Ka jingdkoh ki kam jngohkai pyrthei, namar ka jingtih maw beaiñ ha ka Jylla

Ka Meghalaya ka dei kawei na ki jylla ha ka thaiñ shatei lam mihngi jong ka Ri India kaba U Nongbuh Nongthaw u la kyrkhu bad theh kyrhai ha kiba bun ki liang la ka long ha ka jingseisoh ka khyndew ka shyiap, ka jingbun ki khana pateng u mynbarim ne ha ka jingitynnad ka Mei Mariang kaba la khring bad ktik ia kiba bun ki nongwei ban wan tang ban ioh iuhkjat ha kane ka Jylla jongngi. Ka kam jngohkai pyrthei ka dei ka lad jingmyntoi kaba lah ban wanrah ka jingkiew stet ha ka ioh ka kot bad ka roi ka par ha ka imlang sahlang ne ka lad iohkam iohjam ki khynnah samla khamtam ha kum kine ki por kyrduh kam mynta. Ym tang katta, ka kam jngohkai pyrthei ka saiñdur ruh ia ki rukom pyrkhat pyrdaiñ ki paid nongshong shnong ka jylla jong ngi khamtam ia kito ki ba sah ha ki thaiñ nongkyndong namar ka iarap ban pynpur stet ia ka jingnang jingtip bad jingshemphang ha ki ba bun ki liang naduh ka ktien ka thylliej, ka rukom im rukom ieng, haduh ki jingkylla ha ka jinglongbriew manbriew.

Ka kam jngohkai pyrthei ka ai jingtngen ia ka mynsiem bad ka pynaram ruh ia ka jabieng jong ki briew kiba ju pyllut por ban leit bam lyer pynngad sha kylleng ki lum ki wah khamtam kito ki jaka kiba don ha ka Ri Khasi-Jaiñtia jongngi namar ngi iohi ia kiei kiei kiba phylla ki ba itynnad ba ka mariang ka don, kum ki krem, ki lum ki wah, ki syntiew ki skud bad ki kshiad ba ithiang kiba u Blei Trai Kynrad u la buh janai.

Kawei na ki thaiñ ha ka jylla jongngi kaba ki briew nabar ki ju smat ban wan bam lyer bad sah pyngngad ka dei ka thaiñ Riwar naba ka don bun ki jaka jngohkai ba phylla kiba ymju iohi koit ha baroh kawei ka Ri, kum u Mawryngkhang ha Wahkhen, ki jingkieng jri ha Nohwet, Nongblai bad Nongriat (double-decker living root bridge), ka Kongthong (Whistling Village), ka Mawlynnong (ka shnong ba khuid tam ha Asia), ka Wah Umngot bad kiwei kiwei de. Watla ngi shem ba ki bun bha kine ki jaka jngohkai pyrthei ha kane ka thaiñ tangba ngi iohi ba ki surok ban poi sha kine ki jaka ki long kiba sniew shikatdei bad ngi iohi na ki por sha ki por ba ka ju don ka jingtwa khyndew kaba khah khah ha kine ki thaiñ khamtam naduh ka shnong Pomlum ter ter haduh Dawki. Kane ka jinglong jingman ka jaka, ka pynartatien bad pynsyier khamtam ia ki bar jylla ban wan tur sha kane ka thaiñ, bad ka pynlong ia ka jinghiar arsut ia kane ka kam Jngohkai Pyrthei (Tourism) ha kane ka jaka.

Kat nang mih ki snem, u khun bynriew u la nang kharoi bad ki nongleit nongwan ki la nang bun. Ha ki khyndiat snem ba la leit, ka la don ka jingpyrshang na ka liang ka Sorkar Jylla bad Sorkar Kmie ban pynbha bad pyniar ia ki surok ha man la ki shnong ka Meghalaya naba ki surok ki long u budlum jong ka ioh ka kot ka Jylla / Ri. Ka surok kaba ngi iakren hangne ka dei ka surok bah Shillong – Dawki kaba la mih khubor man ki por na ki jingtwa jong ki lum khamtam ha ka jaka Rngaiñ. La ioh jingtip ba ka daw jong ka jingtwa kam dei na ki bor ka mariang, hynrei ka jingleh beaiñ hi da u Khun Bynriew.

Kham mynshwa, kata ka jingleit kai sha ki thaiñ Riwar khamtam ha ki por lyiur, ka da long shisha kata ka jingtngen bad jingjah thait ia ki khmat lada phai sha ka mon ne ka diang haba iaid ha lynti namar ka jingjyrngam bad jingsawa ki wah bad ki kshaid; hynrei mynta ia kita baroh la mih bujli da ka jingdon ki puh shilum bad ki kor tylliat maw kiba pynpang ia ki khmat bad kiba isaid met ban peit.

Kane ka jingtih ne khlong beaiñ ia ki maw ki shyiap ka ktah ia kiba shong basah hajan jong kine ki jaka. Na kane lah ban wanrah ka jingmynsaw bad lah ban mih ruh ki jingpang bapher bapher na ka bym khuid shuh ka lyer kaba ia ring mynsiem bad kane kan ktah bha ia ka koit ka khiah ym tang ia kine ki nongshong shnong, hynrei wat ia ki briew kiba nabar ruh. Uei u ban kwah wan sngewbha sha ki jaka ba dap da ki pum pum, ki jaboh jabaiñ bad ki jingsawa na ki kor pynpait bad tylliat maw?

Sa kawei na ki jingktah ka jingtih maw beaiñ ia ka kam jngohkai pyrthei ka dei ka jingpynduh noh ia ka jakpoh jong kito ki briew kiba die jingdie harud surok namar ynda ka jaka kamai jong ki ka la kylla long ka parmaw, yn ym don hi kata ka jingsngew sbun na ki nongthied ban sangeh thied jingthied na ki. Ym tang katta, ka jingkhlong ia ki maw ka pynjaboh ruh ia ki um bad pynlong ruh ia ki jingiap noh ki dohkha dohpnat bad kiwei kiwei ki jingim ha ki um. Kan pynduna ruh ia ki kam pynjahthait met bad phad kum ki kam jngi, khwai dohkha bad shong lieng namar ba la pynisih ia ka dur ka dar bad jingitynnad ki wahbah bad wahrit.

Ngi kum ki paidbah ngi sngewsih bad bynniaw ban iohi ia kum kine ki kam ba pynjulor ia ka Mei Mariang. Ka jingkyrpad ka long sha ki tnat Sorkar bapher bapher kum ka Tourism, PWD (Roads), Forest & Environment bad ka Meghalaya Pollution Control Board ba ka dei ban buh kyndon kaba tyngeh khamtam ia ki briew kiba leh ne iaid tam na ki kyndon ba lah buh.

Benjamin Lyngdoh Talang.