Purningstar Shabong
Ki nongrep ki dei ki briew kiba bat ia u ksai jong ka jingim jong ki bynriew ha satlak ka pyrthei. Ban kren shaphang u nongrep bad ki kam rep, ki briew kim da sngew tynnad eh ban shah shkor namar ia ka kam rep hi ki briew ki khein ba ka long ka kam kaba ym da donkam eh ban iakren ne ym da sngew phoitda eh ban iatai ha khmat jong ki riewstad bat kot bad khulom bad shong shuki ne iaid surok. Hynrei ngam pat juh shem kano kano ka kam ha kane ka pyrthei ka ban kham khraw ban ia ka kam rep. Ha ka pyrthei ki riew stad, ki ong, “Lada ym rep ngin ioh na ei kein”. To pyniar ho la ka lyngkha ka risai bad to bet to pynnoh ho la u symbai u rnai ha ka mei ramew ba kan sei ia u kba u khaw, u soh u pai, ki jhur ki jhep ban ioh ka bam ka dih kyrhai.
Ngam lah khlem da pynpaw ia ka jingshisha kaba ngi ki nongrep ngi iakynduh jingeh na ki por sha ki por ha kaba iadei bad bun tylli ki daw bad bun tylli ki khep. Tangba sha kiwei ki bynta ki iakynduh jingeh da kumwei sha kiwei pat ki bynta ki iakynduh da kumwei pat. Kaba kham kyllum ka jingeh kaba ki nongrep ki iakynduh ki long kumne:
Kaba Nyngkong: ka jinghiar dor palat ki mar rep ka wanrah ka jingeh kaba khraw ia ki nongrep ban pyndap ia ka jingdonkam ka iing ka sem, hooid hateng hateng don ki por ba ki biang dor hynrei lynter tait te bun bad ki mar rep ki long kiba tat dor ban ia nujor bad kiwei ki mar ki mata. Lada ki nopngrep ki leit thied ia ki mar rep jong ki, ki die ha ka dor kaba tat, hynrei lada ki thied ia u khaw, ka shini, bad kiwei kiwei ki jingdonkam pat ka dor ka long kaba rem haduh katta katta. Hateng hateng ki nongrep ki trei dukhi baroh shisnem lyngba ki kam rep, hynrei lada ki siew bai klas ne bai skul khun tang shi bnai, ka pisa kaba ki kamai baroh shi snem kam dap.
Kaba Ar: ka jingbym biang ki jingiarap na ka tnad sorkar ruh ka dei kawei na ki daw kaba ki nongrep ki iakynduh. Ka jingbuh jong ka sorkar ia ka tnad kaba peit ia ka rep ka riang imat ka long tang ban shu pynwandur kum ba thaw dur bula. Ka jingsam um sha ki jaka rep kaba la leh lyngba ka tnad Water Resources (Irrigation) kham bunsien long da shisha ka jingtrei kaba imat shu pynlut kai ia ka pisa jong u paidbah namar lada nga peit bniah, bun na kita ki jingsam um la shu shna tang dep rukom ha kaba ka um ruh kam iaid bad kam lah hi ruh ban iaiaid namar ba la trei torti palat. Ka jingbym iarap pisa jong ka sorkar ha kaba iadei bad ka jingwan lyngshop da ki bor jong ka mariang ruh ka dei kawei kaba la wanrah ka jingeh ia ki nongrep. Hateng hateng, ka sorkar ka leh mynleh ai jingiarap ia ki nongrep ha kaba iadei bad ka jingwan lyngshop, hynrei sngewsih ba katta ka jingai jingiarap jong ka sorkar ka dap tang ban pynlut bai leit shim. Ki don ki jaka ba ngam kwah ban iathuh kyrteng hangne, ba ki briew sorkar ki la wan leh mynleh ban test ia ka khyndew hana ban tip la ka khyndew ka donkam aiu ban ai dawai sboh, hynrei ka shu kut tang ha ka jingwan test. Teng teng lei lei hana ka sorkar ka sam ei ia ki symbai rep bad kiwei kiwei kiba iadei bad ki kam rep, hynrei katno ngut eh ki la ioh ia kata ka jingiarap?
Kaba Lai: ka jingshah ot kilo ruh ka dei kawei na ki jingeh kaba ki nongrep ki iakynduh. Lada ngi leit thied khaw thied shini bad kiwei kiwei na iew, ym shym la pynduna kilo wat tang khyndiat ruh, te na kaei ka daw, lada ngi leit die ma ngi ki nongrep pat hap shah khate kilo? Hangne ruh ki nongrep kiba shah ban bein, bad ia ka sur ka jingeh phi lah iohi ia ka jingpynpaw ki nongrep ha kine ki sngi.
Kitei ki daw ki long tang khyndiat eh na u sohpdung uba iar bha bad ki jingeh kiba kum ki nongrep ki iakynduh. Kat shaba phai kim juh ioh jingkyrshan nangno nangno ruh, lada phai sha ka sorkar ne sha kino kino ki kynhun, ym don ba pushe bad ym don kiba nud ban kren lem ia ka jingeh kaba kum ki nongrep ngi iakynduh. Dei tang ki nongrep hi kim bynse ban kren ia la ka jingeh kaba ki iakynduh ha kaba iadei bad ka jingpyndap bam ia ka imlang sahlang.
Ka por kan sa poi shen ba lada baroh ki nongrep ki ia tylli ban rep ban bam hi, bad tang ban ia bhah ne ia bujli para ma ki, ha katta ka por, phi don ka pisa phin thied phim ioh. Phi iohi ia ki jingbam hynrei ban thied kim ai. Hato phi lah ban im da kaba shu bam da ka pisa? Bad ruh lada baroh baroh ki la sngew thait ban rep, hato phi tharai kan jia aiu! Haba dawa ki nongrep ia ka hok jong ki, baroh baroh ki ia pynran khmut pynran khmat, haba leit kyrpad jingiarap ki nongrep na ka sorkar, ka leh mynleh pynban bad ba ki nongtrei hateng hateng ki kren da ki ktien kiba mong ia ki nongrep. Dei na kita ki daw ba bun ki lyngkha mynta ki la shu ieh shrah lut bad haba kaba mih na kane ka dei ka jingduna bam, bad haba la duna bam, ki jingsniew ba bun jait ki mih ha ka imlang sahlang. Ka sorkar ka la pynlut bun bun bha ka pisa ban pynkiew tulop ia ki shakri jong ka, hynrei jyn lada dei ba ka theh jingiarap lem sha ki nongrep kan long ka jingkyrkhu shi byllai ia ka imlang sahlang. Lada kiew dor ki mar rep, ka sorkar ka kloi ban leh ei ei kloi katba lah, na ka liang u Deputy Commissioner ruh um shym la shong kli kti. Hynrei lada hiar dor ki mar rep pat ka sorkar ka leh aiu? Ngam pat juh iohsngew koit ba u Deputy Commissioner jong kano kano ka District un kloi ban tuklar lada hiar dor palat ki mar rep. ka jingkylli ka mih, Balei wat ka sorkar ruh ka peit shiliang khmat?
Tangba ngin ia ong kumno kein mo, ha ka shuki sorkar la shong tang da kita kiba ioh lut kumba rwai u kaitor U.N Sunn da kaba ong “Jalieh jalieh oh jadoh jadoh, phi tang shu ang lah ioh”. Naduh dang rit, ym juh tip kumno la ioh ia ka jingbam! Kiei kiei ki lynti (mechanism) ba lah ban pynlong ia ka khaw, u soh bad kiwei kiwei. Haba thngan shu ong “Mei/Pa, nga la thngan” tang kumta hi ka bam la poi bad ruh “Mei/Pa, nga kwah uta uta ne kata kata” kum kumta ka la poi. Te bad kum kita ki briew ban ia kren imat ka long pynban kumba kren ia u dieng u maw. Imat tang lada baroh ki nongrep ha baroh kawei ka Ri kin shim da ka sien jam ban ym leit die ei ei shuh sha iew kumba shi bnai ne ar bnai ne bun bnai bad ia ki mar rep dei ban ia bhah para ma ki. Ha kata ka por tharai, ngin sa iohi mano ban iap nyngkong! Bad ngin sa iohi kin sa mih ki nongtuh nongthiem bad hangta ngin lap ruh mano ba dei ki nongtuh.
Ha ka jingshisha ka sorkar, ka la dei ban siew da ka tulop (watla i long iba rit ruh) ia ki nongrep khnang ba kin lah ban pynmih shibun ki marbam khnang ban pahuh pahai ka bam ka dih, ban tat u kba u khaw, u soh u pai, ki jhur ki jhep bad la dei ban theh shibun ki jingiarap sha ki jaka rep namar ia ka jingim jong ki briew baroh kawei kawei ka pyrthei la bat shabi da ki nongrep. Ha khmat ki nongrep, wat ong ba phi la don Blei ban pynim ia phi namar lada ki nongrep kim phah ia ki mar rep, ym don jaka ia phi ha kane ka pyrthei. Tanba lano kein ngin ioh ki nong shynshar kiba stad bad kiba shemphang ia kita kiei kiei baroh?
Tangba nga khot nga pyrta lang, ia baroh naduh ki nongrep sorkar, Ki MLA, ki Minister bad kiba trei la ha kano kano ka kam, ba phin ia puson lem ia ka jingeh kaba ki nongrep ki jaw ka syep, ki khein ki shyieng ki shruh, ki jot ki jain rathai, ki shah u slap la lyer, ki pait ki ktieh ki kjat, ki tuid ki um syep kum ki umpohliew kaba kyan na ka thymmei ban pyndap bam ia phi baroh. Kam mut ba phi la pahuh pisa phi lah ban thied lut ia baroh bad phin ioh ki jingbam kiba tei ia phi ba haduh ba phi la sngaid la plung lymphuin, hynrei to tip ba lada ym don ki nongrep ka pisa kaba phi don kan ym trei kam ei ei ruh em. To long ki briew kiba ngam jylliew thiaw sha ki raieh raidam bad sha trai kumno la pynlong ia u kba u khaw, u soh u pai bad ki jhur ki jhep hangta phin sa sngewthuh ba pleng ka pisa kaba phi thied kam pat ia dei dor ei ei ruh em bad ka bor kaba ki nongrep ki pynlut ban pynlong ia ka jingbam ba bang ba shngiam jong phi.
“Lada duk te lei kein la la jynjar te lei,
Hynrei la phi tip mo, phi ioh bam naei”