Da u Bah Philip Marwein
Ka Doh Masi ka long kaba bang bad ka ba shngiam bha. Lada bam ia ka kham bun ruh ngi lah namar kam ngiah kloi kumba long ka Dohsniang. Hynrei mynta ha sor Shillong ym ioh Doh Masi shuh naduh ka 7 tarik jong une u bnai Jylliew, 2019. To ngin ia-ap shitom lano ka doh masi kan wanphai biang ha iew.
Kumba ngi ia-tip, ka daw jong kane ka long ba ka seng nongot doh Masi ‘Khasi -Jaintia Butcher Welfare Association’ (KJBWA) ka la sangeh ban thied Masi na iew Masi ha Khanapara bad nawei nawei. Katkum ka jingiathuh jong ki dkhot jong kane ka seng, ka daw ba ki sa sangeh ban thied Masi ka long kum ka jingpyrshah jur ia ka jingshalan tuh kaba jur ia ki Masi khar sha Bangladesh bad ka jingioh tang ia ki Masi kyntait ha Iew Khanapara. Kat haduh ba la thoh ia kane ka jingthoh ka seng nongotdoh masi ka dang pynsangeh shuwa ia ka jingthied bad jingotdoh masi.
Kaei ka jingshisha halor kane ka kam? Ka jingshisha hi ka long ba ka jylla Meghalaya ka duh bamdoh Masi, dohsniang, dohkha bad pylleng lada ki Masi, ki sniang, dohkha bad pylleng kim wan nabar ka jylla. Ngim lah ban pynbiang na lade (na la ka jylla). Kane ka jingshisha kam dei tang mynta hynrei ka la ju long kumne naduh ki por kiba mynshuwa. Hooid, ha ki snem kiba mynshuwa haba ka jingbun briew ruh ka dang duna, ngi dang ioh ia ki Masi khasi bad sniang khasi ban ot ha ki iew ki hat. Hynrei hadien ba la kiew ka jingbun briew ym lah pyndap doh masi ne dohsniang shuh bad kaba bud nangta ruh ka long, ba ka jingri masi khasi ka la duna shibun ym tang ha Ri Khasi-Jaintia hynrei ha Rilum Garo ruh. Hooid, ka jingri sniang ha bun ki shnong ka la kiew hynrei ym lah ban pyndap ia ka jingdonkam ha ki iew ki hat. Mynta ka jingbam dohsyiar hapdeng ki Khasi-Jaintia bad Garo ruh ka la kiew bad ka kam Ri Syiar bamdoh ruh ka la kiew mynta, hynrei la katta ruh ka don ka jingshalan syiar na Assam ruh ban pynbiang dohsyiar ha ki katto katne ki iew ha Meghalaya.
Kumba ka long mynta ka don ka jingdawa kaba jur na ka bynta ka doh masi, dohsniang, dohsyiar bad dohkha ha ki iew ki hat Meghalaya jong ngi hynrei ym lah ban pyndap. Ka iew ka heh hynrei duna ka mar ban shalan ha iew. Shibnai shibnai ngi donkam bun ki Masi, ki sniang, ki syiar, ka dohkha bad ka pylleng, ha ka jingshisha ngi donkam da ki spah hajar ton. Lada kine ki mar kim wan nabar jylla ka la eh shibun ia ka jylla ban pyndap ia ka jingdonkam. La donkam ki nongri Masi, ri sniang, ri syiar, ri dohkha bad wat ban ri blang ruh. Ia ka dohblang ngi thap klet noh hynrei kane ruh ka dei ka doh kaba bang bha ban bam wat la ym pat iabam paidbah kumba bamdoh Masi ruh.
Kumta, ka long ka kabu ksiar ia ki paidbah na Meghalaya ban iabeh sha kane ka kam ri Masi, sniang, syiar, blang, dohkha bad ri syiar pynkha pylleng. Na ka bynta ki Masi khar ngi ioh na Assam, Bihar, UP bad nawei; na ka bynta ki sniang ngi ioh na Assam, Bengal, Bihar bad nawei; na ka bynta ki syiar ngi ioh na ka jylla bad na Assam; na ka bynta ka dohkha ngi ioh na Andhra Pradesh bad na Assam nalor ka jylla lajong bad, na ka bynta ki pylleng ngi ioh na Andhra Pradesh. Dei na kane ka daw ba ka long ka kabu ksiar ia ki ba khlem kam khlem jam, khamtam na ka bynta ki samla ban ialeh ban iit ki lad ki lynti kumno ban rung sha kane ka kam ri jingri. Ki bor sorkar ruh ki dei ban pynleit shibun ka bor, ka por, ka pyrkhat pyrdain bad ka peisa na ka bynta ban iarap ia ki samla khlem kam ne ia ki paidbah kiba mon ban leit ban shim ia kane ka kam ri jingri. Ngi don shibun ki Mission sorkar ban pyntreikam hynrei shano ka mission na ka bynta kane ka kam bah. Shano kata ka Livestock Mission kaba iadei bad kane ka bynta? Ngi la don kata ka Aquaculture Mission, Milk Mission hynrei shano ka Mission na ka bynta kane ka bynta? To ngin ap khmih lynti ba ki paidbah Khasi-Jaintia bad Garo jong ngi kin shim ia kane ka kam ri jingri ha ka rukom kaba dei bad kaba heh.
Kaba donkam kyrkieh ruh mynta ka long, ba ka sorkar MDA kan shim khia bha ia kane ka jingsangeh otdoh masi jong kane ka seng KJBWA, da kaba iit ki lad ki lynti kumno ban kut noh kane ka jingiakhih, namarba ki paidbah nongbam doh Masi ki la duh bam bym ioh doh Masi shuh ha iew ha hat.
Phi don ban ong eiei?