Ronik T Ryntathiang [email protected]
Ki jingjia ba ia pher bad bun rukom ki iai jia bad mih manla ka sngi bad pynpyrkhat,pynshrai pynbitar, pyndiaw bad pynlong nongshun ruh tang namar ba ngi leh khlem pyrkhat.Na ki jingthaw ba im baroh dei tang u briew uba thut bad buh nud lyngba ka sur ne ktien,katno tam lei lada ngi pynthut da ki kam.Ki jingleh khlem da pyrkhat pat de ia ka jingsngew bad jingmong jong ki nongshahleh ka ialam sha ka jingiapeitshun,jingiabuhnud, bad jingiakput ba markylliang.Ka imlang sahlang ka hiar dor bad kulmar namar ka jingpyndonkam bakla ia ka bor teng teng.
Na pdeng ki nongtrei sorkar baroh,dei tang ki nongtrei ka police department kiba long pura bad kynsai tam ia baroh.
Ha man ba pynrung kam pulit la ka long ia kino kino ki kyrdan hap ban da thew da da woh bad bishar sani bin pa bin ban dup ioh da ki briew kiba biang pura bad kynsai ki dohksah. Kiba ioh rung kam pulit ki dei ruh kiba don ia ka jabieng ba kynsai tam namar ki hap iaid lyngba sa ka written test kaba jwat bad ka personality test kaba da khain bha.Kumta ha ka miet ka iong bad kiwei ki jingkutlad ba bun rukom ba ngim tip sha no ban iaid,kumno ngin leh ne kumno ngin lait na ki jingma;da kaba ngi leit ban ud ban nam ha ki pulit ngin ioh jingshngain ne jingiada.Ki dei da shi sha ka kynhun jong ki nongtrei paidbah ba dei ban ioh jingiaroh thik kumba la jied da kiba pura bad kynsai tam na baroh.Nga ia lade nga sngew ba nga dei tang U Kada, pynban mynta nga ioh sngew ba pleng ha ka police department lei dang don katto katne ngut ki pulit kiba don ia ka jabieng sniang bad dei kiba kum kine kiba pynthohbria lang ia ka kynhun baroh kawei.Ka la kham bha ia ki nongtrei ka police department ban don noh da ka Police Welfare Association ban lah ban teh lakam ia ka jingleh ba kla ki khyndiat ngut khnang ba baroh kin ioh ia ka jingiaroh na u paidbah.
Ka tyllong ain ne constitution jong ka India ka ai ha baroh ki nongshong shnong ia ki nongkynti thymmei long briew ne fundamental rights , tangba ha kum kane ka por ngin iaklet shwa ia kine ba roh lait noh tang kawei ka nongkynti longbriew manbriew -bad kata ka dei ka “Nongkynti na bynta ka jingim ” ne right to life.Ha baroh kawei ka ri India la pynjari ia ka Lockdown na bynta ka Nongkynti ban im ne right to life.Ka phang pdeng jong ka Lockdown ka long ban pyllait im ia ki nong India solansar na ka khlam namar kat ha duh mynta ki stad ka koit ka khiah ki ong ba ym pat don dawai ban pynkoit,kumta baroh ki dei ban sdang na lade ban iada ia lade hi bad ia ka yieng ka sem baroh kawei ;te kumta baroh ki dei ban shong khop ha la yieng.Ka jingphikir na lade hi ka kham bha ban ia ka jingiada na kiwei.Ha kum kane ka por,baroh hi kim kwah ban mih na yieng lait tang ki khep bym long pep.Ngim lah ban sngewthuh balei ki jingtip ki poi dier por sha ki paidbah watla ki rangbah shnong/volunteer shnong ki la iati lut ia ka por ban trei radbah khlem khein shuh ia la ka bor bad ka por ba kordor ha kum kane ka por bad ban trei kylluid mynsiem
khlem bainong sngi,haduh katne ki nongialam shnong ki aiti ia lade,sngewsih patde ban iohsngew ba dang don ki pulit kiba kyntait ban sngap bad iatrei lang bad ki bor shnong bad leh ha la ka mon kumba la jia ha Laitlyngkot .Baroh u briew um ia long ryngkat ha lka jingtip,katno tam lei ia kito kito kiba dang duna ka thoh ka pule ba kin sngewthuh ia kita ki odd bad even number;bad lada dei makna kiba la biang ka thoh ka pule , hato la ai jingtip ne em sha ki dorbar shnong ba kin pynbna paidbah hapoh hynriew baje mynstep shwa ba ki paidbah kin mih na yieng ban leit shim dawai.Ka thong jong ka Lockdown ka long ban pyllait im ia ki briew na ka khlam.Kiba leit shim dawai ruh ki kwah ban lait im na ka jingshitom kaba ban ia ki,hynrei don pat kiba shah pyndik ne phah leit phai noh sha yieng.Ha ka jingshisha kiba pyndonkam da ki kali lade ban leit shim dawai ki la iarap ban pynsting ia ka sorkar na ka jingduna ambulance khamtam ha kum kane ka por hiran,watla kita ki jingbym biang jong ka jingioh jingbit ki duna hynrei dang long hi ban ia pynbeit namar ban iuhroit ia ka Nongkynti na bynta ka jingim ne right to life ka dei ka bym shong hok satia bad ka Lockdown ruh kam shym mut ban set op ia ki briew hapoh yieng hynrei ban pyllait ia ki briew na ka jingiap khlam.Bad kita kiba shu pyrshah ia ka Lockdown khlem nongrim ki wanrah ia ka jingpynkhein hukum ne civil offense/civil case.
Por dang khynnah la don ba iathuh ha ngi ia kane ka khana ” Uwei u doctor u la ioh pdiang ia ka phone call na hospital ba don nongpang ba dang shu wanrah bad shitom jur.U doctor mar mar u mih na yieng bad kiew ha kali ban leit sha hospital.Ha lynti la pakhang noh ia u doctor da uwei u briew uba hukum ruh ia u doctor ban hiar syndon na kali.U doctor u la kyrpad ia uta u briew ban nym pynwit ia u namar u hap ban beh bran bran sha hospital.Namar ka jingshah byrngem ha uta u briew,u doctor um banse ban hiar noh na kali.U doctor u la hap ban iaid kjat noh bad ka shim por lai phew minit ba un poi ha hospital.Ynda u doctor u poi ha hospital,u iohi ia uta u briew ba knieh ia ka kali jongu ba u ieng sngewsih ha syndah ka jingthiah.”Doctor! U khynnah u dang shu lah iap tang kumba san minit ei ei”. Iathuh ki nurse.Uta u briew u peit ia u doctor bad iam rangbah , “Doctor! Lada ym dei ma nga uba pynwit ia phi , u khun jpngnga un dang im,hynrei map ia nga naba ngam tip “.Paralok,kiba pyrshah ia ka Lockdown ki wanrah ia ka jingpynkhein hukum ne civil offense/civil case bad shah dain kuna,kata ka badei.
Haba pynwit pat ia ki nongleit shim dawai , ngin ong ka dei ne ka lait.Hato haba ngi pynwit bad pynslem ia ka por ki nongleit shim dawai,ngi la don ki tiar ban thew ia ka jingshit jingdaitthah ne jingma u nongpang bad hato ki nongpynwit ki lah ban antad ba u nongpang sa lashai ruh un dang eh dang khlain beit lada um ioh dawai makna.Kaba ma bad shyrkhei lei ka dei ia kito ba phah leit phai kylla sha yieng.Imat ki sngew ba tang kiba ioh covid 19 ki don hok ban lait im,kiba pang da kumwei te da iap ruh biang.
Kaba pynwit ne phah leit phai sha yieng ia u nongpang ka dei ka jingiuhroit ia ka right to life bad kane ka rukom leh ka dei ka kam dakaid kam runar kaba ia ryngkat bad ka jingthmu ban pyniap briew ne criminal offense.Pynshong nongrim lem ma phi Paralok,lada kiba pynkhein hukum kiba leh ia ka civil offense ki shah dain kuna kaba heh,ia kiba pyrshang ban pyniap briew kaba dei ka kam dakaid kam runar ne criminal offense patde katno yn dain kuna.
Ka Lockdown ka dei ka lynti kaba biang watla ka wanrah shibun ki lock out.Da ki phew lak ki nongtrei ki la hap ban leit phai yieng noh namar ki nongai kam ki la phah sangeh noh ia ki jingtrei bad kane ka la buh ia bun ki long yieng ha ka kordit ka lanot.Ki ong hana don ha kawei ka police Station ba ki pulit kim kwah phong uniform shuh bad tang uwei u langrut u phong uniform bad nangta ki dain kuna ia ki kali ,khlem map satia ia ki kali kit nongpang ruh ,ma ki ruh ki kwah lock out; ka bha imat ba ka sorkar kan phah leit wan yieng shwa ia ki .
Ka sorkar ka kylla dieng shain doh ha kum kane ka por,ki ktung ba bunjait,ki jait doh lai phew rukom bad ki jhur lai phew rong la shu ia shain sah ktak shi ktak.Ka jingsohsat kaba kum kane ka dei pat u shylluit sha u syntiew bym tlor shuh.
Phi don ban ong eiei?