HH Mohrmen
Kane ka dei ka phang kaba uba bun ba lang u dang donkam ban ioh jingshai khambniah bad hadien ba nga la iohi iaka jingpynlait khubor na u Chairman jong ka dorbar ki khlieh nongsynshar ka jylla ha kaba ia dei bad ka hukum ka NGT, nga kwah ban buh iaki jingshisha kumne kumba ki long. Ha kaba ia dei bad ka jing pynlait ia ka Megha laya na ka Coalmines Nationalisation Act, ka dei kat kum ka jingong uba bun balang ba ka dei ka jingialeh shitom jong u MP barim u bah GG Swell uba la lah ban pynbor ia ka sorkar ban ym pynhap ia ka jylla hapoh kane ka kyndon jong kane ka ain.
Ha kaba ia dei bad kane naka liang jong ki riewieid mariang ki la pan lyngba ka RTI bad ioh ia ka kopi jong ka shithi na u Vasant Sathe Minister of Energy government of India New Delhi 11001, kaba 2tarik Naitung, 1987 kaba la phah sha u Capt W.A. Sangma Myntri Rangbah ka jylla ha kata ka por ha kaba ia dei bad kane ka kam. Ka shithi D.O.No. EM/S/309/87 ka kren shai ba ka jingpynlait iaka jylla na ka Coalmines Nationalization Act ka dei halor ka nongrim ba ka dei ka kam kaba ki briew ki ju trei. Hynrei ka la ban pat ba ka jingtih dewiong ka dei ban long hapoh ka jingkhmih bad jingpyniaid ka MMDC bad ba ka sorkar ka dei ban khmih bad sumar bha ia ka koit ka khiah bad khamtam iaka jingiada iaki briew kiba trei iakane ka kam.
Shuh shuh kane ka shithi na u Vasant Sathe ka bthah ruh ia ka sorkar ba ka dei ban ialeh ban tih ia u dewiong haka rukom riewshai da kata kaba long scientific.
Kaei kaba ngi dei ban kynmaw ka long ba kane ka shithi ka dei tang ka departmental order bad kumba u GG Swell dalade hi ula pynshai ha ka khubor (message) kaba la pynmih ha ka (Souvenir) thup-buh jingkynmaw kaba ula pynmih haka jingpyndonburom ia ka jingdap 25 snem jong ka Jaintia Hills Distric ha ka snem 1997 ula kren shai ha kaba ia dei bad kane ka hukum. Haka khubor kaba la pynmih ha kane ka thup-buh jingkynmaw kaba la pynbit pynbiang (edit) da u Rev.Dr. ER Tongper, u GG Swell u kren shaphang ka jingpynlait ia ka jylla na ka Coalmines Nationalisationg Act bad iaroh ia ki nongjaintia iaka jingkyrshan jong ki, hynrei ha ka juh ka por u GG Swell u kynthoh ruh shaphang ka jingtihpathar bad ka jinglum spah tang ha ki katto katne. Ngi shim ia ki kyntien jong u kumba la thoh “Nga sngewkmen ban iohi ba kane ka jingpynlait ia ka jingtih dewiong ha Jaintia hills na ka Coalmines Nationalisation Act, ka la paw lyngba ka jingkiew ha ka ioh ka kot jong ki nongjaintia kumba ngi iohi naka jingmih jong kiba bun ki iing ban itynnad ha ki shnong ha Jaintia bad ha kiwei pat ki jaka bad kumjuh ruh ka jinglongtrai iaki jaka ba remdor ha Shillong bad ka jingdon jong ki briew ba la nang la stad. Hynrei nga don pat katto katne ka jingbynnud. Ka spah ka lang tang ha ki katto katne bad ka mariang kala shah ktah haduh katta katta kata haduh ba ban ioh shi klat ka um ban dih ka dei ka jingeh.”
U GG Swell ula kynthoh shuh da kaba ong “Ha kaba ia dei bad kane nga kwah ruh ban buh shikyntien ka jingmaham. Kam don kano kano ka ain ban pynlait ia ki par dewiong ha Jaintia hills na ka Coalmines Nationalisation Act kam don wat tang ka rai hapoh ka iingdorbar ruh ha kaba ia dei bad kane. Ka dei tang ka rai hapoh ka department kaba lah ban kylla ha kano kano ka por. Lada ka jingpynjulor ia ka mariang kan dang iaibteng kumba ka long mynta, ka don ka jingma ba ka sorkar India ha ki por ki ban sa wan kan weng noh ia kane ka jingailad. Kiei kiei baroh ha India bad kylleng ka pyrthei ki kylla sted bha. Ki briew ha Jaintia Hills ki dei ban buh jingmut ia kane bad pyrkhat jylliew bha.” Kine ki dei ki kyntien jong u GG Swell MP ba mynshuwa jong ngi kiba u thoh ia ka jingiohi jong u naduh ka snem 1997 bad ngi iohi ba katno ki kyntien jong u ki long kiba shongsbai bad ka jingiohipaw jong u kala jia shisha namar ba ngim patiaw iaka jingshisha.
Ngi dei ruh ban kynmaw ba kine ki dei ki kyntien jong u GG Swell uba baroh baroh ngi ia kuburlang ba u dei uba la ialeh ban pynlait iaka Jaintia Hills na ka Coalmines Nationalisationg Act. Namar kata ngim donkam shuh ban dang iabunktien ha kaba ia dei bad kane kine ki sakhi satar ki la kren shai shaphang kane ka jingshisha.
Phi don ban ong eiei?