Scholar Lawriniang, (Nongthliew WKH).
Nyngkong eh nga ai nguh ia U Blei wat la nga don hapdeng jingthiah pang ba jur bha naduh 23 tarik April 2020 haduh mynta bad kane ka jingpang ka la pyntlot ia nga haduh ba ngam lah shuh wat ban khie na jingthiah ha ka sngi 24 tarik, hynrei kaba phylla pat ka long ba ka jingpang kam shym la teh la khum ia ka jingmut jingpyrkhat jong nga, U Blei u la pynshait bor ia nga watla ka doh ka tlot hynrei ka mynsiem pat ka khlain.
Kumta kum u briew u ba la ju mlien ban thoh ia kiei kiei, ka jingmut jingpyrkhat kam shym la kwah satia ban shongthait kumta ka la pynlong ia nga ba ngan thoh ia kane ka bynta ka dud jong ka kmie. Ia kane ka phang ba nga thoh mynta dei na ka jingiohi jong nga ia i Mei ba i sumar ia nga ha ka por ba nga thiah pang, kumta ka la pynleit ia ka jingmut jingpyrkhat jong nga sha kito ki por ba nga dang don ha pneh jong i ba i dang ai buin ia nga. Kumta nga la kwah ban thoh ruh ia kane ka bynta.
Ka dud jong ka Kmie:– Khyndiat haba nga thoh ia kane ka phang kam dei kaba nga thoh khlem akor, hynrei nga thoh ia ka jingshisha ba ngi dei ban tip. Hoiod ha kiba bun ki jingthoh nga la ju thoh shaphang Ka Kmie shaphang ka Jingieit ba maian bad ba jylliew jong ka jingieit Kmie, hynrei mynta nga kwah ban thoh sa shapang Ka dud ka kmie. Ban ia kren halor kane ka phang, Ka don kaei kaei kaba phylla bad kaba maian bha ha ka jinglong kmie, ka dei ka sap ba phylla ba la ai da ka bor Blei ba u la tyrsad ha ki kynthei bad ia kane ka hok ym shym la ai ha u kpa. Lada ngin ia kren bniah ia kane ka phang kan shim kawei ka kitab hynrei nga shu kwah ban shu ia pashat tang ki mat ba ha khmat eh, ki riewstad Medical Science hadien ka jingwad bniah (Research) bin pa bin ki shem ia ka jingphylla ka dud jong ka kmie. Ki Riewstad Psychologist pat ki shem ia kawei ka jingphylla ka ba don ka jingiapher mar shiliang lum shiliang wah hapdeng ki khyllung ba ai buin ka kmie bad ki khyllung ba ai dud bitor.
Ki khyllung ba ai buin ai thiang ka kmie ki don ka jingieit ka ba jan bha ia ka kmie haduh katta katta wat haduh ba un da san da rangbah, katba kito kiba ki ba ai dud bitor pat kim don ia kane ka jinglong. Haba nga pule ia kot “Your baby’s first year” ha ka sla ba 56 ka paragraph ba 3 ka thoh kumne:- Niuma, ka riew jaituh kaba don spah ban shu ainong ha kiwei ka lah ban iehnoh ia la ka kamram lajong lada kam ieit hok ia ki khun bad kam don ia ka sap longkmie ba shisha. Bad lada pule shuh shuh ha katei ka kot hi ka sla ba 59 ka thoh, I khyllung iba ai buin ka kmie i san i mer bha i kham lah ban ialeh pyrshah ia ka jingpang, haba ia nujor bad i khyllung ba shu bsa da ka buin briew watla da phi lah ban leh janai. Shuh shuh ha ka sla ba 61 ka para 4 bad 6 ka ong: Kaba ai dud bitor ka lam sha ka jingijli ka ba pynwandur ia ki khun kum ki khmat Rabbit hynrei kaba kjit buin na ka kmie ka pynwandur bha ia ki tyngam bad ka jingphuh samrkhie ba ithiang.
Kaba aibuin ai thiang ka dei naduh kulong kumah bad tang maka ka rukom bsa khyllung kaba bha bad ba dei eh, wat ki riewstad (scientist) ki pynshlur ban phai biang sha ka jingstad ba rim tam jong ka mynnor u khunbynriew. Lada phi pule ha ka kot “Something for Mothers” ba la thoh da ka “Mrs.Stephen Menzies” ka sdang ia ka lynnong da kine ki kyntien: “The hand that rocks the cradle rules the world” (Ka kti kaba kynoi khun ka synshar ia ka pyrthei) Don bun bah ki longkmie ki ba pyrkhat ban ym ai buin ia la ki khun ki kti namar ba ki trei ophis bad kiwei kiwei ki kam, kim pynmlien ban ai buin ia ki khunlung bad don ruh ki ba pyrkhat ba ka ba ai dud bitor ka dei ka juk shai bad da kaba burom don ruh ki bym ai buin khun namar tieng ioh sniew dur ka shadem hynrei kadaw baroh ka long ba ki la klet noh ia ka jingkordor ka dud ka kmie na ka bynta i khyllung. Lada ngi pule ia kawei ka article ba la rim bha kaba la mih ha ka 1984 “Breast feeding best for Babies and mothers too” ba la thoh da Dr.Ely Meniquist , ka ba la mih ha Assam Tribune ka ong, “La shem ba ka buin jong ka kmie ka long ka jingbam ba bha tam ha kano kano ka jaitbynriew hynrei kaba dih dud bitor ka lah ban ktah bad don jingma ia ki khyllung ki ba dang ialeh ban kiew shaphrang”. Ka kot ba la pynmih da ka Nursing mothers Association ka Phillipines ka batai kumne: Ka don lut ia kita ki bor jingbam ban tei ia ki khunlung kaba iadei bad ka jingdonkam ki khunlung katba nang san. Ha ka jingthoh ba la rim bha jong ka S M Merchant ha ka Illustrated weekly of india ha ka snem 1977 ka ong:
“Ia ka dud jong ka Kmie ym don kawei pat ba lah ban bujli”.
Kaba dih ia kane ka dud ka long kumba dih ia ka um ba kynja Blei. Kumta kane ka pynshisha ba ka dud jong ka kmie ka long kaba kordor haduh katta katta bad ba ki longkmie kim dei ban khein sting ia kane ka bynta ba U Blei u la ai sap kyrpang ha phi. Kum ki longkmie phim dei ban klet ia kane ka bynta lada phi klet noh ia kane ka long kumba phi lute noh ia ka jingieit na ki khun ki kti bad phi la tuh noh ia ka hok ki khun jong phi. Ia kine ki jingthoh nga la sot ruh na kiwei pat ki kot iarap ban pynwandur lang hangne ha ka jingthoh kumba phi pule mynta.
Khublei Shibun.
Phi don ban ong eiei?