B.M.Lanong
Ka jylla Meghalaya ka don ha ka jingma bakhraw, namar ka ain kaba ithuh ia ki nongshong shnong kum ki trai ri Citizenship (Amendment) Bill 2016, kaba thmu ban pynlong trai ri ia ki phew lak ngut ki Hindu, Sikh, Buddhist, Jains, Parsi bad ki Kristan kiba dei ki trai ri ka Pakistan, Afghanistan bad Bangladesh ki la ioh ia ka jinglong trai ri paka ha ka ri India, namar ka sorkar BJP ka la mynjur bad rai ban pyntreikam noh ia kane ka ain.
Khlem da kdew ia kiwei, tang ha Bangladesh kaba iakhap bad ngi, palat 75 lakh ngut ki Hindu ki la dep mih na Bangladesh hapoh u snem 1991, katkum ka khanasamari (census) jong ka ri Bangladesh. La ioh jingtip ruh ba kiba bun na kine ki la wan rung shapoh ri India. Nangta palat 5 lak ngut ki Bihari Muslim ruh ki la wan rung sha ri India na Bangladesh, katkum ka jingshem u Lat barim ka Assam u Lt. Gen S.K.Sinha, ia kaba ula phah da ka jingthoh sha u President ka ri India ha u snem 1998.
Ka ri India, katkum ka khanasamari 2011 ka don 1,210,193,422 ne 1.21 billion ngut ki trai ri. Tip shiphew snem hadien, kata ha u 2021, sa katno ngut kin nang roi, namar tang haduh mynta ruh, ka jingroi ka la poi 1,350,236,752 ne 1.35 billion ngut.
Ha kaba iadei bad ka ain jong ka jinglong trai ri, la kdew shai kdar hapoh ki kyndon jong ka ain, Citizenship Act 1955. Ia ki mynder bar-ri pat la kdew hapoh ki kyndon jong ka Foreigners Act 1946.
Ha kane kaba mynta, ka sorkar ka la pynjynsur ia ki kyndon ain. Katba ia ki refugee phetwir kiba dei ki mynder bad kiba wan rung tuh shapoh ka ri India, ka don sa ka ain, Illegal Migrants Act 1983, kaba kdew ia ki kyndon bad ia ki nongrim ban leh ia ki.
Ki jingma ia ka jylla Meghalaya bad ia kiwei ki jylla ba marjan ka long ba hapoh Meghalaya ruh, namar ka jingkhynra mynder ha Assam, la iohi ia ka jingroi kyrthep ki riew phylla kiba la rung, la shong- la sah, bad la khaii-pateng ha kylleng, ym dei eh tang ki bar ri, hynrei na kiwei ki jylla ka ri India ruh, ia kaba la ailad khamtam sha ki thain border da ki Hima, ki Raid bad ki shnong ki thaw.
Peit katno la don ki nongshong shnong ha u snem 2011 ha Meghalaya. Baroh katkum ka census ki la don 29, 66889 ngut. Haduh mynta la roi haduh 36, 80741 ngut.
Ki paidbah, ki Dorbar, ki seng bhalang, ki nongmih khmat paidbah bad ki bor sorkar, kim dei ban kut tang ha ki jingiakren, hynrei ban khih bad leh la kajong ka bynta.