Ka Jingshongkha khynnah ka ktah ia ka ioh ka kit bad kiwei de ki bynta

MR K.B.M Swer Mawkisyiem,Sohra.

Sa shisien pat, nga ai khublei ia phi ki nongpule baieid, kiba long ki paradoh parasnam jongnga bad nga kwah ban iakren ne iasam lem ia kaei kaba don hapoh ka dohnud jongnga kaba nga don ka jingsngewkhia kaba jur kaba ngam lah ban shu kun tang halade, khlem da pynpaw pyrthei lem ba kiwei pat kin sngewthuh shaphang kane ka bynta kaban long ka jinghikai bad kum ka jingsneng jingkyntu ban bishar ia ka long briew manbriew ha ka imlang -sahlang, ki shnong -ki thaw, ka RI bad ka jaidbynriew hi ruh.

Nga ngeit phin pule da kaba pynshongdor bad bishar thik pa thik ,ka long ne em ka jingshisha kumba ngi iohi da la ki Jong ki khmat jongngi. 1.Kawei ka jingiohi jongnga ka long ba ka ktah ia ka bormet -borphad jongngi.Ka rta badang ki khat kata 15 shaneng la ia shongkha,teng teng nga iohi ba bun ki shu pynheh wat ka certificate ruh namar sheptieng da leit ha ki hospital ne kiwei ki kam ioh shah pynshitom ha ki bor sorkar.

Ka rta dang dei ban heh ban san ha ka rynieng-ryniot, hynrei la shu kut noh namar ba kyrkieh ka shongkha. Ka jingmut jingpyrkhat ruh kam pat iar ne kotbor bad bunsien ka wanrah ia ki jingeh babun ha ka longing- longsem.Tang ka por samla ym pat kynjoh ne ban lehkmen ia ka aiom samla ruh khlem pat iohbha ,la poi sha ka jinglong tymmen, duh lut ki jingkmen ha ka por samla.Sa sdang sa ka bynnud ba la iaidlait ia ka aiom samla haba kiwei ki ioh ban lehkmen ba sa babe shyrta. 2.Kawei pat kaba nga shem ka dei ka jingpepskul shiteng por(drop out).

Ki kmie ki kpa bapli ki pynlut da ki hajar ban pynnang pynstad bad khmih lynti ia kaba bha na bynta ki khun, hynrei lehnohei haba ki khun ki pynsepei ia ka spah jongki da kaba ki jam noh shakhmat ha ka shongkha- shongman bad shu iapoi hi, sa iathuh da ladep ka kam. Katno ki kmie- ki kpa ki jaw ummat bad pangnud na bynta la ki khun,bad don ruh ba hap kit khunrei namar bym shong bym sah ryngkat bym pat lah bsa namar dang khynnah.Bun ki longing hap kit ki kmie- ki kpa khamtam ki khun kynthei.Ka jingpule shu sepei tang shiteng por khlem phuitda eiei ia ki kmie- ki kpa. 3.Kawei pat ka dei ka jingduk- jingkyrduh kaba wan lynshop ha ka longing- longsem bad imlang – sahlang.

Bun ki longing namar ka shongkha khynnah, sa bym donkam – donjam ynda la ioh sa ki khun tang ban pyndap ka bam- ka dih la shitom, lada dei lei bym biang ka bylla, bun da ki khun la bun sa ka jingiania iamai bym lah pyndap,ngam sa ha ka dih -ka bam (kyiad),jot ka jingim bad iap shiteng por namar ka jingduk- jingkyrduh bad bym shongsuk ha ing- hasem.Ban phah skul ia ki khun -ki kti ruh jynjar, rem sa bai skul, yn pyndap ka bam ne bai skul, sa ka juk mynta hap pynbiang sa ka mobile ynda ki la pule kham shajrong ne leit pule shabar shnong.Kane ka dei ka jingeh ba ngi hap pyrkhat bha ko ki samla khamtam kiba dang rit ka rta shuwa ba ngin ryngkoh sha ka kyrdan longkmie- longkpa.Teng teng ngi shem ba namar bym lah bsa ba la bun sa ki khun ym banse hap phah shong shakri ingbriew noh ia ki khun heh ne phah pep skul shiteng bym lah bsa .Katno ka jingsngewsih ia ki khun bapli kiba thrang ban trei shitom bad angnud ban kynjoh sha ki kyrdan ka nam ,hap sangeh noh shiteng por.Hato ngi ju pyrkhat ne em ia kane ka bynta kum ki paradoh – parasnam ha ka jingim jongngi. 4 Kaba khatduh pat ka jingioh jongnga kadei ka jingpyniap shiteng por ia ka jingim.Kata ka long namar bym suk ki kmie- ki kpa ba dang khynnah palat ,jaka ban kohnguh ia jingsneng jongki, hynrei kwah ban iaid hala ka mon, bad lada ym suk kloi ban pyniap noh ialade (suicide) da ki bun rukom.Don ruh kiba kloi ban pyniap ia I khyllung ha kpoh da kaba buhrieh ne ym kwah pynpaw pyrthei, kane ka wanrah ia ja jingduhnoh is ka jingtiplem bad sa mih ki jingsniew laiphewjait- laiphewrukom ha ka imlang- sahlang. Dei halor kitei ki daw ba ka wan ka jingeh – jingjynjar , jingjot- jingpra ha ki longing- longsem jongngi bad kumjuh ha ka imlang- sahlang.

Ngin da khan da it bniah ban lait na jingjynjar babun bad bad ban nym babe hadien ba ngi la kynjoh sha ka kyrdan longkmie- longkpa,to ngin kyndit bynriew bad pynshongdor iala ka jingim kum ki paradoh-parasnam bad kum ka jaidbynriew baroh ban kiar na kane ka shongkha khynnah khnang ba ka lawei jongngi kan long kaba suk – basain bad ki khun – ki kti kin iaryngkat lem bad kiwei pat ha ki bynta bapher bapher.Khublei shibun ia phi ki nongpule baroh.