Badapjied Kurkalang, Mawlai
Kaei ka jingiakhun kaba ngi kum ka jaitbynriew ngi iakynduh ha kine ki sngi? Hato kadei ka jingbamsap mo? Ka jingbymioh kam ioh jam? Ka jingsynshar kabym khuid? Ka jingshongsyier ha la ka jong ka ri? Ne dei kiwei pat ki jingeh? Kine kiei kiei kiba ki dei kiba ngi ju iai pyrkhat bad kylli halade na ka por sha ka por. Ngam ngeit ba ka don kano kano ka ri ne ka jaitbynriew kaba khlem ka jingeh, hynrei nga hap ban ong ba haba peit ia ka jinglong jong ka ri bad ka jaitbynriew jong ngi kumba ka long mynta, ka jingeh kaba hakhmatduh kaba ngi iakhun ka dei ha ka pyrkhat pyrdain. Ka kamram kaba nyngkong ba ngi kum ka ngi dei ban sngewthuh ka long ha ka liang ka pyrkhat pyrdain. Ka jingeh kaba ngi iakynduh bad hap iakhun ha ka imlang sahlang la ka long, ka jingbamsap, ka jingsynshar donbor ne bymhok, ka jingkyrduh kam kyrduh jam bad kiwei kiwei de ki wan ba ar ne kham shadien. Lada ka nongrim jong ngi ka long kaba skhem, ka por kan wan hi ha kaba yn sa plie ia ki lad ki lynti ban pyllait ia ngi na ki jingeh kiba ngi iakynduh ha ka imlang sahlang. Mynta bun ki briew ki peit tang ia u briew ne ka briew kiba lah ban wanrah ia ka ioh ka kot ha ka imlang sahlang, hynrei lada ngi lah ban pynbeit shuwa ia ka rukom pyrkhat jong ngi, ka jingroi ha ka ioh ka kot kan sa bud kylla nadien.
Phi i, ka la don lypa ka jingmlien ban pyrkhat kaei ka jingmyntoi jong nga shimet lane ka jingiarap aiu ngan ioh lada nga kyrshan ia uta kum u nongmihkhmat. Kane i kumba ka la kylla long shi bynta na ka Riti ka Dustur jong ka jaitbynriew jong ngi . Bad ban pynduh ia kane ka Riti ka Dustur kam long shuh kaba suk, namar ia kane ka la suh thied ha ka jingmut jingpyrkhat jong ngi. Kane ka pynkynmaw ia nga shaphang uwei u rangbah shipai jong ka Russia.
Ha kawei ka por ba une u rangbah shipai u ioh ka lad ban iakynduh bad uwei u riewpyrkhat Khristan uba khraw. Ha kata ka jingiakynduh, ki la iakren shibun kiei kiei kiba iadei bad ka ri jong ki. Une u riewpyrkhat Khristan u la kren shaphang ka jingshisha ha kaba iadei bad ka rukom Synshar Khadar bad kiwei kiwei de ki jingeh kiba ka ri jong une u rangbah shipai ki iakynduh. Hynrei ha kaba kut ka jingiakren une u rangbah shipai u la ong ia une u riewpyrkhat Khristan, “Kaei kaba me ong ka long da shisha kaba dei bad kaba shisha, tangba ma nga bad ki briew jong nga ngi la ioh ka jingshah jinghikai la 70 snem ban ngeit ia ka bym shisha, mynta ka la long kaba eh ban ngin pdiang ia kaba shisha, watla ngi tip pyllien pyllien ruh ba ka long kaba shisha.” Phi lah ban pyrkhat ba ki ngeit ia ka bymshisha baroh shi katta? Ka long ruh kumjuh ia ngi kum ka jaitbynriew lada ngim kyndit noh na kane ka jingmutdur kaba ngi la im la bun bun phew snem.
Lada ngi dang iai beh ia ka jingmyntoi kaba shimet, kam myntoi ia ngi ban khmih lynti ban iohi ia ka ioh ka kot kan roi, ka synshar khadar bakhuid ba suba bad ban roi ha baroh ki liang. Lada phi dang kwah ban ioh ia ka san hajar ne shiphew hajar kaba lah ban ai jingkmen kaba tang shi khyllipmat, hato khein tang katto phi ioh ha ka shi sngi. Lada ki khun ki kti lane kiba dang wan ki kylli balei ka ri bad ka jaitbynriew jong ngi ka leit jia long kumne? Phim dei ban lehrain ban jubab da kaba ong ba ngi la bam lut ma ngi baroh . Bad lada ki kylli katno phi la bam? Phim dei ban buhrieh, phi hap ong beit kumba 2 tyngka eiei (5 hajar divide 5 snem) ne saw tyngka tam eiei (10 hajar divide 5 snem) shi sngi. Phi i, kaei ka jaitbynriew jong ngi ka donkam kam dei ka jingioh kaba shisien 5 snem, watla ha ka por ba kito kiba ioh ki la sngew bun, hynrei kaei kaba ngi donkam ka long ka jingiarap kaba long kum ka umpohliew, watla ka long kaba rit ruh.
Ka don kawei ka jingong, “wat pynlien ban ai dohkha ia ki briew, namar lada phi leh kumne ha kawei ka sngi kin iap thngan kumjuh, hynrei hikai ia ki kumno ban khwai bad ai ha ki da u rynrwiang khwai khnang ba ki lah ban khwai hi dalade bad ban lait na ka jingiapthngan.”
Nga ju kylli ha kine ki sngi lada phi jied nongialam phin jied da ki briew kiba kumno? Kiba bun hi ki ong, ia ki nongilam kiba lah ban pynbiang ia ki jingdonkam jong ngi. Don iwei i briew iba ong u nongmihkhmat jong ngi u long uba riewspah, hynrei ha ka pule puthi u dang pass tang klass 3 ne 4, tangba u long u briew uba iarap uba noh shibun ki jingiarap na ka bynta ka konstituensi jong ngi. Ka jingkylli kaba bud pat ka long tang ka spah ka lah tharai ban kyntiew ia ka ri bad ka jaitbynriew? Ka jingiarap ia ki briew ka long kawei bad kaba kren ia ki jingeh jong ka jaitbynriew ka long kawei. Shibun bah na ki nongmihkhmat jong ngi kiba shu sngap jar bad kim lait kren ha ka dorbar thawain, namar bun napdeng jong ki kim sngewthuh ia kaei kaba ki iakren ha ka jingialang, namarkata ka pynlong ia ki ban shu sngap jar. Hooid, ki don shisha ki briew watla ki dang duna ha ka jingpule, hynrei ki long pat kiba riewspah bad kumta ki lah ban pynbiang ia ki jingdonkam jong ki paitbah. Kum kine ki lah ban ai jingkyrshan ia u/ka briew lada ki don ka jingkitkhlieh na ka bynta ka ri bad ka jaitbynriew bad kiba la kot bad kynjoh sha ka thong katba kim ka jingiaid ka por.
Kumba nga la ong shakhmat, lada ngi la lah ban pynbeit ia ka rukom pyrkhat jong ngi, ka ioh ka kot kan bud kylla nadien jong ngi. Lada ngi kwah ban kan long kumta, ngi donkam ban ioh ki briew kiba hok, kiba shisha, kiba stad bad kiba sngewthuh ia ka kam sain pyrthei bad kiba don ka mynsiem ban leh ialade na ka bynta ka ri bad ka jaitbynriew. Ka spah kadei ban wan hadien ha ka jingjied nongialam jong ngi, hynrei ngi iohi ba ha ka jaitbynriew khlem ka spah ka long kaba eh ban mih kum u nongmihkhmat bad kane ka long kaba sngewsih lada ngi dang don ha kane ka jingriam. Lada ngi ioh ia u briew uba hok, bashisha bad uba stad kum u nongmihkhmat, ngin iohi kein ia ka jingkhie im biang pat kum ka jaitbynriew jong ngi la ka long ha ka synshar khaddar, ka ioh ka kot bad ter ter. Ngi dei ban buh ia kane ka thom kum ki briew kiba don ka jingkitkhlieh na ka bynta ka ri bad ka jaitbynriew bad ki ban nang wan.
Halor kiei kiei baroh kum ka jaitbynriew jong ngi ka donkam ban pynthymmai ia ka jingmut jingpyrkhat kaba kham palat ban ialade, namar ka jingstad ban shim ia ka rai ka long ka jingshngain ia ki hep kiba rit bad ia ki ban dang wan hadien jong ngi.
Kane ka lah ban long tang lada ngi shim ia kane ka kam da ka mynsiem kaba sngewkhia kaba sdang na ngi shimet shimet bad kaba saphraing sha kiwei pat. Wat ai ba kiba hadien kin kren shibun ia kaei kaba ngi la leh.