Ka thoh ka tar bad ka grammar jong U Khasi Pnar, kan sa troin bad duh noh ha kawei ka sngi

KA THOH KA TAR BAD KA GRAMMAR JONG U KHASI-PNAR

KAN SA TROIN BAD KAN SA DUH SA DAM NOH HA KAWEI KA SNGI.

Balei la ong kumta?

Ha kane ka pateng bynriew (generation) ba mynta, ki khun samla bad khun khynnah jongka ri ki la pynmlien ban thoh shiteng kynnoh (short form) lut iakino kino ki kyntien haba ki thoh lyngba ki electronic mail, electronic message, whatsapp, facebook, bad bun bah kiwei pat.

Nuksa:

Para nongshong shnong : pra nngshng shnng

Phi long kumno? Khlaiñ em? : f lng kmno? Khlñ m? (u ‘f’ um don haki alphabet Khasi)

Leit sha Jingiaseng : lt sh jiasng

Ka akor ka burom : k akr k burm

Ngim dei ban klet bieij : ngm di bn klt bj

Ngi dei ban kheiñkor laka tynrai : ng di bn khnkr l k tnry (bun bah kiwei kiwei).

Kane ka rukom thoh, hakawei ka sngi kan sa ialam bakla bad kan pynklet ia ka rukom thoh ne ka rukom spel dak ba shisha bad haka pateng ki khun ki ksiew jongngi, ki dak thoh khasi bad ki rukom spel dak ba kat kum ka krammar ba ngi pyndonkam mynta, ka-lah-ban-long ba kin sa duh sa dam noh. Dei hangne imat ba ka khana hyndai ka ong ba u Khasi u la shu nguid noh ia ka kot haba wan ka umsaw bad ka jingshlei jongki wah. Kiwei ki jaidbynriew ki ieij ki burom bad ki tyngkai ia la ka tynrai. U dkhar, la ong kata ka jingiathuh khana hyndai, ba u buh/teh ia ka kot ha khlieh bad u da tap da ka tapmoh bad u sa jngi sha shiliang jongka wah. Ynda poi ha shiliang wah u sa sei iaka kot bad u sa pule biang.

Katba ha u jongngi pat, ynda poi sha shiliang wah, um don shuh ia kata ka kot ban pule ne ban hikai iala ki khun bad ia ki pateng ban wan. Kumta kim don dak thoh shuh bad haka snem 1831 la wan u dkhar Bengali na West Bengal ba kyrteng u Krishna Chandra Paul (K.C.Paul), u Missionary ka Serampore Mission ban hikai thoh dak ia ki Khasi haki ktien Shella, da ki dak Bangla bad ula pynmih ruh kawei ka kot ha kata ka por; pynban ymdon ba nang ban pule iaka bad kala long lehnohei.

Kata ka kot haka ktien khasi (ktien Shella) daki dak Bangla, la ong I Rev. Dr. O.L.Snaitang, ka kyrteng jongka ka long ka “Khasi New Testament”. Ka dang don haduh mynta ha kawei ka Library jong kawei ka Theology College, ha Kolkata, ka Carey Library, Serampore. {Dei ha katei hi ka snem 1831, daka jingtrei u Bengali, la ithuh syndon iaka ktien Khasi kum ka Modern Indian Language (MIL)}. Ko ki para ri para jaidbynriew baroh, to kylli hi ia lade, hato ngi dang dei ban duh noh sa shisien pat ia kane ka grammar bad ka rukom thoh dak jongngi mynta? Bun naki bala nang la stad ruh, namar ka jingbeh iaka por imat ne tip ka dei ka jingjaituh aiu (negligence ne ignorance) kim sngewthuh satia ba kila kum pynbud lem kumba leh kito ki bym pat nang bad ki bym pat tip shisha ban spel dak bha (da kaba burom ia kito kiba khlem leitskul bha pynban kila pyrshang ban thoh katba ki lah watla teng teng ka lait hangne hangtai: To U Blei Un iarap – Un kyrkhu iaki).

Nga kyntu iaphi, namar kata, haba phi thoh mesej (message) ne thoh email ne thoh kano kano ka jingthoh ruh kynmaw ban da spel dak bha, thoh pura thoh bha kat kumba dei ban thoh. Namar lymda ngi leh kumta kan long pynban ka jingiuhroit iaka thoh ka tar ka jongngi hi kumba iuh ki laiphew jaid mrad iaka tungtoh (tungrymbai) jong ka ksew haka iew luri-lura bad kan long kumba ngi beiñ ngi kynshi (insult) hi da lade ia lade. Ka long ka jingbeiñ iaki nonghikai jongphi bad ruh ka jingiuhroit ia ka jinghikai ba phi la ioh naki nonghikai bad ki skul ba phi la leit. Pyrkhat ka lawei ki khun ki kti jongngi bad ka pateng ban wan, kin leh kin long kumno lada ngi hi kiba la tip la nang, ngi lyndet pyrshah ia kaba dei ka jingshisha.

---

Shri. B.Chesterfield Suja,

Madan Laban, Shillong, the 2nd June, 2020