Dominic Stadlin Wankhar
Lada ngi pyn kylla ia kitei ki ktien sha ka kyntien phareng, ka mut ‘Goals and Aspirations’ ka thong bad ka jingangnud. Tangba kaei ka thong ha kine ki 50 tylli ki snem ngi kum ka Jylla, kum ka Jaidbynriew bad khamtam eh kum ka imlang-sahlang ngi don lane ngi la ju buh? Hato ngi la ju puson ia kum kine? Balei ngi sahdien haka rukom pyrkhat pyrdain lane haka jing kiew ban ia ujor bad kiwei ki Jaidbynriew lane kiwei ki imlang-sahlang? Kawei ka mat kaba ngan kdew hangne kat kum ka jingtip, jingpule bad jingiohi jong nga ka dei, ba watla ngi la nang la stad hynrei ka jingshemphang ka dang duna lada ngi peit naduh ka imlang-sahlang ne sha ki kam politics lane ki kam shnong bad lehse haka kam iing kam sem ruh?
Ngim lah ban iaishah iaka jing shisha kaba mih na shyntur kiwei iaka jinglong jingman ka Jaidbynriew. Namar dei na kane ka rukom pyrkhat pyrdain jong ngi iwei pa iwei, ba ngim ju kwah ban plie iaki jingkhang iit jong ka jabieng ban pdiang ia kaba dei wat lada ka dei ruh ka ban ktah ia ka mynta, hynrei ka jing wanrah pat iaka jing bha iaka lashai ka lawei. Mynta ka juk kaba ngi im, ym don shuh ka jing sngewjan, ka jing sngew ieid lane ka jing iajuh kum kito ki phew snem mynshwa ba nga la ju iohi. Mynta ngi la bun ba iabud tynneng ka jinglong ‘Individualistic’, lane ka pyrkhat shimet. Ha ki por mynshwa, ngi dang ia iaid ia kap shylliang iing ban kylli, ban ia shongkai ia kynduh, ia kren bad iarap haki khep ba shem jingeh, ka don kata kaba ki ong ‘social togetherness’, phewse mynta ngi lah long da kawei ka jinglong. Dei kane kaba pynjot iaka jingiatylli, ka jingiajan bad ka jing ieid kum kawei ka Jaidbynriew. Mynta, kito kiba nang kiew nang riewspah, katba sha trai kito ba nang kyrduh nang kutlad, namar ba ngi la iabeh iaka por, iaka spah kum ban ngin kit sha bneng. Ngi iabeh iaka kyrdan, ka burom khnang ba kiwei ki pyndem bad kane ka long kaei kaei kaba bakla.
Ngim sngewthuh shuh ka ktien ka akor bad ki kyntien ba jem bad kumba ki ong ki riewstad ka ktien ka long kaba thiang bad ka long ruh kaba thar, ka dei ka jingshisha. Ki khynnah mynta khamtam ki samla nga i sangsot ba ka lawei ka sdien ha u tyllai jong ka jing artatien suda lada ki phai sha la iing la sem, lada ki phai sha kiwei kiba iohlad ne lada ki phai khmat ruh sha ka Sorkar. Namar kata kum ka imlang-sahlang kine ki dei ki nuksa kumba la kdew haneng, ba lada ki thong ki bun ryngkat ki jingangnud, sngewsih pat ba ngim shem lah ban pynurlong ia kita te ka wanrah ka jingeh kaba khraw bha haki jingmut jing pyrkhat jong kine ki ba dang khie dang san ka don hapdeng ka jing khuslai. Ka imlang-sahlang dei ban don ka thong ba ngin wad lad kumno ban kyrsiew thiah ia ki briew jong ngi naka jing jaituh, naka ka jing lyngkar, ka jingsarong, ka jing pyrkhat shimet bad ka jing khein bein ia u ne ka para marjan. Kum ka imlang-sahlang, ngi dei ban don ka thong ban kumno yn kyntiew iaka longiing longsem kaba dei ka matti ka tynrai jong uwei pa uwei u briew jong u paid Hynniewtrep, ba bunsien ki longiing longsem haba ki don sa kumm kano eh ka thong hynrei haba ym don jingsuk ka jingangnud ki khun ki kti jong ki ka poi sha kaba eh.
Ngi donkam ba ngin tip iaka akor ka burom lada para khynnah, para samla bad para rangbah. U khynnah ym dei ban khein beij ialade tang namar u dang khynnah tangba u dei ban nang lymba ki nuksa ba bha ryngkat ka lynti ba pyni u samla, kumjuh u samla ym dei ban khein u tip lut ne sarong tang namar ba dang samla haba kut u hap ban ia syllok bad kiba lah san lah rangbah, namar u rangbah ula iaid u la iohi ia u bnai bad ki khlur shwa ban kha iaka pateng u samla. Ka jing ong mynne ba ngi dei ban don ka thong ryngkat bad ki jingangnud kan dei lymba ka ka jing iasyllok ka jing iashem lang ia kito kiba don ka jingmut ban kyntiew ia kiwei. Kaba ktah eh mynta ka dei ka jing bym iohkam iohjam ki samla kynthei bad shynrang haka Nongbah Shillong wat sha ki thain nongkyndong. Kiba bun kiba na ki thain nongkyndong ki wan phet ban wad kam sha ka Nongbah haduh teng teng la isynei ia kito kiba la don ka jingtbit ban trei kim iohlad. Ka jinkylli ka long, balei bad kaei ka daw ba ngim lah ban aikam, lane pynmih ki kam naka bynta ki samla ka Ri?
Kaba nga la lap bad peit pyrman bha ka dei ba ba kane ka phang ba ki jingpule ba pule ki khun samla lymba kita ki ‘Traditional Courses’ kam don jing dawa haki kam bapher bapher bad ka juk lane kat kum ka jing donkam kita ba ai kam lane kiba khot trei. Kaba ar ka long, bun kita ba lah ‘Graduate’ hynrei kim long ‘employable’ kaba mut kim don ka kyrdan ba iahap bad kato ka jait kam kumba la buh ka tnat treikam, lane ki kompany ‘corporates’. Kaba lai, ka jing pynsyrwa ei ka Sorkar, haba nga ong ‘sorkar’ nga kdew ia kito kiba ngi la jied ba shong hapoh Assembly lane ka Dorbar ThawAin ka Jylla ba kim pyrkhat jngai. Haba nga ong ‘sorkar’ kaba mut kine ki MLA ne MDC ba shong synshar kim pyrwa eiei ia ka jinglut jing duhnong ka Jylla ka mad, kim don polisi ban thaw lane ban thaw lad, bad bunsien ki san tylli ki snem ki shu kut tang haka jing kynad bad jing bymhun. Lem kumta ki lah dei ban tehlakam ka jingthung kam beain kaba jia ha manla ki tnat bad ka jingthung kam kum kita ki ‘political appointment’ ba ki ai iaki briew lajong haba uba bun u ia shong khlem kam. Ka daw ruh ka jing shyrkhei iaka jing bam tuh iaka khajna sorkar ia kaba ngi lah ban pynkha bun tylli ki ‘posts’ bad ki kam bapher bapher katkum ka kyrdan pule. Phewse, ngim sngewthuh balei ngin shu iohsngew tang ka jing duhnong kylleng kylleng. Shaei kata ka jingong ‘Jaidbynriew kaba tip briew tip Blei’ lane ruh ka ‘Jingiatip lem kum ka imlang-sahlang’? Nga tharai ngin hap ia puson bha balei ngi hiar arsut haka jinglong-jingman bad kaei ka nuksa ba ngin ai ia ka pateng ban pynurlong iaka thong ba bad ka jingangnud ka Jaidbynriew.
Phi don ban ong eiei?