[ba bteng] Ka ri jong ngi ka dei kaba seisoh; hynrei ki nongrep ki dei ki briew ki baduk tam bad ki dei ruh kiba shah ibeiñ tam? U nongrep sha ri sepngi, u don kali lai-saw tylli, lait noh ki kor puh lyngkha, ki kor ot kew- ot kba; u nongrep jong ngi pat, tang ka kali dieng ba shu tan da ka kti ruh um don. Ka kor puh lyngkha jong u, dei u mohkhiew ba ju pyndonkam naduh ka por jong u Adam. Uba don kawei ka power tiller, u la dei uba riewspah bha. Nangta, naduh dang step phyrngab, u la mih na iieng bad sdang leit phai iieng ynda la kem iongreiñ. Ynda la dei ka aiom ot pat, bun ka jinglut ia ka jingmih, namar kumba la kdew shakhmat, u hap leit die tat ia ki mar ha u kharkaia. Wat ka bai dawai, bai sboh ruh ym lait, yn nai iakren ia ka bai trei. Na kata ka daw kat nangrep nangsyrdep.
U nongbylla sorkar pat, u poi office 11/12 baje mynstep, leit phai iieng 3/4 baje janmiet, bad ka khlem trei ei ei baroh shi sngi, ka bai bylla pat sha bneng sha khyndew. Nalor kata, ha ki sngi shuti ruh, thik thik u ioh bai bylla. Haba kumne, hato ka sorkar jong ngi ka dei tang jong ki shakri jong ka ne jong ki nongrep-nongbylla ruh?
Ym tang ba ki nongrep, nongbylla kim iaryngkat kyrdan bad ki shakri sorkar; hynrei wat ia ka pisa ba la mang da ka sorkar pdeng ban iarap ia ki, la bam ei noh da ki thlen san snem bad ki officer kiba dei peit ia kato ka tnat treikam kiba khambun na ki, ki dei ki Khristan, katba ha ka bui la pyni ba la dep sam lut sha ki nongrep. Hato u Blei U la iap, haba kim tieng shuh ban leh ia ki kam thok kam shukor ba laiphew jait? Ha ka sngi u Blei pat, wow ba ki leh kum ki ‘riewkhuid!
Ha ka por ba ka sorkar ka plie ia ka iew MECOFED ha Mawiong (Shillong), baroh baroh ki nongrep ki la kmen ba u kharkaia un ym ioh lad shuh ban khñiot beiñ ia ki. Nga ruh kum u khun jong u nongrep, nga la kmen lang ba ki para doh para snam jong nga kin ia im lang; hynrei ha u snem 2003, shwa ka elekshon, haba nga la leit poi kai shathie sha Mawiong, nga la kyndit ban iohsngew na uwei u rangbah uba ngam tip kyrteng, ba u la iathuh ia nga ba hadien ba la plie ia ka iew MECOFED, ka iew u kharkaia ka la sdang troiñ. Te kumta, u kharkaia u la thong tyngka ia ki officer bad ia kiba don ha ka bor synshar ban khang noh ia ki kudam ha Mawiong. Kumta, kine ki ‘riew don bor ki la thok ia ki nongrep ba ki kudam buh mar ne kita ki cold storage kim trei kam shuh; ki nongrep bapli kim banse ban lilam biang ia ki mar rep jong ki ha u jrong khmut (kharkaia).
Kine ki nongrep baduk bapli ym tang ba ki long mraw ha kita ki kharkaia; hynrei kaba sngewsih ka long ba ki long mraw ha ki briew lajong ruh. Haduh mynta, ngam pat ju iohsngew ba kita kiba kam ialade ki seng bhalang kin ia pyrshah ia ka jingkiew dor ki marbam mar dih. Ka jingsngap jar jong ki ha kane ka bynta, ka kdew shai ba ki la shah thied ha ki kharkaia kumba long ki MLA. Kumta, ngi lah ban khot ia ki, ki seng bhaliang, namar ki leh bha tang ia u kharkaia da kaba pynlong ia ki jingiakhih ha ki por ba u nongrep u dei ban leit die ia ki mar rep jong u sha iew.
Lada jia ba phi shongkai ha dukan u kharkaia, phin lap ba ha ka shi sngi, don lai jait ki kali kiba ju wan shim khaw, shini na u bad ki siew bai khaw bai shini da ka pisa lieh (slip). Kine ki dei ki kali ML-01, ML-02 bad ki kali jong ki nongialam jong kita kiba khot ialade ki seng bhalang. Kine ki seng bhalang, ym tang ba ki shu shim ei ia kitei ki marbam; hynrei wat ia ka jinglut ba ki leit shane shatai, la siew da kine ki mahajon dkhar. Dei na kata ka daw, kim ju pyrshah ia ka jingkiewdor ki marbam.
- KA THOH KA PULE
Ka ri India, ka la ioh ia ka jinglaitluid na kti ki phareng naduh u snem 1947; hynrei haduh mynta ki riewlum kim ioh jingmyntoi ei ei khyndiat ruh haba ia nujor bad ki jrong khmut kiba shong sha ri thor. Ban da ym wan lei lei sa ki Mishoneri, nga tharai ki ‘riewlum kham tam ka jaidbynriew Hynñiew Trep, haduh mynta ki dang slieng bad shang khlaw kum u Tarzon.
Ka shnong jong nga ka don tang 27 Km na Shillong sha Sohra; hynrei ka dei kawei na ki shnong kaba sahdien tam ha ka thoh ka pule. Ynda la dei ka por leit skul, nga hap leit pule ha ka skul nongwei (RCLP School), ba la tei da ka pisa bar ri, namar ka skul India (DCLP school) kam lar kam satia. Baroh ar ki don tang haduh class III. Ha shnong jong ngi, haduh mynta ka skul India ka sah katjuh, bad katba nangmih ki snem imat ka nangstait pynban. Kaba pynlyngngoh ia nga, ka long ba kumno keiñ mynta la 66 snem ba ka ri India ka la ioh laitluid; hynrei tang kawei ka high school ruh kam lah ban shna ha shnong jong ngi? Hato kita ki nong India ki ieid ia ngi? Nga ngeit ba ka jubab ka long EM. Ki ieid tang ia ka ri jong ngi, ym ia ki briew.
Ki skul JNV ki sdang mih ynda la mih kita kiba ngi ong ki seng leh noh bad kiba bun kiba ioh rung ha kum kine ki skul dei kito kiba don jingiadei bad kiba don ha ka bor. Kine ki briew ki pynurlong ia ka jynthoh ba la thoh ha ka Baibyl kaba ong “Ia uba don yn dang ai shuh, ia ubym don yn knieh noh wat ia ka khyndiat kaba u don.”
Ha kawei ka sngi, jong u snem 1998, nga la iapyni nia bad uwei u briew uba na Bihar. U la sdang nyngkong kumne:
“Kumno kine ki Khasi ki ong ba kim dei ki nong India haba ki shong ha ri India? Haba kim dei ki nong India, te balei kim phet noh na India? Ban da dei ba ngim phah (supply) khaw ma ngi na Bihar ki la ia iap thngan lut, katta ruh ki dang kob.”
Phi don ban ong eiei?