ÏA KA KTIEN KYNNOH ‘U LYNGNGAM U DIKO’ DEI BAN PYNKYLLA NOH

Da U Ex. Rev. K. Langrin, Seiñduli, WKHD.

La bun snem ka jabieng jong nga ka la thnam namar ba ngam pat lap ia ka daw balei ba ki nongthoh kot khasi ki thaw ktien kynnoh ‘u Lyngngam u Diko’.

Hapdeng ka dum ka lyngngoh nga la leit iakynduh ia u babu Albert Lyngwa, uba la hikai ia nga hapoh High School mynshuwa, uba na ka shnong Mawphlang bad uba la wan shong shnong ha Nongkyna mynta. Ynda haba nga la iakynduh ia u nga la kylli, “Balei babu ki nongthoh kot khasi ki thaw ktien kynnoh ‘ u lyngngam u diko’ haba u lyngngam um iadei eiei bad u diko?” U babu lyngwa u la ong ia nga, “khie leit wad ia u babu Bajubon Kharlukhi uba long u babu jong nga mynshuwa, uba sah mynta ha Mawlai ïew rynghep, ma u te u lah ban batai.”

Kumta, ha ka 09.07.2015 nga la leit wad ia u babu Bajubon Kharlukhi ha Mawlai ïew Rynghep. Nga la thoh lypa 15 tylli ki jingkylli ha ka note book. Ka jingkylli kaba khatduh ka long – Balei ki nongthoh kot khasi ki thaw ktien kynnoh ‘u lyngngam u diko’ haba u lyngngam um iadei bad u diko?

Halor kane ka jingkylli u babu u la ong, “Hato u Diko um dei u Lyngngam?” Nga la jubab ia u, ” u lyngngam u sah hi u lyngngam, katba u diko pat u dei u Garo.” Nangta nga la iathuh ruh ia ka jingmut ‘ lyngngam’ bad ‘diko’. Nga la ong, “lyngngam ka mut ki briew ba la ngam ia ka lawbah lawsan, ba la im suk kynjai ha ka rep lyngkha khlem sheptieng iano iano. Namarba ki Garo ki khot sin ia ki Lyngngam ‘Megam’, kumta ki lyngngam ruh ki khot sin ia ki garo ‘dko’ . Kata ka jingiakhot sin ka la jia ha ka por jong ka khlam rakot ba ki la shem jingeh ban pyniap ia u rakot ba ki sa ia sin kylliang. Ki garo ki sin ia ki lyngngam ‘megam’ bad ki lyngngam pat ki sin ia ki garo ‘dko’. Katba ki nongthoh kot khasi pat ki shim kabu ban thaw ktien kynnoh ‘ u lyngngam u diko’. Ki pynkylla na u dko sha u diko bad ki pynwan jubor hana ba u diko u dei u lyngngam.

U babu Bajubon Kharlukhi u la ong ia nga, ” Te haba ka long kumta, kaei ka jingai jingmut jong phi?” Nga la jubab, “Kaba bha eh, ha ka jingsngewthuh jong nga, ka long ban pynkylla noh na ‘u lyngngam u diko’ sha ‘u lyngngam u lyngngai’. namar ‘lyngngam’ ka mut ki briew kiba la ngam ia ka lawbah lawsan, kiba im da ka rep lyngkha ha ki khlaw ki btap, ‘lyngngai’ pat ka mut kiba im suk kynjai khlem jingtieng iano iano ruh. U babu u la ong , “imat ka la bha ban leh noh kumta.”

Para khasi, ym dei tang ki Lyngngam kiba khot ‘Dko’ ia ki Garo, hynrei ki Nongtrai, ki Muliang, ki Dkir, ki Nongphlang… kiba shong markhap bad ki Garo, kynthup ia ki hima: Nongstoin, Langrin, Nonglang, Riangsih, Jyrngam, Rambrai, …ki khot ‘Dko’ ia baroh ki Garo haduh mynta.

Hangne nga kwah ban kylli ia ki nongthoh kot khasi – Hato, tang namarba ki Lyngngam ki shong markhap bad ki Garo (Diko) la shu thaw ktien kynnoh ‘u lyngngam u diko’? Te balei phim thaw ktien kynnoh ‘u Bhoi u Assamese’, u Pnar u Karbi’, ‘u War u Bengali’, ‘u Khynriam u Nepali…? Ne phi mut ba kaba kut jong ki Lyngngam ka long ban iasoh noh bad kita ki Diko ha ka Garoland? Nga kyrpad ia ki dkhot jong ka Khasi Authors Society (KAS) ban pyrkhat bad pynbeit lem ia kane ka jingbakla.