Badapjied Kurkalang
Ngi la iaid kumba shispah sngi tam eiei ha ka jingsynshar jong ka sorkar kaba thymmai kaba dei ruh ka sorkar BJP (Bharat Janata Party) ha ka ri jong ngi. Hynrei, tang ha kine ki khyndiat sngi ki la mih shibun kiei kiei kiba la pynkulmar lut ia ka jingmut jingpyrkhat jong ki paidbah ha ka ri baroh kawei kaba sdang naduh ka jingkhang bam doh masi, ka jingweng ia ka Artikl 370 ha ka jylla Kashmir, kaba jingpyrshang ban pyntroin ia ka Right to Information Act 2005, ka NRC (National Register of Citizens) kaba pynlong ia ki 19 lakh tam ki briew kiba khlem ka jylla, ka jingmut kaba buhrieh hadien jong ka CAB (Citizenship Amendment Bill), ka jinghiar dor jong ka pisa, tad haduh ka jinghiar kaba jur tam ha ka histori jong ka ioh ka kot kaba ngim ju iohi mad mynno mynno ruh.
Nalor ka mang tyngka kaba la dep ioh, ka sorkar ka la shim ram na ka RBI sa kumba 1,23,414 crore ka pisa ban pyntyllun ia ki kam kiba ka thmu ban pyndep bad lada ka dang iai long kumne kaei ban jia ia ka lawei jong ka ri? Ka ri mynta ka don ha ka jaka kaba ma ha kaba iadei bad ka ioh ka kot, namar haba don ka jingktah ha ka ioh ka kot ka ktah ia ki riew paidbah baroh ha kiba bun ki liang jong ka imlang sahlang. Bad ka paw ruh namar ka daw jong ka jinghiar ha ka ioh ka kot ka pynlong ruh ia ki briew da ki phew lakh ngut ban long kiba khlem kam khlem jam. Shano kata ka jingthmu jong kane ka sorkar kaba kular ia kata ka 5 trillion ha kaba iadei bad ka ioh ka kot (economy) kan poi namar tang ha kine ki khyndiat bnai ngi iohi ba ka GDP ka la hap kumba 5% eiei kaba hiar duh tam haba ianujor bad ka hynriew snem mynshuwa.
Kane ka long kaei kaei kaba ngi iohi shai ia ka jinglong jong ka ri India mynta bad ngim lah ban tip ia ka lawei ka kumno kaba ap ia ngi ki paid nongshong shnong jong ka ri hi baroh kawei.
Ha ka jingpyrkhat jong nga halor kine kiei kiei baroh bad balei ba ka leit jia long kumne, namar lada ka ri ka lah shah synshar ha ka jingialam jong ki katto katne ki nongialam bad ka jingsynshar kaba ia khliehlang bad ka Niam bad ban ong ba kiwei pat ki jaidbynriew ne ki jait Niam kim don jaka palat na ki. Kane ka la paw lypa ia ka jingsynshar donbor kaba khlem kano kano ka jingpyrkhing watla ngi kam ialade ba ngi long ka ri kaba don ia ka jingsynshar paidbah, hynrei ngi iohi ba kane ka jingkam jong ngi baroh ka long tang ha ka dur, ym ha ka nongrim. Kane ka nang jah suki pa suki bad ki paidbah ki donkam ban sngewthuh ia ka jingkordor jong ka jingsynshar paidbah bad kyndit bynriew ban leh eiei halor ban pynkhie im ia ka jingmut kaba shisha jong ka jingsynshar paidbah ha ka ri jong ngi.
Kane ka long thik kum ka jingsdang jong ka kynhun Fascist, Nazi, Communist kaba nyngkong ka paw kumba ka long ka kynhun treikam kaba biang eh, hynrei suki pa suki ka rat lut ia kiba wit ha lynti iaid jong ka. Ngim donkam ban ngam jylliew ban sngewthuh ia ka jingmut halor kine kiei kiei baroh, namar kiba pule ki sngewthuh tang da kaba peit ia ka jinglong jong ka ri.
Ngi iohi ruh ba kane ka seng BJP ka la sdang ban suh thied hapoh kane ka jaidbynriew jong ngi mynta. Katba ki sngi ki dang iaid i kumba ka la nang ioh bor nang ioh bor. Ha Goa shiphew na ka khadsan ngut ki nongialam Congress ki la ia leit ban snohkti bad ka BJP bad ha Sikkim ki nongialam na ka liang pyrshah baroh ki dei ki na ka liang ka BJP watla ka BJP kam shym la jop ia kawei ka seat ruh bad ha Karnataka ka BJP ka pyrshang ban pynkyllon ia ka ka sorkar Karnataka da kaba pyndonkam da ki buit poh jong ka. Ngim sngew pylla shuh balei ba ka sorkar BJP ka hap ban shim ram kumba 1,23,414 crore tyngka na ka Reserve Bank of India (RBI) ban pyniar ia ka seng jong ka ha ki jylla jong ka ri baroh. Ki la pyrshang tyngeh ban pyniar ia ka seng jong ki, hynrei phewse u soh uba ka ri bad ki paidbah ki ioh mad mynta u long da shisha uba jew bad uba kthang haduh katta katta.
Tang ha kine ki sngi ngi la iohi katto katne ngut ki MDC ki la pyniasoh bad kane ka seng BJP ha kane ka jylla jong ngi bad la ong ruh ba dang don shibun kiba kwah ban rung tangba ki bym kwah ban pynpaw kyrteng mynta. Ngam shym la kren pyrshah ia kano kano ka seng sain pyrthei, hynrei kano kano ka seng sain pyrthei kaba sdang ban pyntreikam ia ki kam buit poh jong ka da kaba sdang, “sabka saath, sabka vikas bad sabka vishwas” hynrei ha kaba kut pat ka long tang ban pynlong mraw hapoh ka jingialam jong ki. Kata ka la long lypa ka jingma ia ngi kum ka jaidbynriew kiba tang shitroh hapoh ka ri India. Hato phi shem jingeh ban iohi ia kata hapdeng ki nongialam jong ngi?
Kano kata ka seng sain pyrthei bad kino kita ki jaidbynriew ki ban ieit ia ka jaidbynriew jong ngi ban ia ngi? Man la ka Niam bad ka jaidbynriew ka don la ka jong ka agenda bad kata ka long ban kyntiew ia ka Niam bad ka jaidbynriew jong ki bad palat nangta baroh ki long tang ki jingpynthame suda. Namarkata ngi dei ban husiar bad pule ia ka jingmut jong kano kano ka seng sain pyrthei hashuwa ba ngin shim ia kano kano ka rai.
Ki nongialam hapoh ka jaidbynriew jong ngi ki bym lah ban ioh ia ka jinghikai lano lano ruh lada biang ka dor shata ki khyrwait beit. Uei u ban pyrkhat ri bad jaidbynriew shuh mynta? Lada don ruh tang katto katne ngut eh haba kumta kumno kein ki lah ban khyllie khlieh? Ki ieit ri ieit jaidbynriew ha ka por ilekshon hadien pat ki kylla long kiba ieit shuki bad ki die ia ka jaidbynriew kiba jied ia ki ban iakhun ban iada na ka bynta ka ri bad ka jaidbynriew.
Lada ki long kiba ieid ia ka ri bad ka jaidbynriew haduh katta katta, balei ki dang pynslem ban pyntreilkam ia ka ILP, balei ki dang pynslem ban pynbeit u pud u sam ha ki jaka khappud na ka bynta ka jingshngain jong ki para doh para snam kiba shong ha kine ki jaka, hynrei ha kaba peit mynta ka i kumba kam poi shano shano ruh.
Lano ka jaidbynriew jong ngi kan kyndit bad ioh ia ka jingshemphang halor ka jingjied nongialam?
Kine ki nongialam jong ngi kiba pyrkhat ba da kaba rung BJP ne kano kano ka seng sain pyrthei kaba kular ban bei tyngka na ka bynta ka roi ka par ha ki constituency jong ki, sha kata seng kin iasnohktilang bad ha ka jingpyrkhat jong nga kane ka long tang ka jingmutdur suda. Namar katta ki nang ioh ia ka jingiarap lane ki scheme katta ki briew bad ka constituency jong ki ka nang stait bad nang khrew, balei? Ka jingpynkynpaw ia ka jingong jong uwei u Prime Minister jong ka ri India, u ong ba lada phi kwah ban noh jingiarap sha u briew ne ka briew jong kano kano ka jylla lehse kumba shispah tyngka eiei katba ka pisa kan poi sha une u briew ne ka briew ka pisa kaba sah kaba un ioh kan long tang kumba shiphew ne khadsan tyngka. Kane ka long ka jingshisha kaba ngi iohi na ka por sha ka por. Hangne ngi iohi shai ba ka jingeh kaba ngi kum ka jaidbynriew kiba ngi iakynduh kam dei ka pisa, hynrei u thied ka jingeh kaba ngi iakynduh u long da shisha uba kham jylliew ban ia ka pisa. Lada ngi lah ban sngewthuh ia kane ka jingshisha kata ka mut ka ri bad ka jaidbynriew jong ngi kan don ha ka lynti jong ka jingkyrmen.
Te, kaei kaba nga kwah ban ong ka long ba lada ngi pyrkhat ba ka pisa ka long ka jubab ia ki jingeh jong ka ri bad ka jaidbynriew kata ka long tang ka jingpyrkhat beit suda. Hooid, ngam shym la ong ba ngim donkam ia ka pisa, hynrei nyngkong ngi donkam ban long ki briew (ki nongjied nongialam) kiba don ka mynsiem kaba khia na ka bynta ka jaidbynriew bad ngim ym lah ban long ki briew (ki nongjied nongialam) kiba don ka jingkhia na ka bynta ka jaidbynriew lada ngim niewkor ia ka hok bad ka jinshisha halor jong ka spah. Namar, kam dei ka spah kaba kyntiew ia ka ri bad ka jaidbynriew, hynrei dei ka hok bad ka jingshisha kaba kyntiew ia ka ri bad ka jaidbynriew (Pro 14:34,16:12 )
Phi don ban ong eiei?