ÏA KI JINGKYLLI BA NGAM LAH JUBAB, HATO PHI LAH BAN ÏARAP?

Da u Ex.Rev.K.Langrin, Seiñduli, West Khasi Hills District.

Paralok, ha kane ka jingthoh nga kwah ia phi ba phin sngewbha ban iarap lem ia nga, namar ki don ki paralok kiba la buh jingkylli ba nga dei ban jubab halor ka jingbym tip jong ki. Hynrei nga ruh nga shem jingeh ban ai jubab bad ban pynshai katkum ka jingkwah jong ki.

1.JINGKYLLI BA NYNGKONG:- Don jingmut aiu u ‘g’ ha ka thoh ka tar Khasi? Shano u jah u ‘g’?

Halor kitei ki artylli ki jingkylli, nga la shem jingeh ban jubab bad ban pynshai. Pynban nga sngew ba ki long ki jingkylli kiba dei.

Nga kynmaw ba ha ka por ba nga dang pule klas-A, la hikai ia nga ban pule: A, B, K, D, E, G, NG,…W, Y. Ha kato ka por nga shem tang shisien ba la pyndonkam ia u ‘g’. Kata, ” Nga shet ja ha u deg.” Lait nangto ngam lap shuh ia ka jingpyndonkam ia u. Don kiba ong ba ia u G la pyndonkam kum haba thoh ‘Gospel’. Hynrei don bun kiba thoh ‘Kospel’. Kata ruh ka biang bad ka dei ka jingthoh Khasi. Nangta ia ka ktien ‘deg’ ruh ka long ban thoh ‘dek’. Halor jong kita ba nga sa shem jingeh ban jubab ia ki jingkylli.

2)JINGKYLLI BA AR:-Ha ri Khasi don bun kiba ai jait da ka ktien English. Hato ki dei ki Khasi ne kiei?

Nga la kylli ia ki, kum kiei kita, sngewbha iathuh.

Ki iathuh, kum – ka jait Knight, Cunville, Decruse, Wells, Pugh, Ropmay, Fancon, Dopth, Dykes, Reenborne, Saiborne, Cajee, Hoojon, Rajee, Changreade, Soanes, Chyne, Manners, Rodborne, Raney, Sancley, Soannes, Jeengaps, Sootick, Vaney, Galyne, Wreang, Gatphoh, Nalee, Sanglyne, Iadborne, Toy bad kiwei kiwei. Nangta shuh shuh ki kylli, don ki khasi ba pynkut ia ka kyrteng ‘Singh’ ne ‘Sing’. Ki ong ba kiba thoh ‘Singh’ ki dei ki khar Punjabi. Halor kane ka bynta ruh ngam lah shuh ban jubab bad pynshai ia ki. Ban pynkut, nga la ong ia ki ba kan bha shibun ban kylli na ki trai jait kiba thoh kumta.

3)JINGKYLLI BALAI:- Don kiba kylli, balei ka iapher ka rukom spel dak para ba thoh Khasi, kum – jingkieng bad jynkieng; khein bad kheiñ; duwai, dwai bad duai; bieit bad biej; ïng, iing bad ïing; jingthiah bad jynthiah; jingbam bad jymbam; khunlung bad khyllung; met bad med; ieit, ieij bad ieid; Baibl, Baibyl bad Baible; paiñkhana bad paikhana; tnad bad tnat; jingpruid bad jympruid; jhad, jhat bad jhaj; khunruid bad khunruit; pat bad put; Raid bad Raij, bad kumta ter ter.

Halor katei ka jingkylli, nga la jubab ba lehse ka dei ka jingthoh ha ka rukom hikai niam. Te ki ong pat, don katno jait ki rukom thoh Khasi?

Kumta, nga la shu sah ha ka dum ka lyngngoh, namar kita kiba kylli ia nga kim hun bad nga ruh nga la ong ia ki ba ngam lah ban jubab.

Paralok, lada don napdeng jong phi ki tip ia ka jingshisha, sngewbha pynshai lem