U wei na ki riew rangbah Khasi u la ong ba ka Ri ka mut ka khyndew, bad shisien ba ngi la duh ia ka jinglong trai ia ka khyndew ka mut ba ngi la duh ia ka Ri. Bad to ngin kynmaw ba khlem ka khyndew ym don ri ha pyrthei, kum ka nuksa lada ka Russia kam don khyndew ka mut ym don ri Russia ha pyrthei bad ruh kum ka USA lane China lada kim don khyndew ka mut ym don ri USA lane China, bad kumjuh ruh ma ngi hangne lada ngim don khyndew lane ngim long trai shuh ia ka kyndew ka mut ngi la duh ia ka Ri Khasi, wat pyrkhat ba katba ngi dang don hapoh Meghalaya ka mut ba ngi dang don ha Ri Khasi. Ka sorkar Meghalaya ka kylla na ka wei ka sorkar sha ka wei pat ka sorkar ka ba mut na ki wei ki briew ki ba synshar sha ki wei pat ki briew. Ia ka sorkar Meghalaya la thaw lyngba ka ain Sorkar India ba na shabar ka Ri Khasi, bad kane ka ain bana shabar ka Ri Khasi ka ong ba baroh ki nong India ki lah ban shong shnong hangno hangno ha ri India bad ki lah ruh ban thep vote.
Te kane ka ain kan sa pynkylla ia ki briew ki ba synshar ia ka sorkar Meghalaya ynda ki nongwei kila bun paid bad lada ma ngi ki trai Khasi ngi la duh iaka jnglongtrai iaka khyndew bad la long trai noh daka sorkar Meghalaya kaba mut ba ki briew nongwei kin long trai iaka khyndew Khasi lyngba ka jingioh synshar ka jong ki ia ka sorkar Meghalaya.Te namarkata wat biej iaka tyngka ko para Ri, shisien ba ngi la duh ia ka khyndew kan long ka jingeh kaba khraw da ki hajar shah ban ioh pat ia, namar da ka lynti hok ngi duh iaka, da ka jingbiej haka tyngka bad ngi la die duh iaka. Ka sorkar Meghalaya, ka sorkar India bad ki briew bana bar Meghalaya ki don tyngka daki hajar lak klur bad kim salia ban thied ia ka khyndew Khasi kaba shong dor tang da ki klur bad spah klur tyngka. Ynda ki la dep siew iaki klur bad spah klur ba ki thied iaka khyndew Khasi ki dang lah ban kamai pat da ki hajar klur lyngba ka khaii ka pateng kaba ki don. Ka pisa ka wan bad ka leit, ki siew mynta bad ki kamai pat lashai.
Hynrei ma ngi kiba duk, kiba tlot, ki bym don ka khaii ka pateng, hynrei kaba ngi don tang ka ne ka khyndew Khasi kaba U Blei U la pynioh naka bynta jong ngi, te shisien ba ngi la die duh ia ka ngin ym ioh shuh da ka wei pat ka khyndew hangne ha pyrthei namar ka jingleh hi ka jong ngi iaka bym hok. Ka sbai tyngka kaba ngi don bad kaba ngi ioh da ka ba ngi die duh iaka khyndew kam myntoi ei ei, mynta ngi don klur tyngka, tang hadien 5 snem ne 10 snem la lut ka klur tyngka bad ka dor jong ka ta ka klur kaba ngi don mynta ka nang hiar dor katba nangmih ki snem ha ka jingkiewdor ki mar ki mata, kum ka bam ka dih bad baroh ki jait tiar, bad lada ngi buh haki bank ruh kan ym lah ban pynioh sut kaba heh, bad haba ianujor ka 20 snem mynshwa ki briew ki ba don 20 lak tyngka ki dei ki ba riew spah bha, hynrei haka ne ka juk ka 20 lak kam pat long ei ei ryngkat ka lut kloi khlem sngewthuh, hynrei ka khyndew kaba shongdor 20 lak tyngka haka 20 snem mynshwa mynta ka la shnong dor 5 -10 klur tyngka, phewse horkit ngim dei ban ia pynianujor ia ka khyndew jongngi bad ka tyngka pliah ban die duh ia ka sha ki nongwei. Hangne ha pyrthei ym ju don ka ri kaba die duh ia ka khyndew sha ka wei pat ka ri namar ka tyngka, bad ym ju don ka jaitbynriew kaba die duh iala ka khyndew sha ka wei pat ka jait bynriew namar ka tyngka. Lehse mynshuwa ka lah ban jia ba dang khyndiat ki briew bad ka jingbympat sngewthuh ia ka kdor jong ka khyndew. Bad lada don kiba leh mynta ka dei ka jingbiej ha kito kiba leh.
U briew la u la stad katno katno ruh, la u la kiew sha duh sha suin bad leit sha u bnai, lane la u la hiar shaduh ka trai ki duriaw ha kaba khatduh u hap ban phai pat shaka khyndew ban im naka bad u lah ruh ban im tang naka, naka rep ka jong u. Te namarkata ngi dei ban sumar iaka khyndew, ki lum ki wah ki dieng ki siej kiba long ki nong iarap iangi ki briew ha kaba gin ioh bam naka khyndew. Bad dei U Blei U bala buh ia ngi ha kane ka khyndew ban shong haka bad ban im ruh naka. Bad U la pynioh ruh iangi kane ka Ri Khasi, khlem da donkam ba ngin siew tyngka sbai iano iano ruh. Te sumar ba ngim dei ban die duh noh ia kane ka khyndew kaba U Blei U la pynioh ei ha ngi.Te hangne ngi dei ban kynmaw lada ka sorkar Meghalaya lane ka sorkar India lane ki company lane ki nongwei na kata ka development kaba ki ong ki donkam jaka, ngi dei ban shu ia kut tang haka ai wai. Bad ngi dei ban shim noh iaka Block – I, Block – II shaduh Brahmaputra ban synshar hi noh kumba ka dei ka khyndew jong ngi naduh hyndai. La iathuh ha nga da u paralok ba na Umtyrnga, ka shnong ha khap Assam, balei kito ki jaka ha Byrnihat hadien ka jingkieng sha ka liang ka mon haba lei na Shillong sha Guwahati ka ioh synshar ka Assam namar dei ba ki trai Khasi ki la die sha ki nongwei bad ka sa ioh ban synshar noh ka Assam.
Ha ka jingshisha u wei pa u wei u Khasi ha Ri Khasi u dei beit ban ioh jaka ei ban shong ban sah khlem da thied na uno uno ruh kumba U Blei U la pynwan ia u sha kane ka pyrthei, bad haba u ne u briew u la leit noh kin ioh pat sa ki wei ki ban wan hadien jong u, kumba U Blei U la ai ei iaka ne ka khyndew hangi ki Khasi, kumta ruh baroh ngi dei ban ioh ei ban shong haka, hynrei mynta la jan ha baroh ki shnong bad ki thain la hap ban thied ia ka khyndew ban ioh shong ha ka namar ka jingiaid bakla ki longshwa.
Te namarkata ngi dei ban da, ban ri bad ban sumar ia ka da ka lynti ka hok, naka bynta kaba ngi im mynta bad ruh ban ai lang iaka pateng ka ban wan.
From –T. Lyngdoh, Mawlai.