Philip Marwein
Ka National Register of Citizens ne NRC ka dei ka dulir lane ka Bui ha kaba la kyntiew ia baroh ki kyrteng,ka rta,ki jaka shong jaka sah, ki kyrteng jong ki kmie ki kpa bad kiwei kiwei ki jnit ki jnat jong ki nongshongshnong jong ka Ri. Ki mynder kim ioh ioh jaka ha kane ka Bui (register) kaba dei ka dulir jong ka Ri.
Kawei pa kawei ka Ri ka donkam ban don ia kane ka Register ne ka dulir ban tip kino kiba dei kai nongshongshnong, katno ngut ki don, ban ai ia ka hok jong ki nongsongshnong bad kumno ban plan na ka bynta ka bha ka miat jong ki. Ki mynder kim don hok satia ban ioh ia ki kabu bad ki hok kumba dei ban ioh ki nongshongshnong (ia ka hok jong ki khun ym lah ban ai sha kiwei ki bym dei). Ha ka jingshisha, ha Ri India, manla kawei pa kawei ka jylla ka la dei ban don la ka jong ka NRC hynrei, bun na ki jylla kim don ia ka NRC kaba thik pa thik haduh kine ki sngi bad bun bah na ki ruh kim don NRC. Lehse ka NRC kaba la don mynshuwa ka dei ha ka snem 1951.
Dei ha Assam ba la pynkhih ia ka sorkar India ba dei ban don noh da ka NRC kaba bathymmai (ym dei shuh kaba 1951), kaba paka bad ia ki khlieh briew kiba dei ban rung ha kane ka NRC dei tang kito kiba shong ha Assam ha lane shuwa ia ka 24 tarik u Lber, 1971.
Ki briew ki ban ioh rung ha kane ka NRC ruh ki dei kiba biang bha ki dulir nadong shadong ban pynsabut ia ka jinglong traishnong jong ki. Ki bymbiang dulir kim ioh rung kyrteng ha kane ka NRC. Ka daw jong kane baroh ka long ba ha Assam la syrtap da ki poi-ei mynder na Bangladesh, Nepal, Mynmar bad na kiwei ki Ri ba marjan haduh ba ki traishnong trai muluk ka Assam kiba naduh hyndai hynthai ki la shah tap lin ha kane ka umsaw. O, ka long kaba shyrkhei kumba la jia ha Tripura.
Dei halor kane ka mat kaba kongsan ba ka la don ka jingiakhih kaba jur ha Assam ba la lam khmat da ka kynhun samla pule Assam Students” Union (AASU) hynriew snem kyntih. Kane ka jingiakhih mynder ka la saw baroh kawei ka North East, khamtam ha Meghalaya, ha kaba ki la don kingiap briew bad kiba la mynsaw ruh la bun bah haduh ka snem 1979 ter ter. Dei ha ka 18/11/1980 ba kane ka Seng AASU ka la ai ia ka Memorandum sha ka sorkar India ba ka dei ban leh noh da ka NRC kaba thmmai. La ai lang ia kane ka Memorandum sha ka sorkar Assam ba kan shim khia bad ka sorkar India. Hynrei kim patiaw ia kane ka jingdawa. Hadien, ia kane ka jingdawa la rah biang sha ka sorkar NDA ha Delhi ha ka 17/11/1999 da ka AASU hi. Ha kane ka sien la iakynduh hapdeg ka AASU, ka sorkar India bad ka sorkar Assam. Ka sorkar India ka la mynjur ban pynthymmai ia ka NRC hynrei hangne ruh ka la shu jah noh khlem ioh sdang ei ei. Dei tad ha ka 5/5/2005 ha ka jingiakynduh jong ka AASU, ka sorkar India bad ka sorkar Assam ba la pyniaid da u Dr. man Mohan Singh ba la iamynjur ban sdang noh ia ka NRC ha u Nailur (Sept) 2007. Hynrei katta ruh khlem leh katno katno ia ka NRC kumba la iakut.
Dei tang ha ka snem 2010 ba la pyrshang leh ia ka NRC ha ki ar tylli ki jaka, ha Chaygoan bad ha Barpeta hynrei, namarba la mih ka jingkhluit kaba jur ha Barpeta ba u Chief Minister, Tarun Gogoi, u la phah sangeh noh mar dor ia ka NRC. Lah ban pynkynmaw hangne ba ka Barpeta District ka dei kawei na ki jaka ba la rben palat ki mynder Ri, khamtam kiba na Bangladesh. Hadien kane ia ka NRC la set oh khop khlem lah ban iaid shakhmat.
Kaba la pynkhih bad pynkhie im ia ka NRC ka dei ka Seng Trei monsngewbha ba la khot ka Assam Public Works (APW). Kane ka seng ka la ai tbak da ka Mokutduma (Public Interest Litigation) sha Supreme Court. Ha kane ka PIL ka seng ka la kyrpad ia ka Kashari ba hakhliehduh jong ka Ri ba dei ban kren shai balei ka Kashari, ka sorkar India bad ka sorkar jylla Assam ki shah ba ki 41 lakh ngut ki mynder Ri ki ioh rung kyrteng ban thep-vote ha ka jylla Assam. Halor kane ka Supreme Court (SC) ka la ther kylla ia ka sorkar India bad ia ka sorkar Assam halor kane bad ki la ai daw ba ia ka NRC dang prshang ban leh bad ia ki kyrteng jong kine ki 41 lakh ki poi-ei yn weng noh na ki Electoral Roll jong ka Assam haba la leh ia ka NRC. Ka AASU ruh ka la kylla mamla lang ha kane ka mokutduma (PIL) kum kawei ka Nongmudui. Ka SC ka la hukum ia ka sorkar India bad ka sorkar jylla Assam ha ka snem 2013 ba dei ban leh noh shaid shaid ia ka NRC khlem da pynslem shuh. Hynrei la katta ruh ia kane ka NRC la ioh ban pynkhreh tad ha ka 2014 bad la ioh sdang tang ha ka snem 2015 da kaba buh ba ka tarik bakhatduh ba kan biang nadong shadong kan long ha ka 31.12.2017 ia ka bynta kaba nyngkong hynrei ka bynta kaba ar bad kaba khatduh jong ka NRC ka la long tad ha ka 30/7/2018, ha kaba 40.07 lakh ki briew kim shym la ioh rung kyrteng ha kane ka NRC. kane ka la pynmih ia ka jingiathnum kaba jur, khamtam kito ki seng sainhima kiba iashah mynder bad kiwei kiba jah kyrteng. Kiba la ioh rung kyrteng ha kane ka NRC ba la pynmih ki dei 2.89 klur ngut ki briew.
Namarba la jur ka jingiathnum halor kane ka jingjah kyrteng ki biew, ka SC ka la rai ban pynjanai shuh shuh ia kane ka NRC ba la dep pynmih bad ban bishar bniah sa shisien ia kane ka NRC da kaba bthah ia ka ophis jong u Registrar of Citizens jong ka India bad kumjuh ruh ia ka sorkar India bad sorkar Assam ban khmih bha ba kito kiba dei hok ki nongshongshnong kin ioh ban rung kyrteng ha kane ka dulir. Ka daw ba bun kim ioh rung kyrteng ha kane ka long ba kim don dulir ban pynsabut ia ka jinglong trai shnong bad don ruh ki dulir kim biang ban pynshisha ia ka jinglong trai shong jong ka India. Ki la don ruh sa kiwei ki jingeh ba ia ki dulir ba ai ki briew sorkar jong ki jylla ba kine ki briew ki wan buhai shnong ha Assam kim shym la pynshisha. Ki la don ruh ki khep ba ia ki dulir ba la ai la kum pynjah da kito ki nongtrei kiba dei leh ia ka NRC.
Namarba ka dei ka SC kaba hukum ia kane ka NRC bad kaba bud-dien bha ia ka jingpynkhreh pynkhrum ia kane ka NRC, ka la dep bthah ia kito ki bym ioh rung kyrteng ba ki dei ban ujor bad ban shim ia ki application Form (kot) pynrung kyrteng ha kane ka NRC da kaba pynbiang ia ki dulir ban pynsabut ia ka jinglong traishnong jong ki shuwa ka 24.3.1971. Ia ka por ba la buh ban apply ka long naduh 30/8/18 haduh 28/10/18 bad ban bishar ia kito application ban ioh rung kyrteng ka long naduh ka 15/12/18 ter ter. Ki Nongbishar jong ka SC kiba dei khmih bad bud-dien bniah ia ki kam baroh halor kane ka NRC ki dei u Justice Ranjan Gogoi bad u Justice R.F Nariman.