Ka jingpynjot ia ka Mariang, ka ap ruh ka jingma bakhraw ia ka jaitbynriew

Scholar Lawriniang
Nongthliew, West khasi Hills.

Mei ramew ha ba kut ka sngewsih ka dem khrup
Rathai da jainjot la ki khmat ka tap lup
Ka pisa ka lynga ka iai ud iai kyrpad
Balei ko bynriew? Phi leh sang khlem pyrkhat

Huhuhu ka iai ud, b’u pynjot b’u pynpra
U shliah lut pynlyngkhuid u la ksam u khynra
U khlong iu klongsnam ba jylliew ka ramew
U die duh u iapein ban man spah ban man phew

Jrum jrum nga sngew ia ka sur ba sawa
Khlek khlek, jrain jrain, thylliej dieng ki thaba
Brup brup na ki khmat ki ummat ki sdang hap
Dum tliew iong ngit ngaiñ, u lyoh dum u wan tap

Kyrhuh u lapbah jrain tied u pyrthat
Miet bad sngi um map iu bynriew u lympat
U khynra ia ki iing da u phria u pynhap
Balei kein ko briew, mem tip sang mem tip pap.

Ramew ka byrthen lum ki wah ki kyang shla
B’u bynriew ia ka u leh sang leh kynsha
Khyndew ka tyrkhong ki mawsiang kum ban pdang
Kyrhuh ka ramew, ka da ud ka iam kthang

Pyrthei kan khynniuh bad eriong kan wan sar
Ki dei dak ki shin ba ramew ka bitar
Bainong ba kan ai i’u bynriew kwah rhah
Kan lynshop kan rong lut ia pyrthei lalot spah

Hadien kumba katto katne snem ba ngam ju kham ioh leit shuh sha ki khlaw ki btap ba nga juh leit kai pyngngad mynshwa por dang shu khie khynnah samla, bad hadien kumba 10 snem eiei mynta nga la leit poi biang sha kito ki juh ki khlaw ba nga ju leit kai pyngngad mynshwa ba juh leit khwai ne leit kai sngewbha. Katno ka long kaei kaei kaba i sangsot ban peit ban iohi ia ka jingjot noh ki khlaw ki btap kiba ju kdup ieit ia ki jingthaw kiba im baroh ha ka ryngkew na duh mynnor kiba kynthup naduh u khun bynriew ha shi satlak ka pyrthei. Haba iohi ia ki khlaw ba ki la syllen lut nga la shu kylli ha la marwei Ah sangsot ia nga, Balei ka leit long haduh katne katne eh? Shano lut ki dieng ki siej kiba mynshwa? Khlem nangleh eiei shuh hi ruh la shu ieng angleng kum u biej, namar ba la sngewbynnud bad pangnud palat ia ka jingjot noh ki khlaw ki btap. Ha ka jingshisha nga nangkhmih lynti ba ki dieng ki siej ki la ia heh ia san bha namar la kham slem ym da kham poi shuh phewse , Ñiuma da khongpong ka kylla bajih pynban.

Katba ka sorkar bad ka pyrthei baroh kawei kumba ka nangialeh ban pynneh pynsah ia ka mariang bad ka United Nation Organisation (UNO) ka la buh ruh ia ka sngi pynneh mariang (World Environment Day) ha ka 5 tarik June manla ka snem kum ka dak ban kynmaw burom ban pynneh pynsah ia ki dieng ki siej, phewse kat kum ka jingiohi pat ka long pynban da khongpong. Ha jylla jong ngi la kumba 48 snem eiei ka la rakhe ia kane ka sngi pynneh mariang da kaba thung dieng ha kylleng ki jaka, hynrei lada peit bniah kat kum ka report jong ka Forest Survey of India (FSI) ngi shem pynban ba ki khlaw ki la nanglut nangduna shuh shuh ban ia ki por ba la dep ruh. Kane ka rukom hi ka pynpaw ba ki ba bun hi ki briew kim pat sngewthuh eiei shaphang ka jingkordor bad ki jingmyntoi ka mariang na kata ka daw ki shu pynjot ia ka, khlem da bujli eiei shuh pat ha kata kaba ki la pynjot.

Ka jingpynjot noh ia ki khlaw ki btap ka long kum ka jingpang bampong ha ka met u briew, namar u briew un nym sngewthuh eiei shaphang ka jingktah ka jingpynjot ia ka mariang bad u sngewhun ha la ka jingleh, hynrei ngi klet pat ba ka jingjot noh ka mariang ka ktah suki suki ia ka longbriew manbriew khamtam eh ia ka ban sa wan. Ka jingkyrduh kan long ia ka um ba ngi dih, ka jingkyrduh kan long ruh ha ka thung ka tep haba la tyrkhong ki jaka ki la kylla kum ka ri shyiap kin ym mih speh shuh ki jingthung lane ki symbai. Nangta ka jingjot ki khlaw ki btap ka dei ruh kawei na ki lad pynduh jait noh ia ki mrad khlaw baroh kiba juh im ha ka, haei kin rieh haei kin shong haba ym don khlaw shuh, bad kawei kaba kham ma shuh shuh ka long ka ka jingpynjot ia ka mariang kan wanrah ruh jingkyrduh ia ka lyer khuid ban ring mynsiem. Kane kan ktah ia ka koit ka khiah jong u briew baroh ha shi satlak ka pyrthei. U bah H.O Mawrie u wei na ki nongthoh ba pawnam ka ri khasi u ba la thoh ruh ia ka jingiadei u briew bad ka mariang ha ka kot pyrkhat u khasi u ong: ka Mariang ka long kum ka Hospital lane kata ka jaka sumar ia kiba pang, namar na ka mariang ngin ioh ki dawai da shin hajar jait ngin shem. Nangta u Myllung Soso tham pat u ong ba ka Mariang ka long kum ka par jingstad lane kata ka librari (Library) bad ia kane hi ym tang u Myllung Soso tham.ba u kren la kubur lem ruh da u H.O Mawrie, U Primrose Gatphoh bad kiwei kiwei ki khraw pyrkhat ba ka mariang ka dei kata ka par jingstad ne ka skul bah kaba ai jinghikai ia u khunbynriew.

Ka jingpynjot ia ka mariang hi kam wanrah ka jingduh jingmyntoi tang ia kitei ki ba la kdew hynrei bun kiwei kiwei pat ki jingduh jingmyntoi bym shym la jer lut hangne, bad kumta ki jingma ki ap lada pynjot ia ka Mariang kum ka jaka riehtngen jong u khunbynriew shi snieh pyrthei. Kumta ka la dei ka por ban kyndit bynriew noh ba nymleh ruma ia kaei kaei ioh ba ka jingbabe kan wan lap ia ngi. Ka jingbym niew burom jong ngi ki ba dang kham ha shwa ia ka mariang long kum ka jingniewbein jong ngi ia ki khun ki kti ki ha ka pateng ka ban sa wan hadien. Hoiod ka dei ban pom ia ki dieng ki siej na ka bynta ka jingmyntoi u briew tangba ngi dei ban bud ryntieh ruh ia ki aiñ kumba la bthah da ka sorkar ban pom kawei thung bujli 5 tylli ki dieng, da kane ka rukom kan ym duh jait ka mariang. Ka jingpynneh pynsah ia ka mariang ka dei ka kamram ba ha khmat eh jong nga jong phi ban burom ia ka, kumta dei ban niewkor ia ka, shim ia ka kum kawei ka kam ba ha khmat eh ban burom ia ka, lymkumta kane kan ktah suki suki ban kan bam pyut ia ki doh jem kumba bam ka jingpang bampong (Cancer) ia ka met u briew.