Shillong,19 Naitung:
Ka ishu surok Uranium ha South West Khasi Hills ka la nang khluit nangkhluit katba nangmih ki sngi,namar ba bun tylli ki sengbhalang, ki la kynthah ha ki kotkhubor,bun tylli ki jingialang ki la pynlong na bynta katei ka mat bad bun tylli ruh ki kynhun kiba pynpaw ba ki kwah surok na bynta ka roi ka par. Dang shen u MP ka Shillong u ma Vincent Pala u la leit ban pynlong jingialang ha Wahkaji bad u la kynthoh ia ki seng bhalang ba ki dei ki nongpynwit ia ka jingwan ka roi ka par hapoh ka thaiñ da kaba khih pyrshah ia ka jingwan ka projek 2Lane na Nongstoiñ sha Mawthabah.
Halor katei ka bynta u Rupang u la ioh ban ia kren bad u Pastor P.B. M Basaiawmoit uba dei uwei na ki rangbah uba la leit sha ka jingialang Uranium ki ri ka pyrthei ha Austria ryngkat u bah Hopingstone Lyngdoh (Bam kwai ha dwar u blei) kiba tang ar ngut na kane ka jylla kiba la leit ban ia shim bynta.
Ha ka jingiakren bad u Rupang u Pastor u la kynthoh kylla ia katei ka jingpynpaw u MP ba ka jingwan ka surok ka dei na ka bynta ka roi ka par, “Ka roi ka par jongno phi kren? Lada tih Uranium ka dei ka roi ka par jongno? Lada ka Ministry of Road Transport and Highway (MoRTH) ka kren shai ba ka jingai surok ka dei na bynta ka roi ka par jong ka thaiñ-ngi pdiang sngewbha ia kata hynrei tyngkreiñ la thoh ha ka jingthoh ba ka dei beit na ka bynta ban pynsuk ia ka jingtih Uranium, ngin pyrshah beit ia ka jingtih Uranium-hato phin ai surok?” ong u Pastor P B M Basaiawmoit.
U Pastor Basaiawmoit u la pynkynmaw ba ka jingialang ha Austria ka la long ha u nailur,1992 kata 24 snem mynshuwa bad ka rai kaba shai na katei ka jingialang ka long ba ym shah ban tih Uranium ha kane ka ri-Khasi ne ka jylla Meghalaya, “Kumba la pynbna ha u snem 1992 ngin ieng beit halor kata, ngim kwah ba ka jingtih Uranium nangne kan pynshongsyier ia kiwei ki ri ba marjan kumka china bad kiwei,hynrei ngi kwah ba ka ri Khasi bad ka jylla jong ngi kan shongsuk shongsaiñ” ong biang u Pastor.
Shuh shuh u pastor u la pynkynmaw ba hadien ka jingialang ha Austria ma u ryngkat bad u ba Hopingstone Lyngdoh ki la leit sha Germany na bynta katei ka kam Uranium bad ki la sah shibnai hangtei,hynrei ki hap ban wan phai noh namarba ka Shillong ka la kulmar bad katei ka dei ha ka por ba u bah D.D Lapang u la long u myntri rangbah ka jylla,iathuh u Pastor. Haba la kylli kaei ka nongrim ba u ieng halor ka surok sha Mawthabah, u la jubab ba ha kitei ki por kam shym la don kano kano ka jingiakren surok bad kam pat mih hi ruh kata ka mat surok, “Hynrei haduh mynta nga ieng beit ha ka nongrim jong nga ba nga pyrshah ia u Uranium, hynrei mynta nga I ba la mih bun ki seng ban ia pyrshah,nga khlem mih shuh bad ngam sngewlah shuh hi ruh ban tur marwei namar ba u bah Hoping u la iap” ong shuh shuh u Pastor Basaiawmoit.
Haba kren ia ka mat kaba ia dei bad u Uranium u Pastor u la ong ba ki don ar jait ki rukom tih Uranium, kawei ka dei ka Explorety Mining bad kawei pat ka Commercial Mining, u la ong ba ka sorkar Meghalaya lyngba ka tnad Mining ka la ai jingbit ban leh ia ka Exploreti mining ha kane ka jylla bad katei ka dei ha ka por ba long Chief Secretary u bah Arthor Sawian bad kham hadien la ai jingbit da ka KHADC. Ia katei ka jait Exploratery mining u Pastor u la ong ba la leh da ka Atomic Minirel Division ( AMD). Hynrei mynta pat u la ong ba la wan sa ka Commercial Mining bad ia katei hap ban leh da ka Corporation of India Limited (UCIL) bad katei u la ong ba ka dei kaba buh jingma tam.
Ha kaba iadei bad ka jingtyrwa ka sorkar lyngba ka MoRTH ia katei ka surok 2 Lane na Nongstoiñ sha Mawthabah u Pastor Basaiawmoit u la lyngngoh da kaba “Kumno ki leit tyrwa kat ka surok 2 Lane sha khlaw kaba tang 67 kilomitar, naduh Shillong shaduh Silchar kaba dei ka National Highway ngi don tang ka surok 2 Lane, sha sor phim ai surok bha kaei ka jingmut?, phi pynkha District tangba tang ha ki District Headquarter ruh phim ai ka surok kaba bha,ha Mawkyrwat ka surok kaba rit bad kaba jot, ha Khliehriat da ki thliew ki syar suda, balei yn lei tai tang 67 kilomitar sha khlaw lymda dei ba ka don ka ishu ban tih Uranium,ha ka jingthoh kim shym la ong ba dei na bynta ka roi ka par,hynrei la kren shai ba ka dei ban tih Uranium, ngin pyrshah Uranium, hato phin ai surok? Ai ba ka sorkar India kan jubab ia kane” ong u Pastor PBM.Haba kren pat ia ka jingma bad ka jingmynsaw na ka jingtih ia u Uranium u Pastor u la ong ba ha Germany mynta ki la pynduna ia ki Nuclear Power Plant namarba ka jur palat ka Radiation ha kaba ki briew kim lah ban tur 1 kilomitar ka jingjngai sha ka jaka ba don ka Nuclear Power Plant namar ba ka ktah jur ka Radiation bad ka Germany kam lah shuh ban thaw pyrthei da ki buit stad jong ka ia kitei ki jaka bad ki khyndew kiba la duhei. Hynrei u la ong ba ka India ka nang pynbun pynban ia ki Nuclear Power Plant, u la ong ba lada don ki bym ngeit ia ka jingktah jong u Uranium ai ba kin leit sha Germany ba kin tip ia ka jingshisha.
Phi don ban ong eiei?