Shillong, 23 Naiwieng:
Namar ki daw ki bym lah kiar ha kaba ym shym la lah ban rakhe ia ka National Press Day ha ka 16 tarik u naiwieng kumba la ju rakhe manla u snem, ka Shillong Press Club ha ryngkat ka jingïatreilang bad ka DIPR ka la rakhe noh mynta ka sngi ia katei ka sngi kaba la tip kum ka sngi ki lad khubor.
Shi bynta na katei ka jingrakhe, la pynlong ia ka jingiatai halor ka phang pdeng kaba la buh “Hato ka AFSPA kan dei ka aiñ kaba lah ban wanrah jingsuk junom”? Ha katei ka rynsan ia tai nia la pynïaid ia ka jingiatai da u bah Toki Blah bad ki nongiashim bynta ki long u Rev.PBM Basaiawmoit, u bah Samuel Jyrwa, Chairman NESO kiba pyrshah jur ia katei ka aiñ ban pyntreikam ha kane ka Jylla bad kumjuh ha ka ri baroh kawei. Nangta la don sa ka liang kaba ia shah ba kynthup Aminur Aslam u Chief Adviser jong ka Assam –Meghalaya Peace Forum bad la don ruh u Aminur Rehman Joint Secretary ka Assam-Meghalaya Peace Forum, la don ruh u IGP ka Jylla na ka tnad pulit u GHP Raju. U kongsan ha katei ka jingiatai u dei u Addl Chief Secretary ka sorkar Jylla u bah Hector Marweiñ.
Ka jingiatai ka la sdang da ka jingmait phang u nongpyniaid u bah Toki Blah ha kaba u la ai por mar san minit ia ki nongkren ba kin kren[yn dang bteng]
ia ka jingsngew jong ki halor katei ka phang pdeng ba la buh bad hadien kata la ailad sa ia ki nongsngap ba kin kylli jingkylli halor katei ka phang pdeng na ki riew Shemphang kiba don ha rynsan.La sdang ia ka jingiatai da kaba ailad nyngkong eh ia u Pastor Basaiawmoit ba un kren halor katei ka phang pdeng. Haba kren shaphang katei ka aiñ shipai u Pastor Basaiawmoit u la ong ba la pynlong aiñ ia katei ka aiñ da ka ing dorbar bah ka ri ha u snem 1958 bad ka la wan ba suh thied ha kane ka Jylla mynta ka kynti hadien ba la mih ka hukum na ka ing kashari. U la kdew ba ia katei ka aiñ la pyntreikam ha ka Jylla Manipur ha u Nailur jong u snem 1980 bad ha katei ka por ki don tang saw tylli ki seng lehnoh, hynrei u soh ba ka Manipur ka ioh mynta u la ong ba ki nang bun pynba ki lehnoh ha kaba mynta hapdeng ka jingdon jong katei ka aiñ shipai ki seng lehnoh ruh ki la kharoi haduh kumba 30 tylli eiei.U Pastor u la ong biang ba ha katei ka aiñ la ai ka bor kaba khlaiñ ia ki shipai ha kaba ki lah ban kem ne siat pyniap iano iano ruh tang namar ka jingsuba, bad u la ong ruh ba kam don kano kano ka aiñ jong ka ing bishar kaba lah ban pynshitom ia ki shipai katkum katei ka aiñ, “Hato katei ka aiñ ka don jaka she ha ka ri synshar paidbah, hato la shah ba tuklar da ki shipai ia u paidbah?” ong u pastor PBM Basaiawmoit uba la pyrshah jur ban pyntreikam ia kane ka aiñ ha kane ka Jylla bad ha kiwei pat ki bynta jong ka ri.U Aslam uba dei ruh u nongialam seng trei mon sngewbha napoh Assam uba kwah ban pyntreikam ia katei ka aiñ ha ki thaiñ ka ri Lum Garo. U la ong ba hapoh 5 snem 600 ngut ki riew lui lui kiba la duh ei la ka jingim bad kitei ki dei ki riew paidbah, ki nongkhaii bad kiwei katba 10 hajar ngut u la ong ki la siew ia ka pisa ba la dawa da ki seng lehnoh. Na ka por sha ka por u la ong ba la don ka jingïakren ia pynbeit ba wad ia ki lad ki lynti lyngba ki pulit na baroh ar Jylla Meghalaya bad Assam hynrei u la ong ba kam poi shano shano ruh bad ka la nang pynsniew pynban, kaba dei eh u la ong ba dei beit sa tang kawei ka lynti kata ban pyntreikam da ka AFSPA ha ki thaiñ ka ri Lum Garo. “Ki pulit kim lah teh lakam, ki kam pyntriem ki la nang shyrkhei, ka CrPC kam myntoi eiei namar kata donkam ba pyntrei noh da ka AFSPA” ong u Aslam. Kitei ki juh ki jingpynsngew la kren ruh da u Jt.Secretary ka Assam –Meghalaya Peace Forum.
U bah Samuel Jyrwa haba shim ia ka bynta jong u ban kren halor katei ka phang pdeng u la ong ba ka AFSPA ka dei ka aiñ ‘Iak jakor kaba la thaw da ka iing dorbar bah ka ri ha katei ka aiñ u la ong ba la ai bor ia ki shipai ba siat pyniap beit ia ki riew lui lui ruh tang namar ka jingsuba sniew ia ki. U la kdew ba ha Manipur ka Jylla ba treikam katei ka aiñ 1500 ngut ki briew ki dei kiba la shah siat iap ha ki shipai tang namar ka jingsuba sniew, ha Nagaland u la ong ba ki kynthei ki la shah bat bor ha ki shipai bad kiba bun bah kiwei pat ki jingeh ba ki paidbah ki ia kynduh ha kaba u la ong lah ban sakhi ia ka jingïakhih ki paidbah ka thaiñ shatei lam mihngi na ka por sha ka por, hynrei u la ong ba aiu ka aiñ ka la leh ia kita ki nongleh kam sniew, “Haduh mynta ngim iohi ba ka sorkar lane ka aiñ kan pynshitom ia kiba kum kita ki briew” ong utei u samla uba dei ruh u President barim ka KSU.
U GHP Raju, IGP haba shim ia ka bynta jong u u la ong ba ka jingieng jong u ban kren ha katei ka rynsan kan dei beit ka jingsngew shimet jong u ym ba u kren kum u briew ka sorkar, u la ong ba ka ing kashari ka la pynmih ia ka hukum ha ka 2 tarik mynta u bnai ban pyntreikam noh da ka AFSPA ha ri lum Garo bad katei ka mat ka dei kaba la pynkhih phaloh ha kine ki sngi ha ka Jylla, hynrei ha ka ri synshar paidbah u la ong ba donkam ba wanrah hakhmat ia lai tylli ki D kata ka Discussion ne ka jingiaphylliew jingmut, ka Debate ne ka jingiatai bad ka Decision lane ka rai ka ban mih.Haba kren ia ki kam lehnoh ha kane ka Jylla u la ong ba ka jingmih ki kynhun lehnoh ka dei ka jingbym skhem ka jingsharai na la iing ha kaba ki kmie ki kpa kim lah shuh ban sharai ia la ki khun, kim tip ban kylli ne tohkit haba ki khun jong ki jah miet na ing ne kim wan ing, kumba long mynta u la ong ba ha ri Lum Garo kim dei shuh ki kmie ki kpa kiba sharai ia la ki khun hynrei ki khun jong ki sharai ia ki, “Katei ka jingsynjor napoh ing ka pynlong ban mih ki seng lehnoh, ki khun samla ki dei ba shah sharai ha la ki kmie ki kpa ym ba kin sharai ma ki ia ka ing” ong u GHP Raju.Hadien ba ki nongkren ki la pyndep ia ka pali jong ki ban kren, u nongpyniaid ia ka jingïathir u la pashat sa sha ki paidbah kiba la wan ba ia shim bynta ha katei ka jingrakhe Press Day ba kynthup naduh ki nongialam sengbhalang, ki nongialam seng trei mon sngewbha bad kumjuh ruh ki samla pule ka skulbah NEHU bad kiwei pat ki jaka pule. Kiba bun ki jingkylli jong kitei ki nongsngap ka la shu sahkut khlem da ioh ia ka jubab namar ba ka jingkylli kaba ki nongsngap ki ther ka long beit sha ka liang jong ki riew shemphang kiba sngew iahap ia ka jingpyntreikam da ka AFSPA. Katto katne na ki jingkylli ki bym shym la ioh jubab kaba shai ka long kaba la kylli da u bah Joe Marweiñ ia u IGP Raju hato ka la dei na ka kam ing kam sem ne ka dei na ka jingkyrduh kam kyrduh jam ne dei na ka jingbym biang ka roi ka par kaba la pynlong ia ki samla ba rung sha ki kam lehnoh? Ha kaba ka jubab u IGP kam da long kaba shai. Nangta u Tarun Bhartia u la pashat symboh lang ha katei ka jingiatai ba kyrshan ia ka liang pyrshah AFSPA ha kaba u la ong ba ha Jammu and Kashmir 70 hajr ngut ki paidbah ki iap bad na katei 50 hajar ngut ki dei ba la pyniap da ki shipai katba 20 hajar ngut pat la pyniap da ki seng lehnoh. Dang saw sngi mynshuwa u la ong ba la iohi ba kawei ka longkmie ka la shah pyniap ha ki shipai.Ka kong Agnes haba shim bynta lang ka la ong ba ki shipai ym tang ba ki leh ia ki kam pyntriem, hynrei ki dei ruh ki nongpynshlur ia ka jingrung kyrthep ki bar ri bad bar Jylla ha ka Jylla, ha kaba ka la ong ba dang shen haba ka leit donkam sha Assam Riffle ka la lap ba ki don ki bar Jylla kiba treikam ha ktem shipai ki bym don kot don sla satia; hynrei la pynrung ia ki sha kane ka Jylla tang da kaba pyndonkam da ki ID shipai. Ka kong Agnes haba kren ha katei ka jingïathir ka la ther tyngeh ruh ia ki pulit ha kaba ka la kynnoh ba ki lehnoh kiba kham triem shuh shuh ki dei pynban ki pulit bad ka la ong ba ki pulit ki donkti ha kiba bun ki kam pyntriem hynrei ym shym la leh eiei pat ia ki, “Lym kumta balei ngim iohi ia kito ki ophisar pulit kiba don ha ri Lum Garo ba kin shah kynriah kam”. U Aslam uba don ha ka liang ia shah AFSPA u la synroplang ia ka jingkren ka kong Agnes ha kaba u la ong ba ki pulit ki la pheil ia ki kam jong ki bad kam don jingmut shuh ba shaniah ha ki dei na kata ka daw la donkam da ka aiñ shipai, “Ki pulit bad ki nongialam na ki seng saiñ pyrthei ki dei kiba donkti bad ki lehnoh” ong u Aslam.
Phi don ban ong eiei?