Ex. Pastor K. Langrin
Haba ngi leit on tep ia ka met iap jong uno uno u briew sha lum jingtep, ngi lap ba la ju pule shwa ia ka history lyngkot naduh ba dang kha haduh ka por ba iap. Wat la ka ju don ka jingbuhrieh ia ki pop bad jingiaroh arsap shaphang ka jinglong jingim jong uba la iap, ba lada ha ka por ba u dang im u la pyniap briew hynrei ha ka history pat ym shym la pynpaw ia kata ka kam pyniap briew. Hynrei ha ka jingpule u Jisu ia ka Kitab ka jingim ha ka sngi bishar ba khatduh yn sa pynpaw lut ia ki kam barieh baroh jong uno uno u briew. Te kumba la ju pule ia ka history jong u briew ba la iap shwa ban poi sha lum jingtep, ha kaba iadei bad ka subject haneng, ka bha ba ngan sdang naduh ka jingim, ka jingiap, ka jingmihpat bad ka sngi bishar ba khatduh. Kata ka dei ka jingiaid lynti jong u briew na ka pyrthei sha ka bymjukut la ka dei ka dujok ne ka bneng. Ngan sdang na u mawjam uba nyngkong.
1. Ka jingim:- baroh ngi ngeit ba ia u briew la thaw da u Blei (wat la ki don ki briew ba la thaw da u soitan kum ki briew ha ri Nod); bad dei u Blei uba la ai ia ka jingim. Ha ka Kitab Jenesis 2:7 la thoh kumne “….. U la pyrsad ha ki thliew khmut jong u ia ka jingpyrsad ka jingim; bad uta u briew u la long ka mynsiem ba im”. Ka jingjrong ne jinglyngkot jong ka jingim ki briew ka iapher na ka por sha ka por katkum ka jingbuh beit u Blei. Ha shwa ka jingshlei um, ka average age jong ki briew ka long 846 snem. Hadien ka jingshlei um ka la hiar sha ka average age 393 snem. Bad ha ka por jong u Moses la nang pynhiar shuh shuh sha ka 70 ne 80 snem (Ps 90:10). Hynrei kaba kamsuk bad kham sngewthuh ka long ban shu ong ba don ki briew kiba ka jingim ka kut ha ka por ba dang khunlung, don kiba kut ha ka por ba dang khynnah, don kiba kut ha ka por ba dang samla, don kiba kut ha ka por ba tymmen. U Job u ong, “U briew uba la kha na ka briew u long uba khyndiat ki sngi” (Job 14:1). Ka jingkylli ka long – balei ba u Blei u la nang pynlyngkot ia ka jingim jong ki briew kumne? Dei namar ba ki briew ki la nangroi bad ka pop ka la nang jyllei. Dei uBlei uba la nang pynlyngkot kumne. Hynrei don pat kiba ia ka jingim jong ki briew la pynkut jubor da ki para briew kumba ia ka jingim jong U Abel la dkhat jubor da u Kain.
U Blei ua la buh ai ki artylli ki lynti ba ki briew kiba dangim ha ka pyrthei kin jied (a) ka lynti khim bad (b) ka lynti kylluid. Kata ka lynti khim ka ialam sha bneng bad kata ka lynti kylluid ka ialam sha dujok.
Ka nuksa ba u Jisu u la kren ka long shaphang uba riewspah bad u Lasaros, ba uta uba riewspah uba ju iaid ha ka lynti kylluid haba u la iap u la poi sha dujok katba u Lasaros pat uba ju iaid ha ka lynti khim u poi sha bneng.
2. Ka jingiap:- kane ka long u mawjam uba ar ba u briew u dei ban iaid. Te kaei ka jingiap?
(a)Ka jingiap ka long ka jingleit noh sha ka jaka bajar jar (Salm 115:17)
(b)Ka jingiap ka long ka jingleit sha ka jaka bym lah shuh ban wanphai (Job 16:22)
(c)Ka jingiap ka long ka jingiehnoh ia ka iing shong ha ka pyrthei (2 Kor 5:1)
(d)Ka jingiap ka long ka jingshim noh ia ka mynsiem (Lk 12:20)
(e)Ka jingiap ka long ka jingiohthiah noh shipor (Ioan 11:11)
Ka jingiap ka don arjait. Kita ki long ka jingiap kaba nyngkong bad ka jingiap kaba ar. Te don ki ban mad tang ia ka jingiap banyngkong, don pat ki ban mad ia ka jingiap kaba ar. Kita ki ban leit sha bneng kin mad tang ia ka jingiap banyngkong, hynrei kita ki ban leit sha dujok kin mad ia ka jingiap kaba ar ruh (Jingpyn 20:14).
3. Ka jingmihpat:- ka jingmih pat ka don ar jait (a) ka jingmihpat ha kaba sdang jong kata ka 1000 snem kaba long ka sngi jingwan arsien u Jisu sha kane ka pyrthei ha kaba tang ki riewkhuid ki ban leit sha bneng kin iamihpat ha kata ka sngi. (b) Ka jingmihpat kaba ar kan sa long ha kaba kut jong ka 1000 snem ka ban long ha ka sngi ban pyllait noh ia u soitan na ka byndi. Kata kan long ka jingmihpat jong ki nongpop, ki ban shah bret lang bad u soitan bad ki artylli ki mrad khlaw sha ka pung ka ding ban mad ia ka jingiap kaba ar (Jingpynpaw 20). U Jisu u ong, “….. bad ki jingtep ki ia ang, bad shibun ki met jong kita ki riewkhuid kiba la iohthiah ki la mihpat, bad haba ki la mih noh na kita ki jingtep….. ki la leit sha kata ka nongbah bakhuid….” (Mt 27:52, 53). Nangta u ong ruh, “….. naba ka por kan jia, ha kaba kita baroh kiba ha ki jingtep kin iohsngew ia ka jingpyrta jong u, bad kin iamih noh; kiba bha sha ka jingmihpat ka jingim, hynrei kiba leh bymman sha ka jingmihpat ka jingpynrem” (Ioan 5:28, 29). Ka jingkylli ka long – hato ha ka jingmihpat kin iamih biang kajuh ka met kumba ki dangim ha ka pyrthei? Kiba dkoh kin iamih dkoh? Kiba matlah kin iamih matlah? Ki khunlung kin iamih pat ki khunlung? Kiba shah pyniap da kaba shah khet kawei ka kti kin ia mihpat tang kawei ka kti? Ka jubab ka long ‘Em’. U Paul u ong (1 Kor 15:39) “Ka doh baroh ruh kam long kajuh ka doh…..” Nangta ha ka dkhot 51 u ong shuh shuh, “Ngin ym iohthiah baroh, hynrei yn pynkylla ia ngi baroh shisyndon ha kaba shikhyllip mat ha ka turoi bakhatduh”. Haba kumta lehse phi lah ban ong, haba la pynkylla dur ngim lah shuh ban dang ia ithuh. Hynrei uta uba riewspah u dang ithuh ia u Lasaros uba la pynkylla dur. Dei na kata ka daw ba u sa pyrta, “Ko kpa Abraham….. to phah ia u Lasaros ba un wieh ia ka khmut shynriahti jong u ha ka um, ba un ioh pynkhriat ia u thylliej jong nga, naba la pynkordit ia nga hangne ha ka thylliej ding”. Kino kino kiba la don kti ha ka jingpyniap briew bad kiba dang bat ia ka kyrdan Pastor ne Tymmen Basan kum ha Ri Lyngngam Presbytery ha kata ka sngi kin sa pyrta kumba pyrta uba riewspah ia u Lasaros ba kiba la shah pyniap kin wan ai um khriat.
4. Ka sngi bishar bakhatduh:- Haba kren shaphang ka sngi bishar bakhatduh ngim lah ban iaid lait na ka jingbishar. Naba ia ka jingbishar la ju lap wat mynba dang don ha ka pyrthei. Ia u nongpyniap briew uba nyngkong uba long u Kain, u Blei u la bishar lypa naduh ka khyndew. Ha ka Kitab Jenesis 4:10 la ong kumne, “Ka jingud ka snam u para jong me ka kyang ha nga na ka khyndew” Ha ka dkhot 24 la ong pat, “Lada ia u Kain yn pynhiar kput hynniew shah ba u pyniap ia Abel, hynrei ia u Lamekh uba la pyniap ia u samla uba la pynmynsaw ia u yn pynhiar kput hynniew phew hynniew shah”. Ka don ka jingong, “God sees the truth but waits” kaba mut ba u Blei u iohi ia ka jingshisha hynrei u ap. Hangne ka mut ba u ap ia ka por ban pynhiar kput. Ha kata ka sngi bishar ba khatduh (Jingpyn 20:12) U Jisu un plied ia ki artylli ki Kitab. Kawei ka dei ka Kitab ba la thoh ia baroh ki jait pop ba ki briew ki la leh mynba ki dangim ha kane ka pyrthei. Haba u Jisu u la plied ia kata ka Kitab banyngkong, ia ki pop jong ki briew ba ki la leh la pynpaw lut khlem buhrieh. U Paul u ong (Gal 6:7) “Namar ia kaei ba u briew u bet ia kata hi un ot”. Nangta u Jisu un plied sa ia ka Kitab kaba ar. Ha kata ka Kitab la thoh tang ia ki kyrteng jong kita ki ban ioh ha bneng. Te kino kino kiba ym shym la thoh ha kata ka Kitab kin long kiba la shah kyntait ha kata ka sngi bishar bakhatduh.
Ka jingbishar kaba nyngkong kan long tang ia kiba la ngeit ha u Jisu, kata ka jingbishar kan long ha suinbneng (1 Thes 4:17) lata ka long ka jingbishar ia ki jingtrei jong ngi, ka ban long ka jingtynjuh da ka ding (1 Kor 3:13). Hadien kata un bishar sa ia ki ktien ba ngi kren (Mt 12:36, 37). Kaba lai, yn bishar ia ki jingmut jingpyrkhat (Mt 15:19). Kaba saw yn bishar ia ki kam barieh (Rom 2:16). Ka jingbishar kaba khatduh kan long ia ki bym ngeit ia u Jisu. Kata ka jingbishar kan long ha kaba kut jong ka 1000 snem ha ka khet balieh bakhraw ba ia kita kiba ym shym la thoh ha ka Kitab ka jingim yn bret sha ka pung ka ding.
Ko paralok baieit, kane ka long ka jingialap jong nga wat la ngm ialap ha iingmane, ba ka jingbishar ka ap ia baroh, la ki dei ki riew paitbah, ki Tymmen Basan, ki Pastor, ki Phadar ….. ym don ba lait na ka jingbishar u Blei ha kata ka sngi ba baroh ngin hap ban ieng ha khmat ka khet bishar u BLEI. U Blei un sa bishar katkum ki jingleh jong ngi. Amen.