Leba Lamin
Ka synshar Khadar ka dei kaei kaei kaba la saiñdur kyrpang da u Blei kynrad Nongbuh Nongthaw naduh ka por ba sdang jong kane ka pyrthei. Lada ngi pule na ka ktien ka jong u Blei naduh ka kitab Genesis, kitab Exodus, bad ka kitab Deuteronomy, ka shithi u Paul sha ki kolosai shithi u Paul sha ki Timothy ter ter haduh ka kitab jing pynpaw ngi iohi ba ka ktien ka jong u Blei ka kren shaphang ka synshar ka Khadar kaba hok, ka bishar kaba beit ka bym kynriang ka synshar khadar kaba khuid kaba beit ka synshar khadar kaba hok ka bym kynriang. Ka politics kam dei kaba sniew kam dei hi ruh kaba jakhlia kumba la pyn sngewthuh bakla da kiba bun bah ki briew kiba kwah bad rhah bor palat tang ban ioh ban don ha ka bor ban synshar bym hok namar ban kamai spah ha ka lynti ka bym dei.
Kumba lah ong sha khmat ba ka politics kam dei kaba jakhlia hynrei la pyn sniew dur noh da kita ki Briew kiba lah don lupa kata ka jingmut jingpyrkhat kaba sniew bad ka dohnud ba kynriang bad bym hok jong ki bad dei lyngba kine ki jait Briew ynda ki lah ioh ban suh thied bad ioh bynta ban rung ne don ha ka synshar Khadar ki pyn sniew dur noh ia ka synshar ka Khadar ymdei ka politics kaba pyn sniew ia u Briew hynrei dei ki Briew kiba arsap ki bym sheptieng ia u Blei ki Briew kiba kynriang ka jingmut jingpyrkhat kiba pyn sniew dur ia ka synshar ka Khadar ynda ki lah ioh ban shimti ia ka bor synshar ki sa pynkynriang lut ia kiei kiei baroh.
Ngi iohi ha kine ki sngi bad ki por kiba lah leit noh ruh la hikai bad ialam bakla ia ka jaitbynriew Hynñiewtrep jong ngi khmatam eh ha ka por election da ka lynti ka bym dei la ialam bakla ia ki samla jong ka Ri da kaba pyn biej pyn bang da kaba Sam pisa ei sam kyiad ei ki pyn buaid ia ki samla ba ieit jong ngi da kito ki briew kiba khwan myntoi shimet kim salia wat lada ki tip ba ki samla jong ngi kin jot, ka imlang sahlang kan jot, ki long ïing long sem kin jot kin pra namar ka politics jong ki kam dei kat kum ka mon ne kat kum ka jing kwah jong u Blei. Ki pyllong ia ka synshar khadar kum ka tamasa ( festival ) ki pyn shad pyn kmen ia ki paidbah da ki jing dih pyn buaid haduh ba ki samla bapli kim sngewthuh shuh ia ka raiñ ka rem ka akor ka burom. Haoid ngi dei ban ia shad ia kmen haba ngi ioh ia ka jing jop hynrei ngin leh da ka jing tip briew tip Blei da ka Akor ka burom.
Ka politics kam dei ka tamasa ne ka rong phong pyrthei ka politics ka dei ka kam iap kam im jong ka Ri ka jaitbynriew kam dei ka kam kai ka dei kaba ngi hap ban da pyrkhat janai bha ha shwa ba ngin rai ban jied ia ki Nongsynshar. La sakhi ruh ba ha kane ka Ri khasi ba ieit jong ngi ka lah ngat ha kata ka apot jong ka jing don ka bamsap ka bam pong kaba lah i shyrkhei ban peit ne ban sngap ruh ha kaba lada ngi phai biang sha ka ktien ka jong u Blei ngi iohi ba la thoh ba u Blei um sngewtynnat ba kita ki Nongsynshar kin bam sap bam pong bad lada ngi pule na ka ktien ka jong u Blei na ka kitab Exodus lynnong kaba 18:21 kaba Ong kumne ‘Nangta pat to jied napdeng ki paidbah ki briew kiba tbit bad kiba tieng Blei, kiba lah ban shaniah ki ban ym bamsap buh da kine ki briew halor ki paidbah ban synshar ia ki Hajar bad ki spah ia ki san phew bad ki Shi phew.
Kane ka dei ka Ri kaba la kyrkhu kyrpang da u Blei kynrad Nongbuh Nongthaw ngi don lut ia kiei kiei baroh kiba la ai sngewbha da u trai u Blei naduh ka spah mariang haduh ki mar poh khyndew u la ai ha ngi, naduh ki Riew Rang Bah kiba stad kiba shemphang bad u Blei u kwah ba ma ngi ngin synshar hi halor kine kiei kiei baroh kat kum ka mon bad ka jing kwah ki jong u. Hynrei ngi iohi ba kata ka hok long trai man trai ka lah sdang pyn ban ban syntuid noh Sha kiwei pat ki Briew kiba lah ap lupa kmang a lano kin ioh ka lad ban knieh noh ia kane ka synshar ka Khadar na ka kti jong ngi. Ka khaii ka pateng ngi lah duh lah knieh noh da ki nongwei ia kane ka spah na kane ka Ri baieit jong ngi ngin phai sha ka khaii pateng la ka dei ha iew duh ne ha khyndai lad la long trai da ki nongwei ki bym dei ki trai ri ki trai muluk bad kaba ma mynta ki pyrshang ban knieh noh wat ia ka synshar khadar na ka kti jong ngi. Ngi dei ban tip ba u Blei um sngewtynnat lada ngi ailad ba kine kiei kiei baroh kiba u la kyrkhu bad ai kyrpang na bynta jong ngi kan syntuid noh Sha kiwei pat namar u Blei u kwah ba ngin synshar hi ia kane ka Ri baieit jong ngi da la u jong u doh u snam khasi lajong namar ba kane ka dei ka Ri jong ngi. Haoid ngi dei ban burom ia ki para Briew kiba shong basah lang bad ngi hangne kiba lah shong da kiba bun tylli ki snem hynrei ngim dei pat ban ia pein ia ka hok long trai man trai jong ngi ba kan ym buh jing eh ia katai ka lawei ka ban sa wan. Lada ngi phai sha ka ktien ka jong u Blei na ka kitab Dewteronomi ka lynnong kaba 16:15 kaba ong kumne ‘Phi lah keiñ ban thung Syiem halor jong phi ia u ta uba u Trai u Blei jong phi un jied. Phin thung Syiem halor jong phi Da uwei u para jait jong phi hi phim lah ban thung halor jong phi Da u mynder u bym dei u hynmen u para jong phi. U Blei lyngba u Moses u la Maham ia ki Nongsynshar jong ki khun Israel me wat ym pyn kynriang ia ka jing bishar hynrei ngi iohi ha kine ki sngi ka don ka jing kynriang kaba shyrkhei ha ki Nongsynshar jong ngi u Blei u ong wat niew shiliang khmat iano iano la ka dei ia uba duk ne uba riew spah la ka dei ia uba Duna jingshem phang bad uba shemphang hapdeng uba biej bad uba stad ka dei ban long kumjuh ka rukom synshar. U Blei u ong wat bamsap namar ka bamsap ka pyn matlah noh ia ka khmat jong kiba stad, bad ka pyn hiar dor ia ka ktien kiba hok bad tang ia ka hok bad ka hok myn shakri.
Ngi iohi keiñ ia kita ki Nongsynshar jong ngi mynta ki matlah namar ka bamsap ngi iohi ba ki khun samla jong ngi kiba wad kam wad kam mynta kiba mareh kam pulit kito kiba thep kam ha ki tnat sorkar bapher bapher, tangba ha por ba ioh,ioh da uba bud nadien jong u to uba mareh na khmat uba poi nyngkong ha ka por ba mareh kam pulit um shah khot interview shah khot pyn ban da uba poi khatduh uba poi nyngkong u hap shong ing. Hato kane kam dei ka jingmatlah jong ki Nongsynshar namar la jur eh ka bamsap ki la pyn kynriang lut ia ka synshar ka Khadar namar kata U Blei um kwah kaba kum kane ka synshar ka Khadar kan don ha kane ka Ri ka jong ngi. Namar lada ngi pule na ka ktien ka jong u Blei na ka kitab Dewteronomi na ka lynnong kaba 16:19 bad ka dkhot kaba 20 kaba ong kumne phim dei ban bishar bym hok phim dei ban leh shiliang phim dei ban bamsap,na ka jing bamsap ka pynmatlah ia ka Khmat uba stad, bad ka pyn noh shiliang ia ka kam jong uba hok. Ïa ka hok bad tang ia hok phi dei ban bud,ba phin dup im bad ba phin dup ioh pateng ia kata ka Ri kaba u Trai u Blei jong phi u ai ha phi. Te kumta kum ka jaitbynriew hato kam pat dei seh mo ka por ba ngin kylla kaba mut mynta bad nangne sha Khmat ngin pyrkhat thymmai noh ban im ka jing im kaba beit bad kaba hok bad ngin burom bad bud ia ki jing hikai kiba long kat kum ka ktien ka jong u Blei.
Kum ka jaitbynriew ngi iohi ba ngi la lyndet na ka Hok bad ka jing shisha hynrei mynta to ngin phai noh sha U Blei bad ngin pyn dem bad pynrit ha khmat ka burom jong u bad ngin pan mab ia kiei kiei baroh kiba ngi lah lyndet baroh shi katta kiba ngi lah leh bakla la ka dei ha ka jing im shimet jong ngi ne la ka dei ka jing bakla ha ka imlang ka sahlang la ka dei ka jing bakla ha kaba jied ia ki Nongsynshar, ia ki Nong Bishar ruh kumjuh, ba nangne sha Khmat ngin jied bad iaid noh ha ka lynti jong ka Hok bad ka jing shisha ha shwa ba u Blei un pyn jot ia kane ka Ri ba ieit jong ngi da ka jing dom bad jing bitar jong u bad ngin kylla ba mut noh bad ngin phai sha u Blei kumba phai bad kylla ba mut ki Nong Ninebe da kata ka jing leit ialap jong u Wei na ki shakri jong u Blei haduh ba ka lah pyllong haduh u Syiem ha ryngkat ki khun ki Hajar ki mrad ki mreng ruh ki la kylla ba mut ha shwa ba u Blei un pyn jot ia ka Ri jong ki. Te kum ka jaitbynriew Hynñiewtrep naduh ki Nongsynshar haduh ki paidbah ngin hap ban Bret noh kata ka mynsiem sarong, ka mynsiem khyllew, ka jing sngew meng, ka jing sngew khlaiñ bor kum ki briew, ka jing sngew Hok ka bym ia dei dur kat kum ka mon jong u Blei. Ngin pyn rit bad pyndem ialade kumba u Syiem jong ka Ninebe u la law noh ia ka Jain kup Syiem jong u bad tap noh da ka jain Byrni bad shong ha rud dpei. Kaei kaba ngi dei ban leh nangne sha Khmat kum ka jaitbynriew? Kaba donkam eh mynta ka long ba ngin duwai jur ia u Blei khamtam eh ha shwa ba ngin jied ia ki Nongsynshar la ka dei ia ki Nong mih khmat paidbah, ki Nongsynshar shnong, ki Nongsynshar Hima ne Elaka khnang ba ngin ioh shisha ia kita ki Nongsynshar kiba stad kiba shemphang khamtam eh kiba sheptieng ia u Blei. Ba kan ym kynriang shuh ka synshar khadar nangne sha Khmat ba kan ym don shuh ka peit shiliang ka leh shiliang la ka dei iano iano ruh. Ba ngin ym ioh shuh ia ki Nongsynshar kiba matlah kiba kyllut wat haba ki ioh sngew ruh hynrei ba ngin ioh noh nangne sha Khmat ia ki Nongialam kiba sheptieng bad kiba burom ia u Blei bad ba kin synshar ia kane ka Ri jong ngi kat kum ka mon jong u Blei, bad ba kin bud ia ki aiñ bad ki hukum Blei dei hangta keiñ ngin iohi ba sa shisien kane ka Ri baieit jong ngi kan khie rasong biang Sha kliar jong ka Nam ka burom bad sa shisien pat bad ngin iohi biang ia ka Hok bad ka jingshisha kan im biang ka Akor ka Burom khasi kata keiñ ka Ri kaba ngi kwah ban iohi nangne sha Khmat bad ha katai ka pateng ka ban sa wan ruh kumjuh. Lada ngi pule na ka ktien ka jong u Blei ruh ka Ong kumne ‘ To jied phi ia ki Briew ba stad bad kiba shemphang bad kiba don Nam hapdeng ki Jaid jong phi bad ngan pynlong ia ki , ki Nongsynshar halor jong phi. Bad nga la Hukum skhem ia ki Nongbishar jong phi ha kata ka por da kaba ong to sngap ki daw hapdeng ki para jong phi bad to Bishar Hok ruh hapdeng ki briew bad la u para bad u nongwei ba don lem bad u. Wat ñiew shiliang khmat ha ka Bishar phin sngap ia uba rit kum ia uba khraw phin ym sheptieng ia ka Khmat u briew namar kata ka jing bishar ka long ka jong u Blei. Te ia ka kam kaba kham eh ia phi te wan lam ha nga bad ngan sngap ia kata keiñ, Deuteronomy 1:13 lada ka Ri Israel kaba kumba 60-70 percent la sop da u shyiap ( Desert land ) katta ruh ka dang dei kawei na ki Ri kiba riewspah ha ka pyrthei. Katno tam lei lada ngi peit sha kane ka Ri baieit jong ngi kylleng saw dong dap satang da ki jing kyrkhu suda kiba u Blei u la theh ia kane ka jing kyrkhu kaba khraw jin lada ngi ioh ia ki Nongsynshar kiba Hok kiba tieng Blei kiba bud ia ki Hukum jong u kin synshar hok kin ym bamsap kin ym bam duh katno ka long ka jing kyrkhu kaba khraw bad lehse lada don kata ka synshar khadar kaba Hok kaba beit ka khuid ka suba kane ka Ri khasi baieit jong ngi kan sa long kawei na ki jylla kiba riewspah hapoh ka Ri india. Kumta ngin duwai naduh ka tyllong ka dohnud ka jong ngi ba u Blei un sngew un Sngap ia ngi bad ba un ai ka jing stad ka jing shemphang ha ngi iwei pa iwei kumba u la ai ia ka jing stad ka jing shemphang ha u Syiem Solomon ba haba ngi jied ia ki Nongsynshar bad ki Nongialam nangne sha Khmat ba ngin ym bakla shuh ba ngin ym jied da ka jing shongshit da ka jing shah pyn biej da ki sbai ksiar sbai Rupa ne da ka sbai tyngka ba ngin jied da ka jing sngew khia na ka bynta ka lawei ki khun ki kti jong ngi hi ba ngin jied da ka jing stad Blei kiba u la ai ha ngi lyngba ki jing duwai ym ba ngin jied da ka jing stad Briew jong ngi hynrei da kaba pyn shong Nongrim halor ka Hok ka sot ka Hok ka jing shisha.
Phi don ban ong eiei?