Shillong, 11 Risaw:
Ka Meghalaya State Pollution Control Board (MSPCB)kaba don ha Lumpynngad Shillong kadei tang ka jaka ba tes ia ki tdem kali rit, lait noh ki kali heh.
Haba iakren hynne bad ka Kong B Nongbri ka la iathuh ba kane ka tnad ka leh ia ka jingtes ia ka tdem jong ki kali ban lap ia kiba palat ne em ia ka jingthew ba buh katkum ka saiantiphik method.
Ka rukom thew ia ki kali ka long ha ar bynta na ka bynta ki petrol bad ki Diesel, kiba biang kin ioh da ka srynod jyrngam katba kiba palat ka jingmih tdem jaboh katkum ka jingthew kin ioh da ka syrnod saw.
Ia ka kali petrol ki thew da kaba pynim ia ka enjin da kaba shu pyniaid suki katba ia ki kali ba bam da ka diesel ki thew da kaba da u accelerator ban pynkyan ban pynmih tdem. Na ki tdem ba mih, ki shim jingthew pat.
Ki kali ar shaka, ka jingpynmih tdem kam dei ban palat ia ka 4.5 percent ka lyer carbon monoxide bad hydrocarbon, ki kali saw shaka ki dei ban ym palat ia ka 3.0 percent.
“kiba palat ia ka jingthew katkum ba la buh, kin ioh ia ka srynod saw bad kiba biang, kin ioh da ka syrnod jyrngam”, la ong ka Kong Nongbri.
Ka la ong ba ka dor bai test ba ju shim ka long T. 20 ia ki ar shaka, T. 30 ia ki lai shaka ba bam da ka petrol katba kiba bam da ka diesel ka long T. 40, ia ki saw shaka petrol ka long T. 40, bad diesel ka long T. 50.
Ka syrnod kan treikam hynriew bnai bad baroh ki kali ki dei ban leh ia kane ka tes man ba kut ka por, ka la iathuh.
Ka la ong ruh ba ia kane ka MSPCB ka leh katkum ka jingbthah na ka Transport bad ia ki jingdonkam baroh kan shong ha ka Transport. “Ngi shu leh ia ka test bad ki jingdonkam ka shong ha ka tnad transport”, ka la ong.
Ka la iathuh ruh ba man ka sngi, kumba 15-20 tylli ki wan ban tes tdem. Ka la ong ba ka jingdonkam ban leh ia ka tes ka long ban tip la ka tdem ba pynmih ki kali ka dang biang ne em ban ym ktah ia ka jingjaboh ka lyer bad ka um. “Ka tdem kali ka ktah ia ka lyer namar ba lada ring mynsiem ka rung sha met u briew, ka lah ban ktah bad shna jingpang”, la ong ka kong Nongbri.
Ka la ong ruh ba ban tip ia kane ka kali ka dang biang ne em ka jingmih tdem, ka shong ha ki pulit ban peit ia ki syrnod jong ki kali ba la ai da kane ka board. “ki kali ki dei ban don ka syrnod jyrngam ba long ban iaid, bad kiba ioh ka syrnod saw, ki bym long shuh ban iaid” ka la ong.
Ha kajuh ka por, ka la ong ba ka Board ka shu tes beit ia ki kali naduh kiba rim bad kiba dang thymmai bad kam don satia ka jingbuh por ne rta ia ki kali ban ong ba kiba la rim kim lah shuh ban iaid.
“Teng teng ngi lap ba wat ki kali thymmai ruh ki la palat ka jingmih tdem katkum ka jingthew”, la iathuh ka Kong Nongbri.
Phi don ban ong eiei?