Ka Jhep ha Iawmusiang ka long kawei na ki ishu kaba khraw bha ha kine ki sngi khamtam ha West Jaintia Hills District. Ka long shisha ka jinglehrain ia ka jylla Meghalaya hi baroh kawei ban iohi ba mih kum kiba kine ki kam kiba thaw jingeh ha ka imlang sahlang. Baroh kawei ka pyrthei hi kam shym la jia kumba jia ha Meghalaya namar ki lah ban pynjem (solve) ia ki jingeh kiba kum kine. Haba ianujor bad kiwei pat ki Nongbah ba khraw ha India bad ha pyrthei hi, ka Meghalaya kam pat long ei ei ha ka jingbun briew bad jingheh kata ka iew, bad katno tam ita i nongbah Jowai i long tang i point ba rit eh, pynban ia kum kane ka ishu ba rit eh ruh ka sorkar Meghalaya kam lah ban pynjem (solve).
Ka daw jong ka jingeh: Haba phai shadien shaba sdang ban mih kine ki jingeh ngim lah ban klet ia ki jingshisha ba ka Jowai kum ka Nongbah ka West Jaintia Hills District ka pyndonkam ia ka jaka jong ka District kaba don ka Mynkjai. Hynrei na ka jingleh torti bad leh khlem akor jong ki nongtrei ka Municipal Board da kaba bret pathar ia ki Jhep (niut – jaboh/garbage) ha ki rud ka surok National Highway Jowai – Dawki, teng teng pat ki khlem leit bret ha ki jaka ba dei ban bret, pynban ki shu bret pathar halor ki lum ki madan khlem da pyrkhat ia ka jingktah ia ki nongshong shnong jong kito ki thain. Kiba pli ki nongshong shnong ha kito ki thain kiba mad ia kine ki jingeh na ka jingktah ka jinglehsih jong ka Municipal bad haba kim lah shah shuh kim banse khlem da mih shakhmat ban pyrshah ia ka jingbret niut/jhep ha katei ka jaka.
Ka long ka jingshisha bad ka shonghok hi ruh ba kin pyrshah haba jia kum kane ka jinglehsih leh khlem akor jong ka Munical Board ha ki area jong ki. Haba jia kine kiei kiei, ha ka jingshisha ka bor District ne bor Municipal ka dei ban pynshitom ia kito ki nongtrei kiba leh khlemakor da kaba bret pathar ia ki jhep kumto, pynban haduh mynta ruh ym pat don kaba kum kata. Kumta, ki nongtrei ka Municipal Board kin leh kumjuh, ka mut kan iai bteng hi ban bret pathar hangno hango ruh lada ai jaka ki shnong ki thaw ne kat ha ba ka ioh jaka bret. Namarkata, mano ba lah ban shaniah ia kum kane ka jingleh? Mano hi ruh ba lah ban shah ia ka ban wan bret pathar ia ki jhep ha ki surok, ha ki lum ki pdeng? Na kata ka daw nga sngew ba ka shonghok hi bad ka dei hi ba kiwei ki shnong ki thaw, ki Elaka bad ki nongshong shnong ba kin pyrshah ia ka jingpynlong jaka bret jhep/niut hangno hangno ruh.
Ka lad ban pynduh ia ki jingeh: Haba wad ia ki lad ban pynjem ia ki jingeh ngi dei ruh ban phai sha ki daw ba pynmih ia ki jingeh, namarkata khnang ba yn lah ban pynjem ia ki jingeh, dei ban tip bad sngewthuh shuwa ia ka tynrai kaba pynlong ne pynmih ia ki jingeh. Te kumba ka jingsdang jong ka jingeh ka long na ka jingleh khlem akor ki nongtrei ka Municipal Board da ka jingbret pathar jong ki ia ki jhep kaba pynlong ia ki nongshong shnong ban ieng pyrshah ia kane ka jingleh ne rukom bret pathar ia ki jhep. Kumta, lehse ka ba lah ban tem ne pynjem ia kane ka jingeh (jhep), nga pashat ia katto katne ki mat harum:
- Ba ka Sorkar ka dei ban pynthikna bad pynbeit ia kita ki rukom bret, da kaba bret ha ka jaka ba la buh ne ba dei ban bret, bad da lehkhuid pat ha ki sawdong sawkun jong katei ka jaka. Dei ruh ban pynshitom ia kito ki nongtrei kiba leh khlemakor da kaba bret pathar ia ki jhep.
- Ka Sorkar ka dei ban pyndonkam ia ka jaka noh jhep ba rim ha Mynkjai, da kaba kan iakren sngewthuh bad kito ki shnong ba marjan kiba ju pyrshah bad pynthikna bad kular ban nym bret pathar ia ki jhep kumba leh mynshwa.
- Ka Sorkar ka dei ban tih shuwa da ka thliew kaba jylliew ha katei ka jaka ha mynkjai na ka bynta ban bret shipor ia ki jhep ba sahkut mynta, bad ha ka juh ka por ruh ka sorkar ka dei ban trei kyrkieh ia ka jingker ia ka jaka bret niut/jhep khnang ban ym saphret ki niut.
- Ka sorkar ka dei ban pyndonkam da ki kor ka juk mynta ban thang ia baroh ki jhep ha katei ka jaka da kaba kan thung ruh katto katne ngut ki nongtrei ba thikna ki ban trei pynkhuid bad thang ia ki jhep man ka sngi. Lada phai sha ki khubor ba mih ha kine ki sngi ba la dep, ngi iohi ba wat ki Cement Factories ki lah ban thang ia ki jhep wat ia kiba la wallam na bar jylla ruh. Te kan eh aiu ia ka sorkar lei ban leh khambha.
Ia kane ka sorkar ka lah ban leh lada ka don ka mon, te lada ka ai daw bym don ka pisa ne fund – kumno pat ka lah ban thied bun tylli ki jaka thymmai? Kumba ka long mynta ka la dep ban thied bun tylli ki jaka thymmai, namarkata ka pynishai ba ka sorkar ka don byllai ka pisa, hynrei sah sa tang lada ka don ka mon.
- Kawei pat na ka bynta ki nongshong shnong ka Shnong Jowai, ki dei ban pyndonkam hi ia ka jingthang jhep ha la iing na ka bynta kito kiba long ban thang, hynrei na ka bynta kiba pyut ruh ki pynlong ia ki kum ka sboh – kum ia ka ban thung syntiew, jhur etc. Te lada baroh ki thliew iing ki ia thang hi ia ki jhep kan nym mih than kata ka jingeh ba iadei bad ki jhep.
Te, kine ki long tang ki jingiohi bad ki jingaijingmut sha ka sorkar na ka bynta ban tem ia ki jingeh kiba mih na ka jhep ha Iawmusiang Jowai.
Bah El.
Dated Jowai.
Phi don ban ong eiei?