Albert Thyrniang
Ha ka 20 tarik mynta u bnai ha ka sngi nyngkong jong ka dorbar Mang Tyngka ha ka por ba u lat, u Phagu Chauhan u dang kren u bah Ardent Miller Basaiawmoit u nongialam jong ka Voice of the People’ Party (VPP) bad ki MLA jong u ki la mih jyndat naka Iing Dorbar Thaw Ain ban pyrshah iaka jingkren u lad ha ka ktien Hindi. Ka jingrai jong u lat uba dang thymmai ha ka jylla Meghalaya ka la pynlyngngoh ia ki ba bun ba lang. Ka long kaba dei ba ka VPP ka la pyni ia ka jingpyrshah kaba jur bad kaba shai kdar. Haba u lat u la sdang ban kren u bah Basaiawmoit u la ieng ban kyrpat ia u lat ban nym bteng ha ka ktien Hindi namar ka Meghalaya kam dei ka jylla kren Hindi bad jan baroh ki nongthaw ain kim sngewthuh ia katei ka ktien. U la kynnoh ruh ba ka don ka jingthmu ba ha lyndet jong ka sorkar pdeng ban wanrah jubor ia ktien Hindi ha ka jylla Meghalaya. U myntri rangbah, u Conrad Sangma u la ieng ban ong ba ki kyndon ki shah ia u lat ban kren da ka ktien Hindi. U Shongknor u la shah ia u lat ban bteng iaka jingkren jong u ha ka ktien Hindi. Ha kane ka por da kaba pyrshah kaba jur ki MLA jong ka VPP ki la mih jyndat na ka Iing Dorbar Thaw Ain.
Kyrmen ba kam don ka jingthmu ba buhrieh ban wanrah jubor ia ka ktien Hindi ha kane ka jylla jong ngi. Hynrei balei pat ka sorkar jong u Modi ka phah sha Meghalaya da u lat u bym nang wat ban pule phareng? Ka sorkar pdeng ka tip shai ba ki briew hangne kim sngewthuh Hindi. Ha u snem 2018 haba u lat, u Ganga Prasad u la kren da ka ktien Hindi ki la don MLA kiba pyrshah. Ka Ampareen Lyngdoh bad ar ne lai ngut kiba don ha ka Liang Pyrshah ha kato ka por ki la pyni ia ka jingpyrshah jong ki da kaba kren ha ka ktien Khasi bad Garo ha dien ka jingkren jong u lat. Hato ka la ban long ba ym don mano mano ruh ba nang Phareng kiba lah ban shah thung lat ha Meghalaya? Ka long kaba sngew biria shisha! Ka lah ban long ba ia une u lat la thung khnang, khnang ban ioh lad ban wanrah ia ka ktien Hindi ha Iing Dorbar Thaw Ain da kaba ong ba u lat um nang wat tang ban pule phareng. Da ka leh kumne la khmih lynti ba yn pdiang ia ka ktien Hindi Iing Dorbar Thaw Ain ha kane ka jylla. Ka jingsdang ban kren Hindi kan sa sdang bad bteng hadien. Kane ka lah ban dei ka jingthmu ba ha lyndet. Ia kane ka jingthmu ngi dei ban suba.
Ia ka jingkren jong u bah Ardent Basaiawmoit ha ka por ba u pynsangeh ia ka jingkren jong u lat la pydam da u Shongknor. Ia ka jingpynwit u tei u rangbah la kynnoh ba ka long ka jingbymburom ia u lat. Hynrei ha ka jingshisha ka dei ka sorkar pdeng ka bym burom ia ki briew jong ka jylla. Ka la thung da ki lat ki bym sngewthuh ia ki ktien ba ngi kren. Ka kam jong u lat kam kut tang ban shu pule ia ka jingkren ha Iing Dorbar Thaw Ain. U lat u hah ban shim bynta ha kiwei pat ki prokram. Lada u kren tang ha ka ktien bym don ba sngewthuh ka jingdon jong u kam da long kaba myntoi. U hap ban sngap ia ki paidbah ha ka por ba u trei hangne. Lada ym don jingiasngewthuh hapdeng jong u bad ki briew ka jylla ka jingdon jong u kan long kaba sepei. Dei hangne ba kane ka ishu kam dei tang ka jingburom ia kano kano ka ktien.
Ha ka jingiatai halor kawei ka pus (post) ha ka Facebook la sot ia kine ki mat harum. Ha Meghalaya ka ktien ophishal (official language) ka dei ka phareng. Lada ngi leit sha u lat ban ai jingdawa ei ei (memorandum) ngi thoh da ka phareng. Hato mynta ngi hap ban thoh da ka Hindi namar u lat um sngewthuh phareng? Ne hato hap pynkylla sha ka ktien Hindi ia baroh ki jingdawa ba u lat u pdiang khnang un lah ban pule? Hato ka dei kaei kaei kaba lah ban leh? Hato ia ki Bill jong ka JHADC, KHADC bad GHADC hap ban pynkylla shuwa sha ka Hindi tang na ka bynta u lat ban un sngewthuh bad ban rai ban mynjur ne kyntai ia kita ki Bill? Hato kata ka lah ban long? Shuh shuh hato ki Bill jong ka Iing Dorbar Thaw Ain ka jylla ruh hap ban pynkylla sha ka Hindi tang na ka bynta u lat? Khlem pep kan long kaba shimpor shibun. Lada ka long kumne baroh ki Bill jong ki ADC bad ka sorkar jylla kin sah kut ha iing u lat. Hato kane kam dei ka jingbymburom ia ka jylla Meghalaya? Kumta u lat jong ka Meghalaya um lah khlem da nang ia ka ktien phareng.
Don kiba ong ba ka Hindi kam don jingpher ei ei namar ba ka dei kawei na ki 22 tylli ki ktien ba la ithuh ha ka Khyrnit baphar jong ka Kot Riti (Constitution) jong ka ri India. Hooid ka dei! Hynrei hato lah ban pyndonkam ha Iing Dorbar Thaw Ain ha Meghalaya da kino kino na ki tei ki 22 tylli ki ktien? Lada lashai uwei u lat u ong beit ba un kren da ka ktien Bengali namar um nang ban pule phareng, hato ngin pdiang? Kumjuh ruh ka Assamese ne Tamil ne Malayalam ne Guajarati ne Urdu ne kano kano ka ktien ba la pynrung ha ka Khyrnit baphra, hato ngim pyrshah. Lada ia kine ki ktien la pyndonkam ha ka dorbar jong ka jylla ki jingpyrshah bad ki jingphet jyndat kin mih beit ym namar ba ki MLA ki isih ia kine ki ktien hynrei namar ba kim sngewthuh ia kine ki ktien. Phi lah ban phai ktien da kaba ong ba kine ki ktien kim dei ki ktien ophishal ha kane ka jylla. Ka Hindi ruh kam dei ka ktien ophishal hangne. Hooid, ka Hindi ka dei ka ktien ophishal jong ka India. Ka phareng ruh ka dei ka ktien ophishal jong ka ri. Ka ktien Hindi kam dei kaba nyngkong napdeng jong ki ktien baroh ba la buh ha ka Khyrnit baphra. Ban shu ong ba ia ka jingkren jong u lat la pynkylla sha ka phareng bad la sam sha baroh ki MLA kam dei kumjuh kum ba sngap na u lat hi. Lada don ka jingpynkylla sha ka phareng ne Khasi ne Garo ne kano kano ka ktien ha kajuh ka por ba u lat u kren sha man iwei pa iwei ki dkhot jong ka Iing Dorbar te lehse lah ban pdiang ia Hindi ne kiwei pat ki ktien. Hynrei haduh mynta ym pat pynbeit kumta.
U myntri rangbah u la kyrshan borbah ia u lat. Ngim lyngngoh shuh namar ka jingiajan jong u bad ka BJP bad ki nongialam ba ha khlieh jong kane ka seng ka la paw bunsien. Ka jingkyntu jong u ban burom ia ka Hindi kan pynsngewbha ia ki seng Sang Pariwar (Sangh Parivar). Ka dei kane ka seng kmie jong ka BJP, ka RSS bad kiwei kiwei ki kynhun Hindutwa (Hindutva) kiba pynkiew ia ka Hindi ha baroh ka ri India, ka ri bun ktien. Kam dei shuh kaba buhrieh ba ka jingthrang jong kitei ki seng ka long beit ban pynlong ia ka India kawei ka ri, kawei ka ktien, kawei ka kolshor, kawei ka niam bad ka wei ka ain. Kum u khlieh jong ka sorkar ba la kyrkhu da ka BJP, u myntri rangbah u hap ban ieng ryngkat bad u lat. Hynrei don kiwei pat ki myntri rangbah kiba la pyrshah ia ki lat lada don kam. Ha u bnai kyllalyngkot mynta u snem u myntri rangbah jong ka Tamil Nadu, u MK Stalin u la pynmih da ka resolushon (resolution) ha ka jingdon ryngkat u lat ka jylla, u RN Ravi namar ba u khlem treh ban jer kyrteng ha ka jingkren jong u ia u nongseng ia ka seng DMK, u Periyar, u BK Ambedkar bad arngut ki myntri rangbah barim. Kane ka jingjia bym pat ju jia ka la pynlong ia u lat ban mih noh na ka Iing Dorbar. Ha u bnai Naiwieng u snem 2022 u myntri rangbah jong ka Mizoram, u Pu Zoramthanga u la thoh sha u Amit Shah ban weng noh ia u secretary hehduh u Renu Sharma namar ba ki MLA jong u kim sngewthuh Hindi bad katto katne kim nang phareng. Kane ka lah ban long kaba bakla, hynrei na ka bynta ka jingbha jong ka jylla dei wat ban ieng pyrshah wat ia u lat bad ia ka sorkar pdeng ruh.
Lada u lat u kren da ka ktien Hindi ha Tamil Nadu or Andra Pradesh or Telangana Assembly khlem pep kan mih ka jingklumar ha Iing Dorbar. Wat ki paidbah ruh kin sa mih surok ban pyrshah. Kumta ka jingleh jong ka VPP ka long kaba dei. Ngi lah ban nym mynjur bad ka rukom pyrshah u bah Ardent hynrei ngi tip ba bunsien ka sorkar ka sngap tang lada leh kumtei. I kong Ampareen, ha u snem 2018 ka la pyrshah ia ka jingkren u lat ha ka Hindi. Hynrei ka sorkar pdeng ka dang phah da u lat u bym nang tang ban pule phareng ruh. Ha kane ka khep ruh ka la kyrshan ia ka jingpyrshah jong ka seng kaba rit ryta tam, ka VPP. Ka la kyrpat biang ia ka sorkar ha Delhi ban phah da u lat uba nang phareng. Hato ka sorkar BJP kan sngap? Ia ka jingieng pyrshah jong ka VPP la kyrshan da ki paidbah, ha ki soshal media. Ka long kaba lyngngoh ba ki seng reiwlum kim don ei ei ban ong. Ka la dei shisha ba ki la pyniasnoh bad ka NPP. U bah Paul Lyngdoh jong ka UDP u la iathuh ba u la shu pule ha ka phareng ha ka jaka ba u sngap ia ka ktien kaba um sngewthuh. U la pynlong kamkai da kaba ong ba un sa dawa ba ka sorkar kmie kan thung da u lat u ba nang phareng tat lada la jeit MP ia u. Kane ka long kaba sngewphylla. Wat uno uno u nong India ruh u lah ban dawa ia kano kano ka hok na ka sorkar pdeng.
Lada ka sngi nyngkong ka ai ksai u bah Ardent bad ki MLA na North Shillong, Mawlai bad Sohryngkham kin nym pynshongthait ia ka sorkar MDA-II. Hato ngi lah ban iohi ba ha kine ki san snem ban wan kan paw bha ka Liangpyrsha? Kan long ka khubor babha la da ka Liangpyrsha ka khlain ban pynpeitngor ia ka sorkar. Shabar jong ka VPP ruh don ki nongthawain kiba tbit ha ka Liangpyrshah. Hynrei hato kin pyndep ia ki kamram ba la pynkhamti ha ki ne kin bun kam ban pyrkhat shano kin phet seng tang namar ba kim don ha ka bor?
Ki mat ba kren u lat la buh sha kyndong namar ka jinghuri hura halor ka ktien Hindi. Ym don shuh ba ia pylliew jingmut halor ka jingkren u lat. Ki briew kim tip wat ia ki mat trei kam jong ka sorkar ba la pynpaw ha ka jingkren u lat. Lah jah lut na ka daw ka Hindi. Kyrmen ka Hindi kan jah noh na ka Iing Dorbar Thaw Ain.
Phi don ban ong eiei?