APOL MAWNIUH
[ba bteng]Ynda nga la iathuh ia u, u la ong, ‘O shato! Ma phi kynmaw ba khie eriong sha kato shnong? Ma ngi na liang marwari, la phah khaw te shi trok.’ Nga la ong ia u, hooid nga tip ba phi phah ma phi, tangba ki paidbah shato ki ai burom ia kito ki seng bhalang. Kyntur u sniang, ioh nam u ksew!
Ha ki snem ba ka seng KSU ka dang pyrshah bha ia ka jingshon dur na ka bynta ban thep vote kaba ki khot ka Electoral Photo Indentity Card, (EPIC), shi kynhun ki briew kiba kam ia lade ki dkhot ka seng, ki la hiar sha ki thaiñ Balat, ha ka por lyiur, da kawei ka kali Maruti van ban pynlong jingialang paidbah.
Ynda ki la wan phai sha Shillong hadien saw sngi, ki la leit shwa ha Inspection Bungalow (IB) jong ka PWD ha Mawsynram; ki la shoh ia ki nongshon dur kiba sah hangta bad pynjot ruh ia ki dur ba la dep shon. Hadien kata, ki la phet noh sha Shillong; hynrei ka kali jong ki, ka la sahkut ha kawei ka jaka ba la khot ka khatphra, namar ka surok ka la dkut, ba shah rah ha ka um saw, dang kumba ar sngi ei ei. Kita ki briew ka seng ki hap ieh noh ia kata ka kali hangta, ki la kam sha shiliang surok bad bat noh da kawei pat ka kali ban leit phai sha Shillong, ryngkat bad u nongñiah.
Ha ka step babud haba ki pulit ki la ioh ia ka FIR na u BDO jong ka Mawsynram, ki la leit tan noh ia kata ka kali sha thanat.
Hadien ar sngi, la wan mih uta u nongñiah uba dei ha kajuh ka por u trai kali. Haba ki pulit ki la kylli balei u phet sha Shillong, u la iathuh ba um shym phet satia; hynrei u la leit bud lang ia kita ki dkhot ka seng; lym kumta un ym ioh ia ka bai wai kali. Haba la tohkit bniah, uta u nongñiah u la iathuh ia ki pulit ba u nongialam jong kata ka kynhun u la leit ialam ia u ha kawei ka dukan jong u kharkaia ba die khaw bad u la hukum ia u ban siew T.4000/- kaba dei ka bai wai kali na ka bynta saw sngi (shi hajar shi sngi). Mar mar uta u trai dukan u la sei ia ka song tyngka na synduk bad hadien ba u la ñiew ia ki (ha kito ki por ym pat don kot san spah ne shi hajar), u la ai ha uta u nongialam seng. Uta u nongialam seng u la buh noh ha lade T.200/- bad u la ai kaba tam T.3800/- sha uta u trai kali. Haba kumne, kumno keiñ kin beh dkhar?
Ka KSU ka dei ka seng ba la rim bha. Na ka kyrteng, ngi sngewthuh shai ba ka dei ka seng ba peit ia ka bha ka miat jong ki khynnah skul Khasi; hynrei haduh mynta kam pat pynmih wat uwei u IAS/IPS officer ne kino kino ki riewkhraw. Ngam pat ju iohsngew ruh ba kita ki dkhot ba shitrhem jong ka, kin wan sha khmat ha ki examination bapher bapher. Kane baroh ka dei na ka daw ba ki nongialam jong ka, ki pyndonkam bakla ia ki dkhot jong kane ka seng kum ki atiar pynkhih shnong, na ka bynta ka jingmyntoi shimet jong ki.
Mynta kane ka seng kam dei shuh ka seng jong ki khynnah skul; hynrei ka seng jong ki kpa jong ki khynnah skul, namar la jan baroh ki nongialam ki dei kiba la don tnga don khun. Bun na ki dkhot jong ka ruh, ki dei ki bym leit skul shuh (Drop-outs). Dei na ka kata ka daw ki don por ban pynklumar shnong, thang office, thang kali, shoh briew, thang briew bad leh bun ki kam runar bad pynklumar shnong, wat ha ki aiom long skul. Imat ka la dei ka por ban pynkylla kyrteng noh ia ka sha ka KDU (Khasi Dropouts Union).
Naduh ba la seng ia ka, haduh mynta, nga iohi ba ka seng ka kham tuklar (involved) ha ki kam saiñ pyrthei ban ia ka bha ka miat jong ki khynnah skul. Kumta nga tharai ka la dei ka por ban jer noh da ka kyrteng thymmai kum ka Khasi Welfare Union ne ka Hynñiew Trep Welfare Union, khnang ban eh rngiew bad lait na ka jingshah kynthoh ba bun jait.
LYNNONG-VI
KA JYLLA MUSLIM BANYNGKONG HA N.E.
Ha Assam, ki khar Bangladesh ki la kylla ki heh paid ha ki 9 tylli ki district, kata ha Dhubri, Goalpara, Barpeta, Hailakandi, Bongaigaon, Morigaon, Nagaon, Karimganj bad Cachar.
Ka jingbunbriew jong ngi (Hynñiew Trep) mynta, ka long tang 1 million ngut, katba ka jingbun briew jong ka Bangladesh ka long160 million ngut. Ha u snem 2001 ki don 130.03 million ngut. Katkum ka jingkheiñ jong ka World Bank ka jingbunbriew ha Bangladesh kan sa poi sha ka 180 million ngut ha u snem 2025 bad 208 million ngut ha u snem 2050. Ka jingheh jong ka ri Bangladesh ka long tang 56,977 Square Mile. Ka jingbun briew ha North East ha u snem 2011 ka long 44.98 million ngut, kynthup ia ki khar Bangladesh kiba shu wan rung tuh. Ka jingheh jong ka, ka long 98, 653.27 Sq. Mile (2,55,511 Sq.Km).
Ki saiantis ki ong ba na ka daw jong ka jingshit jong ka mariang (global warming), ka um duriaw kan sa kiew bad ka Bangladesh kan sa ngam hapoh um hadien katto katne snem. Nga tharai ha kata ka por, ngin sa iohi ia ka rud duriaw (beach) ha Shella. Dei na kane ka daw ki nong Bangladesh ki tur iap shane sha North East, khamtam ha Assam bad Meghalaya, namarba ka ri jong ki, ka la khapngiah than; 881 ngut ki shong ha ka shi square kilo metre.
Ha kata ka por, lada jia ba khie ka thma hapdeng u Khasi bad u khar Bangladesh, wat la u khasi un rah da ka suloi automatic kaba lah ban siat shi hajar kuli shisien siat, u khar Bangladesh um donkam ban rah suloi; hynrei un shu iatied tang mar shisien tied da ka slipar jri, u khasi u la duh jait tang ha ka shi sngi! [yn dang bteng]
Phi don ban ong eiei?