Da u Bah Philip Marwein
Ha Meghalaya baroh kawei, ym donkam laisen ban khaii na ka bynta ki riewlum trai shnong Khasi, Jaintia bad Garo. Ki lah ban khaii katba mon khlem laisen. Hynrei na ka bynta ki dkhar bad kiwei ki khyllah jait ki donkam ban don ka laisen khaii ba dei ban ioh na District Council- ha Jaintia Hills dei ban ioh na ka Jaintia Hills District Council, ha Khasi Hills na ka Khasi Hills District Council bad ha Garo Hills pat dei ban ioh na ka Garo Hills District Council. Kane ka long kaba donkam haduh katta katta.
Ka jingthmu jong ka Laisen khaii na ka bynta ki dkhar bad ki khyllah jait ka long ban teh lakam ia ka khaii pateng jong ki khnang ba kan ym ktah ia ka khaii pateng jong ki trai muluk trai jylla bad ban ailad ia ki ba kin roi stet ha kane ka lain kamai kajih bad, dei na kane ka daw ba la khot ruh ia kane ka Trade Regulations for the non-tribal. Ka jingthmu hi ka long ban iarap bad iada ia ka kahii-pateng jong ki trai shnong trai riewlum trai jaka na ka jingwan knieh kamai jong ki dkhar bad kiwei ki khyllah jait.
Na kawei ka por sha kawei pat, ka ju mih ia ka huri hura halor kane ka kam bad ki la mih ruh ki jingiashoh bad iamynsaw tang namarba khynra ia ki laisen khaii lane talasi ia ki dkhar kiba khaii ha ki surok bad ha ki dukan ban tip kino kiba la don laisen bad kino ki bymdon. Ki la don ruh ki khep ba don ba la poi sha hospital ruh ba don ka jingiashoh briew tang namarba talasi laisen khaii lane khang noh ia ki dukan ki bym don laisen. Ka jingpynkhih kaba dang shen ka dei ka jingkhang jong ka KHADC ia ki 33 tylli ki dukan dkhar ha Nongmynsong halor ka nongrim ba kim don laisen ban khaii. Ka District Council ka la leh ia la ka kamram namarba ba haba khlem laisen kumno kita ki dkhar ki lah ban khaii. Ka don ka nongrim kaba biang. Ka District Council ka dei kein ban pyntreikam ia ki Rule bad ki kyndon kumba la pynkup bor ha ka katkum ka Sixth Shedule. Namarba, katkum ki kyndon kiba shai ka dei ka kamram jong ka District Council ban iada iaka khaii-pateng ka jong ki trai shnong riewlum na ka jingwan tyllep ki bor khaii pateng jong ki dkhar heh paid lane kita ki non-tribal.
La jar katta ruh ki kyndon bad ki rule jong Sixth Schedule kim ong ba la khang ia ki dkhar ban ioh laisen khaii hynrei, ka ong ba donkam ban teh lakam (regulate) ia ka khaii jong ki, ban dup ioh iada ia ka khaii-pateng jong ki trai jaka ki riewlum Khasi, Jaintia bad Garo. Hynrei ka District Council ruh kam lah satia ban kyntait mardor ban ym ai laisen khaii ia ki dkhar bad kiwei ki khyllah jait. Kito kiba don ki nongrim kiba biang bad ynda ki la pynbiang nadong shadong ia ki kyndon ki lah ban ioh laisen khaii. Kumba ka long mynta, da ki bun hajar ngut ki dkhar bad ki khyllah jait ki la ioh laisen khaii na ki District Council ha ka jylla. Ka jingkylli mynta ka long hato kane ka jingai laisen khaii khah khah bad ba la bun tylli kam ktah ia ka kam kahii-pateng jong ki traishnong trai muluk? Hato ki District Council ki da bishar bniah bha thik-pa-thik kumno ban ai laisen bad iano ban ai laisen ban ym ktah ia ka khaii-pateng jong ki trai jaka trai muluk riewlum Khasi, Jaintia bad Garo?
Hangne nga sheptieng ban kdew ba bun ki laisen ba la ai da ki District Council ki ktah bha ia ka khaii pateng jong ki trai shnong trai muluk. Ki District Council ki dei ban bishar bniah kumno, hano bad ha kino ki jaka dei ban ai laisen khaii- namarba bun na ki laisen ba la ai ki la ktah bha ia ka kam khaii jong ki riewlum trai jaka. Ka donkam ka jingpeit phaidien bad jingbishar bniah bha halor ka jingai laisen khaii (the whole issue of granting trade licenses has to be reviewed and restructured to fit into its purpose). Ka long kaba sngewsih ba ha kane ka kam laisen khaii ka don shibun ki jnit ki jnat bad ki sohkyrdot ba dei ban law bad loit bha. Khamtam ki don bun ki buit kyllain ban leh tang ban ioh laisen khaii bad kawei ka buit kaba kloi bha kaba ju pyndonkam khah khah ka long, ban pynbam tyngka naduh na trai shaduh sha kliar. Lada kane ka treikam, bad ka la treikam ruh ha ki por ba la leit, baroh ki jingthmu jong ka Sixth Schedule ha kaba iadei bad ka kam laisen kahii ki shu kylla kamkai. Kaba sngewsih ka long ba ki la don katto katne ki CEM, EM bad ki ophisar kiba dei khmih ia ka Trade ha ki por kiba mynshuwa, ki la kylla long kiba riewspah bad kiba bit ba biang tang namarba ki la shim kabu da kaba khaii im im peit peit ia ki Laisen Khaii (trading of trade licenses). Lada kane ka long kumne baroh ki jingthmu jong ka laisen khaii ka shu long kamkai. Ngi da khmih lynti naduh ka mynsiem ba ki CEM,EM bad ki ophisar kiba bat mynta ia ka Trade ha ki District Council jong ka jylla kin ym shet kylla ia ka jingthmu jong ka Sixth Schedule.
Phi don ban ong eiei?