B.M.Lanong
Halor ka jingthmu aiwai ka sorkar u Conrad Sangma sha ka Kompeni RECPDCL, ban pyniaid bad lum khajna ia ki kam bording (light/power) ha Jaintia Hills bad Shillong, kiban ktah ruh ia kiwei ki Shnong ki thaw ha ki district na ka bynta 25 snem, tip kumno ki padbah pyndonkam lait ki sngew, ne tip kin sdang peit mat ynda la shah kynthah syndon trait ne ynda la dum tliw?
Sngewtynnad ynda ngi la sdang khih ma ngi ha kine ki sngi ngi iohi ruh ba sa ki 7 ngut ki MLA ka ri Jaintia, 3 UDP, 3NPP,1 Congress ki shong lang bad ki dawa ba dei ban pyndam ia ki jingthmu aiwai ka Sorkar. Ka la nang khlain ka jingiakhih.
Sangeh Aiwai, Thaw da ka Expert Com
Nga ai jingmut ia ka Sorkar ba kam donkam ban leit shaduh u pud aiwai sha ka kompeni, namar ki don kiwei pat ki lad kiba dang lah ban shim, ban ia ka ban nang ngam ha ka kompeni bad ban pynkut ia ka jinglong trai lajong ha ka por aiwai.
Balei ka Sorkar kam thaw shwa pynban da ka Expert Committee jong ki stad ia kane ka kam bad kane ka committee kan peit bad ai jingmut? Ki Minister, ki MLA kim dei ki stad jong kine ki jait kam, ki dei kiba kdew ia ki lynti trei kam (policies), kiba ai jingmut (suggest) ia kaei kaba ka Sorkar ka kwah ban leh bad kum kine, ia kaba ki stad kin sa thawlad pat ban poi sha kata ka jingmut ka sorkar.
Nga sngew ba ha ka jaka ban aiwai 25 snem sha ka kompeni nongwei bad ban hap siew rem dor, thaw pynban da kane ka Expert Committee, kaban don ki stad na la jylla, kiba la shongthait ruh ki bun, kibym pat shongthait ruh kin don lang, ban ia pyrkhat. Ieh kin peit ma ki, la kan donkam haduh 25 snem ne tam ne duna ruh ia kata. Ki kyndon thung ia kino kino ki dkhot, kan peit kane ka Committee, ryngkat lang bad ka sorkar, kaban don ryngkat lynter ban iapyrkhat lang.
Ka Ram ha u Niuhmat
Da ki hajar klur tyngka, ka Sorkar ka dap ram tang ha kane ka Power Department, namar naduh ki por ka Sorkar Congress ruh la iai shim bad pynkit ram. Nalorkata sa ka NEEPCO kaba long kawei ka tnat ai bording sha ka Sorkar, ka la byrthen ban ot noh ia ka bording ia ka Meghalaya, ba ka la nang kiew ka ram ha u niuhmut-niuhmat, ter-ter-ter.
Kaba lyngoh shisha, ba kane ka tnat, ha ka jingshisha, ka dei ka tnat kaba dei ban lah kyrshan hi dalade ialade da kaba suk, hynrei ka donkam jingkyrshan kylla pynban. Ngi donhok ban tip, kumno dang hap pynlut pisa sha ka tnat kaba pynmih pisa? (Revenue earning Deptt) kane ka dei ka jingbieit ka Sorkar bad ka jingbym khuid ha ki rukom trei kam. Ka jingbieit bad jingbym khuid ka Sorkar, mynta ka ktah kylla sa ia ki nongjied khleh bieit kiba jied ia ki nongai pisa.
Ngam dei u stad jong kane ka kam bording, hynrei nga tip bha ia ka bynta bad ia ki kamram ki nongmih khmat, ia ki ain ki kanun. Kumta nga ai jingmut ruh ba ka Sorkar ka dei ban sngewthuh kumno ban bate ia ka bhah tyngka (budget) jong ka, ia mynta shipor, kumne:-
Balei ka Sorkar kam mang tyngka noh kham katto-katne ha kane ka tnat, ia mynta 5-10 snem, ia kaba u Conrad u kham tip ia kane ka bynta, ban ia kaban ai wai pynngam ia kane ka tnat sha ka Kompeni, kata ruh kaba nabar jylla? Ka Kompeni kan pyrkhat nyngkong shuwa ban kamai ialade, ne ban pynbeit kloi ia ki kam? Haba kumta? U Conrad ne u James ne baroh kine ki lah ban ym don shuh hadien 25 snem, (ngam mut ha pyrthei) ha ka Sorkar, katba katei ka kompeni te (kabym ju iap) kan nang pan extension pynban, ban iai pynjlan shuh shuh ia ka.
Khamtam lei ia ka rukom ai wai Franchise, kaba ma shibun ia ka Sorkar, namar ki don ki kyndon kiba kyrpang ha ka jingiateh Franchise, kiba kham noh jingmyntoi bun sha ka Kompeni, kibym lah ruh ban tip ia mynta namar kin sa mih hadien (incidental)
Ki nongtrei MeECL pat ki pyrkhat kumno namar kin hab noh hapoh ka jingpyniaid ka Company, khamtam lada ka Sorkar ka leh matlah ban sting jingkit?
Nga ban biang, ba ka Sorkar kam dei ban aiwai da lei-lei ruh sha ki Kompeni, namar shisien ba ka aiwai, ka jingdon bynta jong ka ruh ka la kut, namar ka kompeni kan peit hi katkum ba ka sngewdei ban leh ban myntoi ialade, haba ka lah wai.
Phi don ban ong eiei?