka jingisynei bakhraw Jong-u; kan pynkynmaw īaphi īa ki lad ki lynti babha baroh, īa ki nuksa babha jong ki lok, īa ki jingsneng, ki kot babha, ki jinghikai niam ba phi laīoh, ki jingsngeng jong u Lyngdoh sngap-phla jongphi, bad kumta terter.
Kan sa long ka jingbynnud bakhraw. Ka mynsiem ka tang shu la khlad na ka met, kan paw hakhmat ka khet bishar jong u Blei; hangta, kan sa īohi īa ka jingphyrnai bad ka burom Jong-u; kan īohi liak īa kata ka Bneng, bad kan īohsngew īa ki jingrwai bad ki jingput jingtem basngewthiang jong ki Angel bad ki Riewkhuid. Hynrei katno kan sngewbynnud haba kan tip ba dei ban duh noh īa kito baroh junom la junom! Mano ba lah ban shah kat kata ka jingduh bakhraw tam? - Ko lok baieit, mynta phim suitñiew eiei bad phi kheiñduh īala ka jingim, phi kheiñduh īa u Blei bad īa ka jingsuk Bneng, phi khapbrip īala ki khmat bad phim kwah ban īohi īala ki jingduna, hynrei kan poi ka por ha kaba phin babe īala ka jinglehmatlah bad ka jingbyrīe lajong, haba phin īohi īala ki lok, kiba lehseh kilong kiba kham biej bad kham duk ban īaphi ba ki kmen bad ki risa ha Bneng; katba kato ka mynsiem ba latim jongphi pat kan shah shop noh na kata ka nongbah baitynnat, khlem īoh ban īakmen bad u Blei bad ka Maria Theisotti lem bad ki Angel bad Riewkhuid ha Bneng. Namarkata, ko lok, to īeng joit, ha kane hi ka khypipmat; wat ap, īoh ym don por shuh. “Ko Trai ngan leh aīu?” la kylli u Saul ha ka lynti sha Damaskus. “To khie leit sha u Lyngdoh Ananias,” la jubab u Jisu. Kumjuh ruh maphi ko lok baieit, kum u Saul ban dup kylla u Paulus, u Apostol bakhraw, to leit sha u Lyngdoh, to phla hok īala ki pop baroh, te ma-u un sa hikai īaphi kumno ban leh ban lait na ka dujok. Mano ba lah ban tip kane kam dei ka jingkhot bakhatduh īaphi, kaba lada phi kyntait, phin shah kyntait bad phin long uba/kaba latim junom la junom? A ko Jisu jongnga, to pyllait īanga na ka shynrtur jong ka dujok! na ki jingshitom jong ka dujok, to pyllait īanga ko Trai!
VI. Ka Jingshitom bymjukut: - Ko lok baieit, to pyrkhat bha, ba, lada phi leit poi sha dujok, phin ym lait mih shuh nangta lano lano ruh. Hangta, phin shah ki jingshitom ki basngewshyrkhei na kiba phin ym lait shuh lano lano ruh. Ki spah bad ki hajar snem kin nang īai-īaid hala ka jingīaid lynti jongki khlem kut shuh, hynrei ki jingshitom jongphi kin ym kut satia, bad ka dujok kan sa long hi kum haba dang shu sdang; ki phewhajar snem, ki spahklur snem kin sa nang kut bad nang sdang, hynrei ka dujok kan īailong hi kumjuh. Lada yn da don uwei u Angel jong u Blei uban leit ha kito ki mynsiem ba latim, uban da ong ba u Blei Un sa pyllait noh īaki hadien katta bun spahklur snem katba ki don ki symboh synjaw um jong ka duriaw, ne ki symboh shyiap jong ka duriaw, katno kito ki mynsiem kin jin da la sngewtngen bad sngewkmen! Shisha kin sa ong: dang slem ba ngin īoh ban mih noh na kane ka jaka bala tim, hynrei kam pher, ha kawei kasngi ngin sa lait. Pynban, kan ym long kumta, namar ka dujok ka don tang īa ka jingsdang hynrei kam don jingkut, thik kumba kalong īa ka jingsuk jingkmen ha Bneng hi, kaba don īa ka jingsdang hynrei kam don jingkut shuh. Kato ka mynsiem ba latim, kan da kmen haduh bym don pyrthei shuh, wat lada ka dei ban sah slem ha dujok katno katno ruh, haba ka tip ba kan sa lait noh na kata ka jingshitom ba jynjar sat. O! hynrei em, kane ka jingkyrmen, kane ka jingkhmihlynti kin ym poi lano lano ruh.
- Lehse, kato ka mynsiem ba latim, ba kan da lah ban shu pyntngen īalade da kaba ong: Leit tip mano? Tip u Blei ha kawei kasngi Un isynei hi īanga bad Un pyllait īanga na kane ka apot sepsngi! Hynrei kata ruh em; namar hakhmat jongka kan sa don barabor ka jynthoh jong ka jingpynrem bymjukut. Te hato kata ka mynsiem bapli kan shu shitom junom, kata ka ding kan shu īaithang īaka bad kata ka jinglynñiar kthang kan ym kut shuh? Junom bad khlem kut. Kine ki ktien kin paw tyngkreiñ hakhmat kata ka mynsiem. O! ko bymjukut ba khlem kut trai shuh! Ko krem na kaba ymlah shuh ban mih! Mano ban ym sheptieng īapha? Ko pop balatim, katno ka kuna basngewshyrkhei kidei ban siew kito kiba kdup īapha! A keiñnoh īaphi katto.
- Kawei pat kaba pyntriem kalong ka jingpyrkhat ba kata ka pajwa bameh ding, ka ang barabor īala ka shyntur ban klun tylli īaphi; bad tang kawei ka pop baīap ka labiang ban pynklun īaphi hapoh shyntur jongka. Ko lok, to pyrkhat. Tang kawei keiñ ka pop baīap kaba phi leh da kaba suk eh kan pynpoi īaphi sha kata ka jingshitom bymjukut. Ka ‘tiensang, ka jingpynkheiñ īa ka Sngi-u-Trai, ka jingtuh, ka jingpyrkhat ne ka kam bymkhuid, kane keiñ kala biang ban pynshahrem īaphi hakhmat ka khet bishar bad ban shah rai ban poi sha ka dujok ding. Namarkata, ko lok, to shahshkor īa ka ktien jongnga: lada ka mynsiem jongphi ka sngewkhia da ka jingban jong ka pop, to īeng bad to leit phla noh shisyndon, da kaba sdang artad ban im noh da ka jingim bathymmai; to shahshkor īa ki ‘tiensneng jong u nongsngapphla jongphi. Lada phi sngewdonkam, to phla kyllum lut īala ki pop ka jingim jongphi baroh; to kiar na ki lad jong ka pop, na ki jaka basniew, na ki lok bymman bad na kano kano baroh kaban īalam īaphi sha ka jingjot, met bad mynsiem. Katno ki bun kito ki mynsiem basngewthuh, kiba ha ka jinglongsamla jongki ki iehnoh īala ka īieng, īala ka ri, īala ki kmie ki kpa bad ki kur baieit, ki leit shong sha ki jaka kynjah, ki bam tang da ki jhur khlaw bad ki soh, tang ban lait na ka dujok! Phi pat? Ynda phi la dawa jin katno phew sien īa ka dujok da ki pop babun jongphi, phi leh aīu? To phai sha u Blei bad to dem ha ki kjat Jong-u da kaba ong: Ko Trai to khmih isynei īanga; nga kloi ban leh īa kaba Phi mon; nga la ngiah īa ka pop, namar nga la pynsngewsih bad lehbeiñ than Īaphi; to pynshitom īanga ha kane ka jingim na ka bynta ki pop babun jongnga, hynrei to pyllait īanga na ka ding bymjukut!
Ka Jingpuson bahynñiew kaba katei ka Kot Lynti Bneng ka ai pat kadei shaphang ka Bneng. Shaphang ka Bneng lathoh kumne harum: - Kumba ka jingpyrkhat īa ka dujok ka pyntriem bad pynkyiuh īangi, ka jingpyrkhat īa ka Bneng pat ka pyntngen bad pynkmen īangi; namar kane kalong ka bainong kaba u Blei u la pynkhreh na ka bynta ki mynsiem kiba īaidbeit ha ka lynti Jong-u. Ban īoh jingmut khyndiat, to khmih īa ka sahit-bneng ha ka miet basngur khriang khriang, katno ka itynnat! Don bun ki khlur baphyrnai, barit bad baheh; katba kiwei ki dang sep, kiwei pat ki dang mih kat kumba u Blei ula buh lypa. To peit īa ka sngi haba ka dang sdang mih mynstep bad ka sdang ban sep janmiet, katno ka itynnat! To peit īa ki lum ki wah, īa ki them bad ki wahduid baphyrnai ha ka jingthaba ka sngi! Peit īa ki riat bad īa ki kshaid kiba noh rymphum na klair jongki! Ka mynsiem ka dap da ka jingkmen. Pyrkhat īa kito ki jingrwai bad ki jingput jingtem basngewtynnat! Ka dohnud ka sngew kum ban kie! Hynrei aīu kine baroh kin long haba īanujor bad ka Bneng? Hangta kito ki mynsiem bala kyrkhu kin sa shlei da ka burom jong u Trai u Blei.
- Pyrkhat īa ka jingkmen jong kato ka mynsiem kaban īohrung ha Bneng; katno kan sngewkmen haba kan īakynduh īala ki kmie ki kpa, ki kur, ki lok ki jor bad ki Angel bad ki Riewkhuid ba bun byllai kiba rwai īaroh īa u Trai da ki sur baphylla! Hangta, kan sa īashem īala ka Kmie Bneng, īa ki Apostol bad ki Martir kiba la aiti īala ka jingim na ka bynta ka Balang bad u Krist. Hynrei ka jingkmen kaba khraw kan long haba kato ka mynsiem kan sa īoh ban shong hala ka khet hakhmat u Blei; kan sa klet īala ki jingkhuslai bad ki jingshitom baroh ba kala shah; ki ummat sngewsih jongka kin sa rkhiang noh bad ki jingsngewsih baroh kin sa kylla long ki jingkmen; bad u Blei Un sa long na ka bynta jongka, nadong shadong.
- Putet, ko lok, to nujor bha ba kiei kiei baroh jong kane ka pyrthei, la ki long kiba kordor katno katno ruh kim long eiei hakhmat kata ka jingtngen bad ka jingsuk kaba ngin sa īoh haba ngin don ryngkat bad u Blei. Tang da ka jingpeit-ieit Jong-u , kito ki mynsiem bala kyrkhu ha Bneng ki dap da ka jingtngen bapalat liam; bad U pyndap īa ka dohnud jongki da ka jinghun bym lah batai. Kumba ka sngi ka pynshai bad pynsyaid īa ka pyrthei, kumjuh u Blei u pynthaba īa ka Bneng baroh kawei da ka burom Jong-u bad u pyndap jingkmen īa kito baroh kiba shong hangta. U Petrus, haba u īohi īa ka burom Blei jong u Jisu halor u lum Tabor, u dap da ka jingkmen bad ka jinghun kabym lah ong shuh haduh ba u kum ong: Ko Trai, ka bha ban ngin īasah noh hangne; bad un jin da la lah shisha barabor. Katno kan sa long ka jingkmen kaba kham khraw, Namarkata, haba ngin lah ban īohi īa u Blei ym tang shikhyllipmat, hynrei junom la junom! Katno ka jingsngewthiang ba shong ryngkat bad ka Maria Theisotti, ka Kmie baieit jongngi, lem bad ki Angel bad ki Riewkhuid baroh! O shisha, ko Trai, katno kalong ka baitynnat ka īiengshong Jongphi! Namar hangta, baroh ki Angel ki īarwai īa ka burom Jongphi: Bakhuid, bakhuid, bakhuid, u Trai ki paid; Ha-u ka bor bad ka burom kin long junom la junom.
Namarkata, ko lok, to sngewshlur. Phin sa dei ban shah shitom katto katne ha kane ka pyrthei shongbasa, hynrei ka bainong jongphi ha Bneng kalong ka bakhraw. Katno phin sa sngewtngen haba phin īakynduh ha Bneng īa kito baroh kiba ieit īaphi, ki kmie ki kpa, ki kur, ki lok! Hangta phin sa pyrto īa kato ka khyllipmat ha kaba phi la iehnoh bak īa kato ka pop, īa kato ka jingpynshoi, īa kito ki lok basniew bad ki kam basniew; phin sa pyrto īa kato ka jingphla bad ki jingsneng ba phi laīoh; phin sa pyrto īa kito ki Komunion ba phi la pdiang da ka jingriewblei bad phin sa phai sha u Blei da kaba rwai īaroh bad pyndonburom Īa-u.
Phi don ban ong eiei?