Da u Ex.Rev.K.Langrin, Seiñduli, West Khasi Hills District.
Paralok, balei ngam ong, “Ko para bangeit”, kumba ong kiwei namar nga artatien ioh ka jingngeit jong phi kam iadei bad ka jingngeit jong nga. Wat ia katei ba nga ong, “Kham bha ban kyllut ban ia kaba iohsngew”, lehse don bun kiba sngew pyrshah. Ym leilei lada don kiba pyrshah ruh.
Ka long shisha ka jingduhnong ia u briew uba kyllut namar um iohsngew aiu ba ki briew ki ia kren. Hynrei ha kawei pat ka liang ka long ka jingkyrkhu ia u briew uba kyllut. To ngin ia peit ia ka jingpynshisha kumne:
La don uwei u khynnah skul uba la leit kylli jingkylli ia la u nonghikai uba la tymmen bad uba la shongthait. Uta u khynnah u la ong, “Ko nonghikai, ngan leh kumno ba ngan long u nongjop?” Uta u nonghikai u la ong ia u khynnah, “Ko khun, shuwa ba ngan iathuh ia phi, phin leh kumno ba phin long u nongjop, to khie leit shwa sha lum jingtep. Ynda phi la poi ha lum jingtep, kaba nyngkong ba phi dei ban leh ka long ba phin iaroh ia kiba iap baroh, sa sngap bha kin ong kumno ia phi. Ynda la dep ia kata sdang sa ban kren beiñ ia kito baroh kiba don ha jingtep. Ap shiphang kin pynphai ktien kumno. Ynda la dep ia kita baroh sa wan iathuh ia nga.”
Uta u khynnah u la leit bran sha lum jingtep. Ynda la poi ha lum jingtep u la sdang shuwa ban iaroh. U la tba bad syrpai ia ka diengphna banyngkong bad u la ong kumne,”Ani bah, phi te ha ka por ba phi dangim phi long u briew uba bha, uba hok, uba khuid.” U la ap shiphang ban ioh ia ka jubab hynrei uta uba iap u khlem kren wat shi kyntien ruh. U leit sa ha uba ar, uba lai ter ter haduh ban da dep lut hynrei ym don wat uwei ruh uba kren.
Nangta u la sdang sa ban kren beiñ. U leit kynjat da ka kjat ia ka diengphna banyngkong, u da ong, “Balei me thiah hangne, khun ka bieit. Ha ka por ba me dang im ym dei ba me tuh, thok, klim, pyniap briew? To ai me ka jubab, hato mem long shisha kumta?” Hynrei uta uba iap u khlem pynphai wat tang shi kyntien ruh. Nangta u la leit sa ha uba ar, uba lai bad ter ter haduh uba khatduh. Hynrei ym don wat uwei ruh uba la pynphai ktien.
Hadien ba u la dep leh ia kita baroh, u khynnah u la leit iakynduh biang ia u nonghikai tymmen. U la ong, “Sir, nga la leh katkum ka jingbthah jong phi. Nga la leit sha lum jingtep, nga la iaroh ia baroh ki riewiap hynrei ym don ba kren, nga la kren beiñ ia ki baroh hynrei ym don wat tang uwei ruh uba la pynphai ktien.”
Uta u nonghikai da ka jingphuh samrkhie u la ong, “Khun, mynta ngan jubab noh ia kato ka jingkylli jong phi ba kumno phin leh khnang ban long nongjop. Kaba kongsan eh, khnang ba phin ioh ia ka jingjop phi dei ban long uba kyllut. Kito kiba iap ha lum jingtep balei kim ia ai nia bad phi, namar ki long kiba la kyllut. Haba phi iaroh ia ki kim sngew sarong, haba phi kren bein ruh kim sngewrem. Kumta khun lada phi kwah ban long nongjop, kynmaw ba haba ki briew ki iaroh ia phi phi wat khyllew, wat sngew sarong. Lada ki briew ki kren beiñ ruh phi wat sngewsih, wat sngewrem bad wat kynran dien. Sdang naduh mynta ba phin long uba kyllut. Wat sngap ia kiba iaroh bad wat sngap ia kiba kren beiñ ne kynthoh sniew. Lada phi lah ban leh kumta, thikna U Blei un sa iarap ia phi bad phin long u nongjop.”
Ka jinghikai jong u nonghikai tymmen ia u khynnah to ai ba kan long ka jinghikai ia kane ka juk kwah burom, ka juk bam jakhluit bad ka juk sngewrem- lada dei ia ki khynnah, ki samla bad ki tymmen. Shah ia nga ba ngan ai nuksa tang ia ki arngut ki khynnah skul jong nga ha Mawthengkut kiba nga la ioh hikai ha ki snem 1982 haduh 86. Uwei u dei u khynnah uba stad, uba la ioh jingiaroh shibun na ki briew. Uta u khynnah namar ba u pynsngap ia ka jingiaroh jong ki briew, u la sngew sarong. Ka jingsarong jong u ka la ialam ia u sha patta kyiad. Sa uwei pat u dei u khynnah u bym da stad kum ki para khynnah. Ki briew ki la kren beiñ ia u. Hynrei uta u khynnah um patiaw ia ka jingkren beiñ kiwei. Thop u minot ia ki kot man ka sngi. Uta u khynnah mynta u la ioh ia ka kyrdan PhD.
Kane ka long ka jinghikai ia baroh, la ki nongialehkai phutbol, ki nongrwai, ki nongiathuhkhana ha jingiaseng…lada ki kwah shisha ban long nongjop, kim dei ban sngap ia kiba iaroh bad ia kiba kren beiñ. Namar kita kiba iaroh da leilei kim lah ban iarap ia ngi, bad kita kiba kren beiñ ruh kim lah ban pynduhnong ia ngi. Haba ngi leh ia kano kano ka kam ngi dei ban ïeng rangbah jwaiñ khlem kyrtiang sha kamon ne kadiang.
Ïa nga ruh haba nga pynlut por ia ka lockdown ha kaba thoh article, don kiba iaroh bad don ruh kiba kren beiñ bad kynthoh sniew. Don leilei kiba long kum uto u ksew ba thiah ha u skum kba. Ïalade um bam hynrei ynda iohi ia u masi ba u bam skum kba u byrngem. Phi kiba iaroh to iaroh, phi kiba kren beiñ to minot ha ka jingkren beiñ. Nga te ngam iohnong bad ngam duhnong eiei. Ngam sngewphylla, namar wat ia u Conrad Sangma bad ia u Modi ruh don bun kiba kren beiñ. Wat ia U Jisu ruh kham bun kiba kren beiñ ban ia kiba iaroh. Kaba donkam eh ka long- ban long uba kyllut, lada ki iaroh ne ki beiñ.
Sa mih ki jingiapait ha ki longïing longsem, ki shnong ki thaw, haduh ka jingiapyniap ki lah ban don bun ki daw. Tangba kawei na kita, dei namar ba ngim pat lah ban long kiba kyllut. Ki don ki paralok jong ngi kiba kylla long kum uto u myrsiang uba la leit ban pynshoi pynshad ia u khla bad u sniang haduh ba baroh arngut ki la iap ha ka jingialeh. Nga sngewtynnad ia ka jingong jong ki riewstad, “A blind wife and a deaf husband make a happy home.”
Phi don ban ong eiei?