B.R.Diengdoh
Kum u wei na ki Nong Sohra bad u dkhot jong ka Balang Nongsawlia nga don ka jingsngewsahnud lada ngam pynbud ban ai jingshai ia kito baroh kiba la shah ialam bakla ha ka khubor ba la mih ha ka Kot Khubor, hana ba la kren da I Prof .S.S.Majaw ha kawei na ki jingialang kynmaw burom ia U Thomas Jones, kaba ong “Ba Ka Ingmane Ka Balang Nongsawlia kam dei kaba nyngkong ha Ri Khasi bad Jaintia”. Shuh shuh ruh kum ka jingbteng bad bynrap iaka jingthoh ba la pynmih da I Bah L.G.Laloo ha ki katto katne ki kot khubor Khasi. Kane ka jingthoh kam mut ba nga don ban kren pyrshah (counter) iano iano hynrei tang kum ka jingpynshai ia kiba bun balang khnang ba kin ym shah ialam bakla ha kiba kum kine ki jingthoh.
Ka Ingmane Nongsawlia hadien u Jumaibah
Ka History jong ka Balang ka iathuh ba U Thomas Jones u poi ha Sohra (Saitsohpen) ha ka 22nd June, 1841 bad hadien ka jingtrei shitom jong u lem bad kiwei pat ki Missionery kiba bud, u soh u ba nyngkong eh ba ki la kheit na ka jingtrei Mission jong ki, u long ha ka sngi ba ki ar ngut ki rangbah khasi ki la pdiang nyngkong ia U Jisu kum u Nongpynim jongki, kita ki long, U AMOR bad U RUJON. Ia kine la pynbaptis ha ka 8th March, 1843 ha INGMANE NONGSAWLIA (ong ka history Balang). Kine ki dei ki Khristan ba nyngkong eh ha Ri Khasi & Jaintia, ia kiba la pynbaptis ia ki ha ingmane Nongsawlia, ngam sngewthuh kumno pat ka ingmane jong ka Balang Nongsawlia kam dei kaba nyngkong. Uwei u nongthoh History ka Balang u ong kumne “This event marked the beginning of the Presbyterian Church at Nongsawlia and indeed the Presbyterian Church in the Khasi Jaintia Hills” don bun ruh kiba ong ba kane ka dei ka Step phyrngap ka Gospel kaba tyngshain nyngkong ha kane ka Ri baieit jongngi. Ka History ka iathuh ruh ba wat ia U LARSING KHONGWIR na Mawsmai ruh la pynbaptis ha Nongsawlia ha ka 11th July,1849 ym ha Mawsmai. Lada lah don ingmane ha Mawsmai balei pynbaptis ia u pat ha Nongsawlia? kata ruh haduh u snem 1849. Ia ka NABON SAWIAN na Mawmluh ruh la pynbaptis ha Nongsawlia ha ka 16th July,1848. Ka History ka iathuh ruh ba haba kut u snem 1849 ki Khristan ha Nongsawlia ki don 19 ngut baroh kynthup ia u Larsing Khongwir. Ka Register Balang kaba don bad ka Balang Nongsawlia ka iathuh iangi ba don bun bah ki Khasi na ki shnong bapher bapher jong ka Ri Khasi bad jaintia la wan ban pynbaptis ia ki ha Nongsawlia namar ba ym pat don ingmane ha kito ki jaka/shnong jong kito kiba kwah ban pynbaptis. La iathuh ruh ba ki para bangeit na ki jaka ba jngai ki wan jingiaseng da ka kjat sha duh Nongsawlia namar ba ym pat don ingmane shawei pat. (khamtam ia ki jaka kiba iajan bad ka Nongsawlia). I (L) Rev. H.M.Rapthap ha kawei na ki jingthoh I la ong ba haduh bakut jong u snem 1849 ym pat don balang kawei ruh ha Ri Khasi bad Jaintia lait tang ha Nongsawlia. Nga ngeit ngi sngewthuh ba haba ong ym pat don Balang kamut ym pat don ingmane hi ruh.
Ka Ingmane Nongsawlia shuwa u Jumaibah
Nga kwah ruh ban pynshai ba kadur jong ka ingmane Nongsawlia ba la shon ha u Mawphor ha ka 23.6.2018 kam dei ka ingmane kaba nyngkong, hynrei ka ingmane kaba nyngkong kadon halor jong U Lum jingtep ba mynta jong ka balang Nongsawlia (kat kum katei ka dur ba la kdew haneng) Kane ka ingmane kaba nyngkong ka la shah pynkyllon noh ha U Jumai bah ba la jia ha Ri Khasi ha u snem 1897.
Ka History kaba shai ka iathuh iangi ba ia kane ka Ingmane kaba nyngkong la sdang ban tei iaka ha u snem 1843 ha ka jaka ba la ai sngewbha da U Suba Sing Syiem, U Syiem jong ka Hima Sohra ha kata ka por. Ia kane ka ingmane kaba mynta pat la tei iaka ha u snem 1898 (hadien U Jumai) ha ka jinglut kaba san hajar tyngka ba la bei da ka Sohra-Shella Presbytery ha kata ka por. Shuh u ne u Nongthoh u la ioh ruh ban iashim bynta ha ka jingrakhe ia jingdap 125 snem jong ka Balang Mawsmai (1892-2017) ia kaba ki la rakhe ia ka naduh 28th October haduh 10th December,2017. Lada shu pyrkhat (common sense) ruh kumno ki missionery kin shna ingmane nyngkong ha Mawsmai lada ia ka Balang dang seng ha U Snem 1892. Nga la pule lut ia ka Souvenir ba ki la pynmih ngam lap hangno hangno ruh ban iathuh ba ka ingmane kaba nyngkong eh ka dei ha Mawsmai. Ngi im ha ka juk kaba stad (computer age) ha kaba ia ki jingthoh lah ban pynkylla (tamper/manufacture) katba mon kumta nga sngew ba lada ngi don ban ong ei ei khamtam kat haduh ban kdiah noh ia ka History kaba la neh palat 175 snem, la dei ban da don da ki original copy (with original signature) khnang ba ngin lah ban pynshisha ia kaei kaba ngi kren.
Ka jingkyrpad ia baroh kiba sngewthuh bakla na ka daw ba ki ioh ban pule ia ki jingthoh kiba mih ha ki kot khubor kin sngewbha ban ym shu pdiang ia ki khlem da thew da woh bad khamtam khlem da wad ia ka thymmei jong ki. Hooid ngi im ha ka ri kaba don ka jinglaitluid ha ka kren ka khana (freedom of speech) hynrei kata ka jinglaitluid kam shah pat ban shu kren ruma kat haduh ban ktah ia ka jingsngew (sentiment) jong kiwei khlem ka jingshisha kaba shai ne da kaba shu pynshong nongrim tang na I jingtip ne jingthoh I ba rit iba ngi lap. Ki Kot khubor ki dei ki atiar kiba bha tam na ka bynta ka Ri bad ka jaid bynriew hynrei lada ngi shu pyndonkam bakla tang namar ban iaid iew, ki kylla long pynban ki atiar kiba sniew tam na ka bynta ki nongpule.
Nga da ia mynjur eh bad kito ki nongthoh article/ shithi sha u Editor kiba ju kyrpad ia ki Editor ban ym pynmih than ia ki advertisement ne jingthoh kiban ym long ka jingkyrkhu ia ki nongpule hynrei ban pyndonkam hok ia ka Press kum ka atiar ba bha na ka bynta ka ri bad ka jaidbynriew.