Da U Bah Philip Marwein
Ka jaka ha kaba ki heh ki hain bad ki kynjia nongialam kiba heh ki kham kiar raimaw raidieng ban leit ka dei ka Iewduh. Balei ki ialeh ban kiar ban leit sha kane ka iew ka jubab phi kham tip bha ma phi ki nongpule ban ia nga u nongthoh. Ngi dei ban iaroh ia u Chief Executive Member jong ka Khasi Hills District Council, u Bah Hisphreachering Son Shylla, ia u Minister ka Agriculture, u Bah Banteidor Lyngdoh bad ia u Syiem jong ka Hima Mylliem, U Bah Ainam Syiem ryngkat bad katto katne ngut ki MDC kiba la shim khia ban leit pynlong ia ka jingialang ha Iewduh ha ka 6 tarik Naiwieng, 2018 bad ban kren da kaba shai ha Basa Iewdielang ia ki nongthied bad ia ki nongdie mar-rep. Ki mat jingkren jong u Bah Shylla bad jong u Bah Banteidor ki long shisha kiba bitdor bad kiba shongsbai haduh katta katta. To ngin sa iakhmih ia ka jingkren jong ki, ha kane ka kynti, kham hadien khyndiat, hynrei mynta, to ngin iakhmih ïit khyndiat kaei ka Iewduh.
KA IEWDUH MYNTA BAD MYNSHUWA.
Ka Iewduh mynta bad mynshuwa ka iajngai bad iapher bak-ly-bak kumba ia-jngai ka bneng bad ka khyndew. Ka Iewduh mynta ka dei ka iew luri lura, ka iew kynrum kynram, ka pdeng jong ka jingleh donbor don buit, ka pdeng jong ka thok ka shukor, ka pdeng duh jong ka jingiakyrsum milai jong ki khasi, ki dkhar bad ki khyllahjait kiba ym lah niew bad la jyllei ki kam lehsih kiba har-rukom. Dei lyngba ka iewduh ruh ba ki la mih bad kin iai mih ki jingiashongkha khleh hapdeng ki Khasi bad ki dkhar muslim, khar hindu, khar nepali bad kiwei kiwei ki khyllahjait ba ym lah ban niewtang hangne. Ka iewduh mynta ka dei ka iew iakyrsum jong ka synrum pyrthei. Dei ha iewduh ba ia ka khaii-pateng bad ka kam kamai kajih la ioh knieh bad la longtrai da ki khyllahjait, khamta ki dkhar muslim bad ki kha aiu re babun jait. Oh, ka iewduh mynta ka dei ka iew jaktung jaktap. Ka Iewduh mynshuwa pat ka dei ka Iew Knia Iew Khriam, ka Iew Duwai ka Iew Phirat, ka Iew jong ka Nguh ka Dem ha U Blei Trai Kynrad, ka Iew Niam bakyntang, ka Iew Khasi nylla, ha kaba u dkhar u lynkien, u kharlieh khariong, u khyllah jait um ioh longtrai, um ioh khaii-pateng hynrei u shu leit thied leit siew lada u donkam ei ei. Ka Iewduh mynshuwa ka dei ka Iew Khasi nylla, ka dei ka pliang Ja jong ka Ri Khasi, ka pliang ja jong ki khasi khasei, ka dei ka Iew Khaii jong ki Khasi-Khasei nylla bad dei maki kiba long ki trai dukan, trai nongkorbar ha baroh ki kam iew ha kaba u dkhar u lynkien um ioh dukan lane um ioh ban khaii-pateng. Ka dei ka nongai ja ia ki Khasi-Khasei ym ia ki kharlieh khariong ne kharsaw kharstem. Mynta pat shano ka Iewduh ka la leit? Mynshuwa ka Iewduh la longtrai da u khun u hajar khasi khasei hapoh ka jingpyniaid ba ryntih bad ba phikir bha jong u Syiem ka Hima Shyllong bad hadien da u Syiem ka Hima Mylliem. Ki raiot kim don jaka ne ioh jaka satia. Oh Sangsot shisha. Lano bad kumno keiñ u Syiem Mylliem u lah ban wallam biang ia kane ka Iewduh Iewkyntang sha ka dur ka dar kumba mynshuwa? Donbok, lada une u Syiem Ainam ba mynta, u lah ban pynwandur biang malu mala ia kane ka Iew, kumba ka la long mynshuwa.
KI JINGKREN JINGKYNTU U CEM BAD U MINISTER.
Haba phai sha katei ka jingialang, u Bah H.S.Shylla u la kren shai ba ka Iewduh ka dei ban long ka Iew jong ki ki paidbah Khasi-Khasei bad u la ong ruh ba ki bym dei ki khasi ki dei ban mih noh na kane ka iew. Ka Iewduh ka dei ka iew jong ki paidbah baduk kup shiliang sem shiliang, ka iew jong ki nongrep bad ka iew jong ki paidbah khasi ba kin im ja bad kamai kajih; ka iewduh ka dei ban long ka iew haba ka hok kan synshar lyngba ka jingiadie iathied, iadie hok bad iathied hok, ym da ka thok ka thak, ne da ki buit klop buit shuikor. U la kyntu jur ba ki nongthied mar, kynthup ia ki mar-rep, kim dei ban pyndonkam da ki buit klop buit shukor da kaba ot bad khñiot kilo katba mon ia ki jingthew. U la ban jur ba ka thew ka woh ka dei ban long kaba hok ym da kaba thok. U la kyntu ruh ba ka dor ka mur ruh ka dei ban iabiang lang bad nongdie bad nongthied, ym ban shu khniot dor palat da ki nongthied. U la kyntu ruh ba u Syiem Mylliem un lum lang ia ki nongdie bad ki Nongthied da kaba sneng ba kraw ban poi sha ka jingiasngewthuh jingmut bad iasuk iasain lang hapdeng ki nongdie bad ki nongthied, ym ban iashim kabu lane leh shukor iwei ia iwei pat. U la kren shai ruh ba na ka liang u Syiem bad ka Dorbar jong u kim dei ban shah ban leit tuklar da ki jait seng aiu re ia ka iewduh ioh kan mih ka jingkulmar.
Haba phai sha ka sorkar, u Bah Shylla u la ban jur ba ka sorkar kan buh noh da ka dor pynap (support price) ia ki mar-rep khnang ba kin kham im ja ki nongrep namarba ki mar-rep ki la shah khñiot dor palat ha ki mahjon nongthied bad ha ki khar-kaia. Nalor kata, u la kyntu ruh ia ka sorkar ba kan buh noh ia ki iew dielang jong ki mar-rep ha Lad Smit, ha Upper Shillong bad ha Mawiong ban pynsuk ia ki nongrep ban rah ia ki mar-rep jong ki, ym ban shu ia-thyngngian tang ha iewduh bad ban shah shim kabu palat ha ki mahajon bad ki khar-kaia kiba dei ki nongthied mar-rep. Shuh shuh u la kyntu ia ka sorkar bad ia u Minister ki kam rep ban kitkhia bha na ka bynta ka bha ka miat bad jingroi jong ki nongrep, ym ban shu shaniah tylli tyllan tang ha ki Ophisar IAS ki bym tip ia ka lut ka lah bad ia ka jingjynjar jong ki nongrep naduh ba ki sdang puh sdang daiñ haduh ban da ioh leit die ia ki mar-rep sha iew. U la kren shai ba ki ophisar IAS ki tip tang ia ki dor ki mur ha ka kot sada kim tip ei ei shuh ia kaba sha lyndet, don aiu. U la kyntu ruh ia u Minister ki kam rep ban buh da ki ophisar kiba tip bha ia ka duh ka dang jong ki nongrep khnang ba kin kham im namarba la shah lehbein bad ban bein palat eh. U la kyntu ruh ia ka sorkar ban ym bret ia ki nongrep ha ki tyrsim jong ki mahajon bad ki khar kaia namar kin shuh ñion bein beit ia ki.
Haba phai pat sha ka jingkren jong u Myntri ki kam rep, u Bah Banteidor Lyngdoh, u la ong da kaba shai ba na ka liang jong u, u sngew khia halor ki jingud jong ki nongrep bad dei na kane ka daw ba u la shimkhia ban poi sha ka jingialang ha Iew dielang ha iewduh. U la ong shai ba u la ïuhkjat ha iewduh, khamtam ha basa dielang ia ki mar-rep ban tip bad ban iohi ia ka jingjynjar jong ki nongrep kiba leit rah ia ki mar-rep sha kane ka iew. U la sneng la pyni bad kyntu ruh ia ki nongthied kiba dei ki mahajon bad ki khar kaia ban ym shim kabu na ki nongrep da kaba khñiot dor bad ot ne khate kilo katba mon ia ki jingthew jong ki mar-rep namar kane ka wanrah ia ka jingiap jong ki nongrep. U la kyntu ruh ia u Syiem Mylliem, u Bah Ainam Sing Syiem u ba la don lang ha kane ka jingialang, ba un leh da kaba tyngeh ia kito ki mahajon bad khar kaia kiba shim kabu palat na ki nongrep da kaba pynshitom ia ki da ka aiñ. U la ban jur ia ki nongrep kiba don ha kane ka jaka bad ki bym don ruh, ba kin long kiba iatylli bad ban iasngewthuh jingmut ban lait na ki tyrsim ñion beiñ jong ki mahajon nongthied bad ki khar kaia (to free from the clutches of middlemen). Namar u la kren shai ha ki ba ka jingiatylli bad iasngewthuh jingmut ka long ka bor kaba khlaiñ bha namar lada ki saphret kin shah khñiot katba mon ha ki bor nongkhaïi mahajon. Na ka liang u Syiem ruh u la kular ba un iai buddien ia kane ka kam jong ka jingeh ki nongrep ha iewduh.
U SOH JONG KANE KA JINGIALANG.
Haduh kine ki sngi ngim pat ioh jingtip la kane ka jingialang ha Iewduh ka la mih ne em ia ki soh hynrei, la katta ruh ngi kyrmen ba kin mih hi ki jingmyntoi na ka bynta ki nongrep. Kawei kaba ngim dei ban klet ka long ba ngim lah khlem da iaroh ia u Bah Shylla bad ia u Bah banteidor, kiba la kitkhia ban leit pynlong ia kane ka jingialang bad kiba la kren shai markhmat ha Iewduh ha ki Mahajon nongthied, ha ki khar kaia bad hakhmat ki nongdie mar-rep kiba dei hi ki nongrep. Khlem pep kane ka la pynpei skhor bad pynpeitmat ruh ia kito kiba ju khñiot bein ia ki nongrep la ha ka dor ka mur ne ha ka thew ka woh. Ngeit skhem ba kine kin kham husiar bha nangne shakhmat. Haduh mynta ym pat don u CEM bad u Myntri kam rep ban leit kren markhmat kumne ha Iewduh. Ai ba u soh jong kane ka jingiasyllok ha Iewduh un mih da u ba thiang shisha na ka bynta ki nongrep. Kumjuh ruh na ka bynta ki mahajon ba kin kham ioh jingkyrkhu shispah shah lada ki ai ia ka hok na ka bynta ki nongrep kiba leit rah ia ki mar-rep sha ki ha Iewduh bad ba kin thngad noh ban banbeiñ ia ki nongrep kiba ai mar ia ki ba kin kamai kajih. Ka Iewduh kam dei ban duh hynrei ka dei ban ïoh bad ka Iewduh kam dei ka Iew thok iew shukor hynrei ka dei ka Iew Niam Iew Kyntang.